Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նոր սահմանադրության նախագիծը, որն արդեն ներկայացվել է հանրությանը, ուշագրավ բազմաթիվ նրբություններ է պարունակում, որոնցից շատերի ուշադրությունը վրիպում է, քանի որ հանրությունը սևեռված է առավելապես ընդամենը մի քանի հոդվածներում տեղ գտած փոփոխությունների վրա՝ կապված միասեռականների, կառավարման ձևի և ընտրությունների հետ: Մինչդեռ սահմանադրության նախագծում յուրաքանչյուր փոփոխություն իր արտահայտությունն է ունենալու հանրային հարաբերություններում, քանի որ սահմանադրությամբ սահմանվում են նոր կանոններ և սկզբունքներ, որոնց վրա պետք է ևս ուշադրություն դարձնել:

Մասնավորապես, գործող սահմանադրության և նոր սահմանադրության նախագծի մի շարք հոդվածներում «պետություն» հասկացությանը փոխարինված է «հանրային իշխանություն» հասկացությամբ, ինչը որոշ թյուրըմբռնումների առիթ կարող է դառնալ:

Դրանց կապված են հիմնականում այն բանի հետ, թե իբր պետությունը (գործող իշխանությունը), նման քայլի գնալով, փորձում է իր վրայից հանել ինչ-ինչ հարցերի պատասխանատվության բեռը և այն վերագրել անորոշ և անորսալի մի երևույթի՝ հանրային իշխանության, վրա: Գործող սահմանդրության հոդված 3-ում ամրագրված է, որ «Պետությունն ապահովում է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը՝ միջազգային իրավունքի սկզբունքներին և նորմերին համապատասխան», իսկ նոր սահմանադրության նախագծում այս հոդվածը ստացել է հետևյալ տեսքը. «Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների հարգումն ու պաշտպանությունը հանրային իշխանության պարտականությունն է»:

Այս փոփոխությունը պայմանավորված է նրանով, որ գործող օրենսդրությամբ ՏԻՄ-երը համայնքային նշանակության կառույցներ են և չեն հանդիսանում պետության մաս: Նոր սահմանադրության նախագիծն, ըստ էության, ՏԻՄ-երը պարտավորեցվում են հարգելու և պաշտպանելու մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները, ինչը, միանշանակ, դրական փոփոխություն է:
Խմբագրվել է ևս մի դրույթ. հանվել է այն կետը, ըստ որի գործող սահմանադրությամբ մարդու իրավունքներն ու ազատությունները պաշտպանվում են՝ միջազգային իրավունքին համապատասխան: Այդ գործառույթը վերապահվել է հանրային իշխանությանը որպես պարտականություն: Ընդորում, այտեղ անհիմն են այն դատողությունները, թե հենց պետությունն է պարտավոր իրականացնելու մարդու և քաղաքացու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությունը, քանի որ նոր սահմանադրության նախագծով պետությունն այդ գործառույթը որպես պարտականություն դնում է սոցիալական մեկ այլ համակարգի վրա, այն է՝ չի հրաժարվում հարգել և պաշտպանել մարդու իրավունքներն ու ազատությունները:

Սահմանադրության նախագծի որոշ հոդվածներում «պետություն» հասկացությունը «հանրային իշխանություն» հասկացությամբ փոխելը ենթադրում է, որ վերջինս պետք է նաև սահմանված լինի ՀՀ օրենքներով, սակայն փաստն այն է, որ ՀՀ-ում գործող օրենսդրության մեջ չկա «հանրային իշխանության» սահմանում: Այլ կերպ ասած՝ հայտնի չէ, թե ՀՀ-ում ինչ են հասկանում՝ ասելով «հանրային իշխանություն» և ում վրա է տարածվում այդ երևույթը:

Այն, որ դասագրքերում կամ մասնագիտական այլ գրականության մեջ կարելի է հանդիպել «հանրային իշխանություն» հասկացությունը և դրա սահմանումը, դեռ չի լուծում խնդիրը, քանի որ գրականության մեջ կլինեն տարբեր սահմանումներ, մինչդեռ խնդիրն այն է, թե ով պետք է լինի հանրային իշխանության մաս ՀՀ-ում: Իրավական մակարդակում հանրային իշխանության սահմանումից է կախված՝ հանրային իշխանություն կդառնան գյուղապետից մինչև նախագահի պաշտոնում ընտրվող մարդիկ, թե՞ նաև, օրինակ, համատիրության ղեկավարը կամ շենքի լիազորը: Իսկ նրանք, ըստ սահմանադրության նախագծի, մարդու հիմնական իրավունքների և ազատությունների պաշտպաններ պետք է լինեն:

Իշխանությունը միշտ իրականացնում է հանրության կողմից իրեն պատվիրակված որոշակի լիազորություններ: Այս իմաստով ակնհայտ է, որ այն, թե ում վրա է տարածվելու հանրային իշխանություն հասկացությունը, կախված է պաշտոնատար անձանց լիազորություններից և պարտականություններից:

Մովսես Դեմիրճյան, վերլուծաբան