Ձեր վստահելի աղբյուրը

2015 թ. սկզբից Սիրիայի քրդական զինված ստորաբաժանումները, ազատագրելով Քոբանին, ստիպեցին իսլամականներին նահանջել դեպի արևմուտք, անցնել Եփրատ գետի արևմտյան ափ: Արևմուտքում Եփրատը դարձավ «Իսլամական պետության» և քրդական տարածքների միջև բաժանարար գիծը, իսկ հարավում և արևելքում այդ գիծն անցնում էր Սիրիայի ալ-Ռակկա և ալ-Հասաքա նահանգների որոշ հատվածներով:

Քոբանին «Իսլամական պետության» զինյալներից ազատագրելուց հետո քրդական ուժերի ռազմական ակտիվությունը Եփրատ գետի ափամերձ հատվածներում նվազեց: Քրդական ստորաբաժանումները (հատկապես YPG-ն (Ժողովրդական ինքնապաշտպանության ջոկատներ), որը համարվում է PKK-ին (Քուրդիստանի Աշխատավորական կուսակցություն) հարող սիրիական քրդերի զինված թևը) ավելի շատ կենտրոնացրեցին իրենց ուժերը արևելքում և հարավում իսլամականների դեմ պայքարին: Քրդերի ակտիվության արդյունքը եղավ քրդաբնակ Քոբանիի և ալ-Հասաքայի միջև գտնվող Թալ Աբյադի նվաճումն ու հիշյալ քրդաբնակ տարածքների միավորումը:

Սիրիայի այդ հատվածում քրդերի ռազմական ակտիվությունը կարելի է դիտարկել որպես Արևմուտք-սիրիական քրդեր ներքին պայմանավորվածության արդյունք: Չէ՞ որ Վաշինգթոնը ձեռնպահ է մնում YPG-ն բնորոշել որպես ահաբեկչական կառույց, հակառակ Անկարայի պնդմանը: Ինչ վերաբերում է Թուրքիային, ապա այս պահին վերջինիս, կարծես, ավելի շատ հետաքրքրում է սիրիական այն տարածքները, որոնք ընկած են Եփրատ գետից արևմուտք, աչք փակելով (որը նույնպես կարելի է արևմուտքի հետ համաձայնության արդյունք համարել) արևելքում ընթացող զարգացումների վրա:

Երկարաժամկետ հեռանկարում Սիրիայի քրդերը հյուսիս-արևելքում գտնվող երրորդ քրդաբնակ տարածքը՝ Աֆրինը, նույնպես տեսնում են քրդերով բնակեցված մյուս երկու տարածքների՝ Քոբանիի և ալ-Հասաքայի հետ միավորված: Այդ առումով, իհարկե, քրդերի համար սիրիական հակամարտության այս փուլում լավագույն լուծումը կլիներ գոնե սեփական տարածքների պաշտպանությունը, բայց, վայելելով Արևմուտքի աջակցությունը, և ըստ այդմ, ուղղորդվելով վերջինիս կողմից, քրդերը ստիպված են ռազմական գործողություններ ծավալել արևելքում՝ ալ-Հասաքայում, և հարավում՝ Սիրիայում «Իսլամական պետության» կենտրոնը համարվող ալ-Ռակկայի ուղղությամբ:

Վերջին շրջանում քրդերի Ալ-Ռակկայի վրա շարժվելու գաղափարը ակտիվորեն քննարկվում էր միջազգային տարբեր հարթակներում: Այն հատկապես սկսեց շահարկվել քրդերի կողմից Թալ-Աբյադի նվաճումից հետո:

Չնայած քրդերը բազմիցս փորձեր են կատարել ետ նվաճել իսլամականներից հիշյալ տարածքները, այնուամենայնիվ դա նրանց չի հաջողվում: Մինչդեռ իսլամականները, ետ մղելով քրդերի գրոհները, ցույց են տալիս, որ ի զորու են դիմակայել քրդերի հարձակումներին անգամ Սիրիայի քրդաբնակ այդ հատվածներում:

Դեռևս զգալի ռազմական ներուժ ունեցող «Իսլամական պետության» տարածքների, առավել ևս դրա սիրիական կենտրոնի՝ ալ-Ռակկայի դեմ քրդական ուժերի առաջխաղացումը կարող է ծուղակ լինել վերջիններիս համար: Ճիշտ է՝ քրդերը Սիրիայում (այդ թվում նաև Իրաքում) վերահսկում են իսլամականների կողմից զբաղեցրած տարածքներին հարող առանցքային տեղանքներ և քրդական ուժերը օդային աջակցության դեպքում ի զորու են ցամաքային գործողություններ սկսել վերոհիշյալ տարածքների դեմ:

Սակայն մի բան է տարածքներ վերահսկել (այն էլ քրդաբնակ), մեկ այլ բան՝ ցամաքային գործողություններ սկսել Սիրիայի այն հատվածներում, որոնք քրդաբնակ չեն, առավել ևս վերահսկել դրանք՝ ապահովելով սեփական ներկայությունն այդտեղ: Եթե նույնիսկ այս հատվածներում քրդերը ռազմական հաջողություններ գրանցեն, ապա դրանք կարող են զուգորդվել նաև տեղացի արաբ բնակչության և սիրիական ոչ քուրդ ընդդիմադիր ուժերի անհնազանդությամբ, ինչը ևս Սիրիայի ներկայիս քրդական ղեկավար շրջանակը պետք է հաշվի առնի:

Ամփոփելով պետք է նշել հետևյալը.
Սիրիայի քրդերը կարևոր գործոն են իսլամականների առաջխաղացումը կասեցնելու և, ընդհանրապես, վերջինների դեմ արդյունավետ գործելու առումով:

Քրդերին դա հաջողվում է նաև Արևմուտքից օժանդակություն ստանալու միջոցով: Արևմուտքը զերծ է մնում Սիրիայի քրդական զինված ստորաբաժանումներին ահաբեկչական որակելուց: Դրան ի պատասխան արտասիրիական որոշ ուժային կենտրոնների կողմից նկատելի են քրդական ուժերի ռազմական ակտիվության ուղղորդումներ, որոնք հանգեցնում են զգալի կորուստների քրդերի շրջանում: Եթե վերոհիշյալին ավելացնենք նաև թուրքական զինուժի կողմից PKK-ի և YPG-ի դիրքերին ուղղված ավիահարվածները Իրաքում և Սիրիայում, ապա պարզ է դառնում, որ վերոհիշյալը չի բխում սիրիաբնակ քրդերի շահերից և ուղղված է նրանց դեմ:

Հիշյալ իրողությունը ստիպում է ենթադրել, որ Սիրիայի քրդերը (իհարկե խոսքը վերաբերում է այստեղ ազդեցիկ դիրքեր ունեցող Քուրդիստանի Դեմոկրատական Միություն կուսակցությանն (PYD) ու դրա ռազմական թևը ներկայացնող YPG-ին) աստիճանաբար վերածվում են գործիքի, որն օգտագործվում է ինչպես ներսիրիական զարգացումներում, այնպես էլ` դրանից դուրս: Եթե Սիրիայի քրդերը կարողանան ինքնուրույն քաղաքականություն իրականացնել և փորձեն զերծ մնալ ուղղորդումներից, ապա շահեկան դիրքերում կհայտնվեն, եթե ոչ, ապա մենք կշարունակենք խոսել իսլամականների դեմ արդյունավետ պայքարող սիրիական քրդերի մասին, որոնք այդ բախումներում թուլանալով այլևս չեն ունենալու այն անհրաժեշտ ռեսուրսը պաշտպանել քրդերով բնակեցված տարածքները, առավել ևս հասնել Սիրիայի բոլոր հիմնական քրդաբնակ տարածքների միավորմանը:

Արաբագետ՝ Սարգիս Գրիգորյան