Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր «Հիկարի» հայ-ճապոնական կենտրոնի երեխաները Երևանի «Մանկական զբոսայգում» ոգեկոչում են 1945 թվականի օգոստոսի 6-ին ու 9-ին Հիրոշիմայի ու Նագասակիի` ԱՄՆ-ի կողմից ատոմային հարձակման զոհերի հիշատակը:

Անցել է 70 տարի:

Այն, ինչ տեղի ունեցավ Հիրոշիմայի ու Նագասակիի վրա ԱՄՆ-ի կողմից ատոմային ռումբերի նետումից հետո այդ քաղաքներում, մի բառով կոչվում է` դժոխք:  Դժոխք երկրի վրա: Վավերագրական կադրերը ու ողջ մնացածների կամ ականատեսների վկայություններն անգամ սարսափեցնում են: Թեմային անդրադառնալը անչափ ծանր է` դա նշանակում է նորից կարդալ այդ վկայությունները, նայել փաստագրական ֆիլմերը կամ լուսանկարները, նորից վերապրել նայելու սարսափները (Ուշադրություն. որքան էլ հաղորդավարի ձայնը անտարբեր է, տեսարանները ահավոր են` թույլ նյարդեր ունեցողներին` չնայել):

Այսօր վավերագրական նյութերը «թերթելիս» լսեցի Հիրոշիմայի վրա «Փոքրիկին» նետող օդաչուներից մեկի խոսքերը, թե ինքը համոզված էր, որ ռումբը չի պայթելու: Դա բան չի փոխում արածի մեջ: Ու թերևս այդ առումով Նագասակիի վրա նետված ռումբի պատմությունն ավելի սարսափելի է` եթե Հիրոշիման նաև փորձարկում էր, ապա Նագասակին, որի վրա ընդամենը օրեր անց նետվեց ատոմային ռումբը, փաստն էր այն բանի, որ սա սառը, լիովին հաշվարկված ու գիտակցված քայլ էր: Բոլորի կողմից` ԱՄՆ-ի, այլ երկրների, հասարակության, մարդկության: Պատերազմը մարդկանց դարձնում է «հաշվենկատ»` հաղթանակ կամ պարտություն ցանկացած գնով: Իսկ մյուսներին դարձնում է անտարբեր` պատերազմի օրենքների անվան տակ մարդկությունը ցույց է տալիս իր զազրելի դեմքը… Զարմանալի է, բայց այսօր անգամ քաղաքականությունը խանգարում է քաղաքական գործիչներին, կամ վկա դարձած մարդկությանը, 1945-ի օգոստոսի ողբերգությունը կոչել իր անունով` հանցագործություն մարդկության դեմ: Որքան էլ Երկրորդ համաշխարհայինի հանցագործությունների «ժամկետը անցած լինի», Հիրոշիմա ու Նագասակի քաղաքների ու բնակչության ատոմային ոչնչացումը պիտի կոչել այդ անունով, որովհետև հանցագործությունը մարդկության դեմ չունի ժամկետ ու չի ճանաչում քաղաքականություն:

Փաստագրական նյութերը ինտերնետում շատ են, ես դրանք այստեղ շատ չեմ մեջբերի. Քանի զոհ եղավ, ինչպես մահացան մարդիկ, ինչքան ցավ ապրեցին, ինչպես ապրեցին, ինչպես դարձան ուսումնասիրությունների առարկա ու հասարակությունից մերժվածներ… Ասեմ միայն, որ ամեն տարի օգոստոսին, զզվանքն ու վախը սրտումս, բացում եմ ու նորից նայում դրանք: Պարտականության նման: Պարտականություն` իմանալու ու չմոռանալու: Ինչպես Հայոց եղեռնը:

Այս անգամ փաստագրությունը նայելիս աչքերիս մեջ մեխվեցին ու մնացին երկու- երեք տարեկան տարեկան մի աղջնակի աչքերը. երեխան նստած էր ավերակների մեջ ու ամբողջ մարմնով դողում էր ցավից:


 

Ու իհարկե այլևս չի մոռացվի Նագասակիում երեխային կրծքով կերակրող մայրը:  Լուսանկարը արված է օգոստոսի 10-ին, վերնագրված է` «Փորձում են ապրել»:

Այլևս չնայեցի:

Քանի ԱՄՆ-ն աշխարհի գերհզորներից է ու շարունակում է իր առավելությունների ցուցադրությունը, քանի միջուկային զենքը կարողանալ-չկարողանալու աստվածն է, 70 տարվա ատոմային այս ջարդը իր իսկական անունը, վախենամ, չգտնի: Ասեմ` ես չեմ ընդունում ոչ մի քաղաքական վերլուծություն ատոմային ռումբերի «նպատակահարմարության» ու «ոչ նպատակահարմարության» մասին: Ու լրիվ ունեմ դրա իրավունքը.  ես միշտ այն երեխան եմ, ով չգիտի, թե իրեն ինչու են սպանում:

Ու մի բան էլ` Ճապոնիայի ժողովրդի ոգու ամրությունը զարմացնում է: Ինչպես կարողացան ապրել այդ ողբերգությունը, չկորցնել իրենց դիմագիծը, ապրելու նպատակներն ու արժեքները: Հա` դժվարությամբ: Բայց այսօր չեք տեսնի ճապոնական ֆիլմ, որտեղ ուղիղ ցույց տան այդ դժոխքը: Ֆիլմերում պատմվում է սիրո ու ապրելու ուժի մասին: Այդպիսին էլ ուզում եմ տեսնել Ճապոնիան:

Ճապոնիայի մասին այլ հրապարակումներ`
Երբ արևը ծագում է Գրինվիչից ինը ժամ հետո. Ճապոնիան առանց արևային ակնոցների
Սևից մինչև սպիտակի բոլոր գույները. Տոկիոն` ինչպես որ է՝ ծայրահեղությունների ներդաշնակություններ (լուսանկարներով)
Տոկիո-Հանոյ. Ճապոնիայի ու Վիետնամի թշվառություններն ու պերճանքը. Պաշտոնականից դուրս` հասարակ աչքով