Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայ-ադրբեջանական սահմանին և ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գծում վերջերս տիրող լարվածությունը աճի միտում է գրանցում: Զինադադարի պայմանագրի կնքումից ի վեր սահմանային միջադեպեր բազմիցս գրանցվել են, սակայն ադրբեջանական զինուժի կիրառած զինատեսակները, որոնք հեռահար խոցման և ավելի մեծ վնաս հասցնելու նշանակության են, խոսում է այլ տեսակի վտանգի մասին: Քանի որ կրակում են ոչ միայն սահմանային դիրքերի, այլ նաև սահմանամեձ գյուղերի խաղաղ բնակչության ուղղությամբ՝ պատճառելով զգալի ավերածություններ և զոհեր:

Փաստորեն Ադրբեջանը խախտում է 1994թ. կնքված Հրադադարի մասին պայմանագիրը, որն ի դեպ կնքվել է իր խնդրանքով: Ադրբեջանը խնդրում է կնքել զինադադարի պայմանագիր, այնուհետև տարիներ անց ոչ միայն հավատարիմ չի մնում իր խնդրանքով կնքած պայմանագրի կետերին, այլև խախտում է այն ամեն պատեհ-անպատեհ առիթով՝ հանդես գալով պատերազմ վերսկսելու կոչերով:

Ըստ ամենայնի Ադրբեջանի նման պահվածքը ստանում է համարժեք պատասխան հայկական զինված ուժերի կողմից իրականացված պատժիչ գործողությունների տեսքով:

Ադրբեջանի իշխանությունների նման գործելաոճը կարելի է կապել ներքաղաքական անկայուն իրավիճակի հետ, որտեղ շարունակ խախտվում են մարդու հիմնարար ազատությունները, տնտեսական զարգացման անկումային միտումներով՝ պայմանավորված միջազգային շուկայում նավթի գների շեշտակի նվազմամբ, ինչպես նաև դիվանագիտական օրացույցով: Այսինքն՝ երբ նախանշվում է հանդիպում նախագահների կամ նախարարների ձևաչափով կամ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների այց, միջազգային կազմակերպություններում, պետական տարատեսակ հանդիպումներ, ապա ադրբեջանական կողմը սկսում է լարված պահել թե՛ Հայաստանի և թե՛ Արցախի հետ սահմանը:

Հետաքրքրական է նաև ադրբեջանական այս պահվածքի հոգեբանական կողմը: Սկզբում խնդրանքով է հանդես գալիս, որ զինադադար կնքվի, այնուհետև լկտիաբար խախտում է իր իսկ խնդրանքի արդյունք պայմանագիրը, դեռ ավելին՝ սպառնում է պատերազմական գործողություններով: Այս երևույթը ունի հստակ անվանում՝ սեփական գոյության վախ, որը շաղախված է ինքնահաստատման զրոյական մակարդակով:

Տարիներ շարունակ ադրբեջանական կողմը համառորեն հրաժարվելով դիպուկահարներին հետ քաշելուց, այսօր արդեն կիրառում է հրետանային կայաններ: Ստացվում է, որ Ադրբեջանը ոչ միայն անվստահելի է ձեռք բերված պայմանավորվածությունների հարցում, այլ բոլորին՝ այդ թվում և միջազգային հանրությանը, հասկացնում է, որ իր հետ խոսելու և հարաբերվելու լեզուն ուժի, ապտակի և պատժամիջոցների լեզուն է:

Այս տեսանկյունից հատուկ ուշադրության է արժանի Սերժ Սարգսյանի ելույթը, որում նախագահն՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի պահվածքին նշել է, որ «քաղաքակիրթ աշխարհի օրենքը կոչ է անում մարդկությանը վերջ դնել մարդկության հանդեպ հանցագործությունների անպատժելիությանը։ Հայաստանի Հանրապետությունը հաստատակամ է այս խնդրում։ Մենք հետևողականորեն բացահայտելու, հայտնաբերելու և հետապնդելու ենք նման հանցագործությունների յուրաքանչյուր մեղավորի՝ հրաման կատարող շարքայինից, մինչև նման հրաման արձակող հրամանատարություն։ Եթե այլընտրանք չլինի, ուրեմն հենց մենք ենք լինելու մարդկության պատժիչ սուրը այս հանցագործությունները կատարողների նկատմամբ։ Մենք ենք լինելու, քանի դեռ քաղաքակիրթ աշխարհը ավելի գործուն մեխանիզմ չի կարողանում գտնել»:

Դժվար թե Ադրբեջանում չգիտակցեն այն բանաձևի մասին, որ ուժը ծնում է հակադարձ ուժ, սակայն չեն գիտակցում նման պահվածքի պատժիչ հետևանքների մասին: Իսկ որ հայկական զինուժի իրականացրած պատիժը ադրբեջանական կողմը շատ ցավոտ է զգում իր մաշկի վրա, դա փաստ է:

Ինչպես հանրապետության նախագահն է ասում Ադրբեջանի նման պահվածքը՝ «մարդկային կյանքի, արյան, զրկանքների ու կտտանքների, սեփական քաղաքացիների ձայնը բանտերում խեղդելու ճանապարհը չի տանում դեպի խաղաղություն, չի տանում դեպի բարօրություն, չի տանում դեպի կայունություն և անվտանգություն»: Ուստի Ադրբեջանական կողմին նման գիտակցման բերելու համար միջազգային հանրության դերը նշանակալի է:

ԼՂ հակամարտության բանակցություններում առաջընթաց չգրանցելու, ավելին՝ լարվածության աճի միտում նշմարելու պարագայում հնարավոր է, որ բանակցային գործընթացում նաև իրերի դասավորությունը փոխվի՝ կապված զինադադարի պայմանագրի խախտումները զսպելու հետ: Այս տեսանկյունից հետաքրքրական է ՀՀ ՊՆ նախարարի առաջին տեղակալ Դավիթ Տոնոյանը հայտարարությունը:

«Իմ խորին համոզմամբ, նման ռազմավարությունը հանգեցնելու է նրան, որ ադրբեջանական ռազմաքաղաքական ղեկավարության առջև բանակցային սեղանին դրված են լինելու ոչ թե հրադադարի պահպանման և վստահության ամրապնդման միջոցների հետ կապված օրակարգային հարցերը, այլ նոր պայմաններով զինադադարի կնքման պարտադրանքը»:

Ադրբեջանի գործողությունների նկատմամբ միջազգային հանրության կողմից տարիների անտարբերությունը և շղարշային քաղաքականությունը հանգեցրեցին նրան, որ այդ երկրի իշխանություններին իր «տաքուկ գրկում» պահող միջազգային հանրությունը պարտադրված կերպով պետք է ուղղի իր սխալը: Այսուհետ միջազգային հանրության կողմից Ադրբեջանին ու նրա վարած քաղաքականությանը ուղղված կլինեն ոչ միայն քննադատող ու դատապարտող հայտարարություններ, այլ նաև՝ հաշվի առնելով անպատասխանատու խաղացողի նրա էությունը, կլինեն նաև պատժամիջոցներ: Այդ դեպքում, թե ինչպիսին կլինեն Ադրբեջանի պատասխան ջղաձգումները շատ քիչ կհետաքրքրի թե՛ միջազգային հանրությանը և թե՛ Ադրբեջանի հասարակությանը:

Վահագն Սարոյան, քաղաքագետ