Ձեր վստահելի աղբյուրը

Շման գծում լարվածության ֆոնին, ինչպես նաև ՄԱԿ ԳԱ հոբելյանական նստաշրջանի առաջ բերած տեղեկատվական առատ հոսքերի պայմաններում աննկատ մնաց մի չափազանց կարևոր իրողություն. Գլխավոր ասամբլեայի նստաշրջանին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը չէր մասնակցում: Իսկ մինչ այդ նա չէր մասնակցել Մոսկվայում մզկիթի բացման արարողությանը: Թվում է՝ որևէ արտառոց բան չկա: Սակայն դա միայն առաջին հայացքից: Իրադարձությունների վերլուծությունը վկայում է, որ Ալիև կրտսերն այս օրերին խուսափում է արտաքին աշխարհի հետ շփումներից և բավականին լուրջ մարտահրավերների առաջ է կանգնած:

Սեպտեմբերի 23-ին Մոսկվայում մեծ հանդիսավորությամբ բացվեց Եվրոպայի ամենամեծ մզկիթը, որին բացի Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինից մասնակցում էին նաև Թուրքիայի և Ղազախստանի նախագահներ Էրդողանն ու Նազարբաևը, ինչպես նաև Պաղեստինի ինքնավարության առաջնորդ Մահմուդ Աբասը: Մինչդեռ Իլհամ Ալիևն այս արարողությանը ներկա չէր գտնվել, չնայած որ նրա այցը ենթադրվում էր: Բանն այն է, որ մոսկովյան մզկիթի շինարարությունը, որոշ տվյալներով, ֆիանանսավորվել է Բաքվի կողմից ու նրա ջանքերով, զուտ այն պատճառով, որ հայերը Մոսկվայում նախաձեռնել էին Սուրբ Պայծառակերպություն եկեղեցու շինարարությունը: Փաստորեն կրտսեր Ալիևը ինչ-ինչ հանգամանքներից ելնելով ստիպված էր հրաժարվել իր համար իմիջային, քաղաքական ու գաղափարական մեծ կարևորություն ներկայացնող միջոցառումից: Քանի որ որևէ պաշտոնական պարզաբանում չկա, մնում է միայն ենթադրել, որ Իլհամ Ալիևը մոսկովյան այցից հրաժարվել է՝ Ռուսաստանի ղեկավարության հետ շփումներից խուսափելու նպատակով:

Դատելով օգոստոս-սեպտեմբեր ժամանակահատվածում եղած պաշտոնական ու կիսապաշտոնական տեղեկատվական արտահոսքերից՝ նման պատճառներ Ադրբեջանի նախագահն ուներ: Ենթադրվում է, որ արևմուտքի կողմից անկյուն մղված Ադրբեջանին պաշտոնական Մոսկվան որոշակի վերջնագրային առաջարկներ է ներկայացրել՝ կապված Ռուսաստանի շուրջ ընթացող ինտեգրացիոն նախագծերին միանալու հետ: Ժամանակին, երբ նավթի գինը բարձր էր ու Ադրբեջանի կապիտալիզացիան միջազգային հարաբերություններում որոշակի արժեք ուներ, Ալիևին հաջողվում էր նմանատիպ ճնշումներին դիմադրել՝ այդ դիմադրությունն անվանելով չմիավորման քաղաքականություն: Սակայն միջազգային իրավիճակի կտրուկ փոփոխությունն էականորեն կրճատեցին Ալիև կրտսերի մանևրի տարածքը: Իսկ առանցքային փոփոխությունները մի քանիսն էին ու բոլորն էլ Ալիևի վարչակարգին վերաբերում էին:

Առաջինն անշուշտ էներգակիրների շուկայում արձանագրված անկումն էր: Սա ուժգին հարված էր ոչ միայն Ալիևի վարչակարգի ֆինանսական կարողություններին, այլև քաղաքականհ նարավորություններին: Ի վերջո քաղաքական դիվիդենտներն Ալիևը վաստակում էր ոչ միայն նավթի իրացումից, այլև դրա շուրջ տարատեսակ շահարկումներից (այս կամ այն խողովակաշարն այս կամ այն երկրով անցկացնել կամ չանցկացնելը): Ոլորտում արձանագրված միտումներն Ալիևի այս հնարավորությունները կտրուկ նվազեցրեցին:

Երկրորդ կարևոր գործոնն իրանական ճգնաժամի հնարավոր հանգուցալուծումն է: Անկախ այն հանգամանքից, թե ի վերջո ինչ պայմաններով Իրանն ու Արևմուտքը համաձայնության կգան (որին կողմերը կարծես թե միտված են), արդեն իսկ փաստ է, որ այդ համաձայնությունից տուժողների ցանկը գլխավորելու է Ադրբեջանը: Բաքուն ոչ միայն կորցնելու է էներգետիկ ու կոմունիկացիոն այլընտրանք լինելու պատիվը, այլև կանգնելու է ռազմավարական լուրջ սպառնալիքների առաջ:

Եվ վերջապես ամենակարևորը. ուկրաինական ճգնաժամից հետո Արևմուտքի համար համամարդկային արժեքները գործով այլ ոչ միայն խոսքով սկսել են գերադասվել պրագմատիկ քաղաքական շահերից և ուժգնացել են բռնատիրական վարչակարգերի նկատմամբ ճնշումները:

Հիմնականում այս և մի շարք այլ գործոնների ազդեցության տակ պաշտոնական Բաքուն ներկայումս հայտնվել է ծանր դրության առաջ, և բնականաբար Մոսկվան, որ միշտ էլ նման վիճակում հայտնվածներին գործընկերության առաջարկներ է անում, փորձում է օգտվել իրավիճակից: Հավանաբար ռուսական կողմը վերջնագրային լեզվով է խոսում, ինչն էլ Ալիև կրտսերին, որ սովոր է աջ ու ձախ հայտարարել, թե ինքն աշխարհի ամենանկախ գործիչն է, նյարդայնացնում է ու ստիպում դիմել ամենափորձված մեթոդին՝ խուսափել շփվելուց:

Ինչպես նշեցինք, երկրորդ նշանային իրադարձությունն Ալիևի բացակայությունն էր Նյու Յորքում: Այն որ կրտսեր Ալիևը պլանավորել էր այցելել Նյու Յորք, հայտնի էր դեռևս մեկ տարի առաջ: 2014 թվականի հոկտեմբերի 27-ին Փարիզում Օլանդի մասնակցությամբ Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ կայացած հանդիպուման ժամամանկ այդ Ալիևը պայմանավորվել էր ևս մեկ հանդիպում ունենալ ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի 70-րդ նստաշրջանի շրջանակներում: Այս մասին եղավ համապատասխան հաղորդագրություն, իսկ մեկ տարի անց պարզվեց, որ Նյու Յորք այցելած 144 երկրների առաջնորդների ու 9 հազար դիվանագետների ցանկում Իլհամ Ալիև անունը չկա: Արդյունքում՝ փարիզյան պայմանավորվածությունը չկատարվեց, և ինչպես միշտ՝ Ադրբեջանի մեղքով:

Բնականաբար, Սարգսյանի հետ հանդիպումն ու առհասարակ՝ աշխարհի հետ պայմանավորվածությունները որևէ արժեք չունեն Ալիևի նման ավտորիտար առաջնորդի համար: Նրա համար միակ չափելի արդյունքն իր իմիջն է ու սեփական հանրության աչքերին բարձր երևալու ձգտումը: Իսկ Նյու Յորքում ոչ միայն այս խնդիրը չէր լուծվելու, այլև լինելու էր ճիշտ հակառակը. ՄԱԿ կենտրոնակայանի առջև աշխարհի առաջատար լրատվամիջոցներն ու իրավապաշտպանները Իլհամ Ալիևին հարցախեղդ էին անելու Ադրբեջանում մարդու իրավունքների վերաբերյալ, ըստ որում՝ կադրում պահելով հենց այն ցուցափեղկը, որտեղ երևում էին ազատարզրկված Լեյլա Յունուսի ու Խադիջա Իսմաիլովայի պատկերները: Գուցե սա ֆանտաստիկ թվա, բայց մենք հո գիտենք, որ հայ լրագրողներն այդպես էլ վարվել էին Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովի հետ: Իլհամի մասնակցության դեպքում, անշուշտ, շոուն ավելի մեծ էֆեկտ կունենար:

Հենց այդ էֆեկտն էլ ստիպել էր կրտսեր Ալիևին՝ հրաժարվել նաև Նյու Յորք գնալու մտքից: Եվ որպեսզի իր իսկ հպատակները չտարվեն Նյու Յորքում ծավալվող իր համար անհաճո քննարկումներով, նրանց համար հեշտ իրացվող տեսարան էր ապահովել. հերթական անգամ սադրանք կազմակերպելով շփման գծում: Ոչ մի կասկած չկա, որ ծանր հրետանիով խաղող հավաքող հայ կանանց սպանելու փաստը Բաքվի քարոզիչները բազմիցս թմբկահարել են՝ ցույց տալու համար Իլհամի ռազմա-ստրատեգիական տաղանդը:

Արմեն Մինասյան, քաղաքագետ