Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացը Հայաստանում, ինչպես քաղաքական գրեթե բոլոր գործընթացներն, անցնում է իշխանության և ընդդիմության փոխադարձ հակաքարոզչության մթնոլորտում, ինչն, ի վերջո, մեծ ազդեցություն է ունենալու հանրաքվեի արդյունքների վրա այն պարզ պատճառով, որ քվեարկողների մեծ մասն առաջնորդվում է ոչ թե գործող սահմանադրության և սահմանադրության նախագծի մասին սեփական եզրակացություններ ձևակերպելով, այլ լրատվամիջոցների և կողմնակիցների ու հակառակորդների կողմից ստացվող տեղեկություններով:

Այս տեսակետից կարևոր է արձանագրել, որ սահմանդրությանը կողմ և դեմ փաստարկների մեջ կա մեկը՝ ամենատարածվածը, որը սխալ է կիրառվում փոփոխությունների և՛ կողմնակիցների, և՛ հակառակորդների կողմից: Մասնավորապես, սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացը որպես դրական և անհրաժեշտ որակող իշխանության ներկայացուցիչները բերում են այն փաստարկը, թե իբր այդ փոփոխություններն ունեն սոցիալական պատվեր և արտահայտում են հանրային պահանջ: Դրան հակառակ սահմանադրական փոփոխություններին դեմ հանդես եկող ընդդիմադիր գործիչներ ասում են, որ դրանք որևէ սոցիալական անհրաժեշտություն և պահանջ չունեն:

Իրականությունն այն է, որ սխալվում են և՛ առաջինները, և՛ երկրորդները: Իշխանությունը սխալվում է, երբ սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացը կապում է հանրային պահանջի հետ, որովհետև տեղ գտած փոփոխություններից ոչ բոլորի համար է հիմք հանդիսանում հանրային պահանջը: Օրինակ, ի՞նչ հանրային պահանջի կամ շահի մասին կարող է խոսք գնալ 3-րդ հոդվածն անփոփոխ դարձնելու կամ խորհրդարանական միայն համամասնական ընտրակարգին անցնելու հարցերում: Այլ կերպ ասած, իշխանությունը, սահմանադրական փոփոխությունները կապելով հանրային պահանջի հետ, ինքն իրեն գցում է ծուղակի մեջ և քննադատվելու համար հիմքեր ստեղծում:

Մյուս կողմից, ընդդիմադիր այն գործիչներն, ովքեր ասում են, թե Հայաստանում սահմանադրությունը փոխելու որևէ անհրաժեշտություն չկա, քանի որ չկա այդ փոփոխությունների նկատմամբ հանրային պահանջ կամ պատվել, նույնպես սխալվում են, քանի որ, առաջին, տեղ գտած որոշ փոփոխություններ իրականում անհրաժեշտ են, օրինակ, որոշ հոդվածներում ՛՛պետություն՛՛ հասկացությունը ՛՛հանրային իշխանություն՛՛ հասկացությամբ փոխելը, հանրային իշխանությանը մարդու հիմնարար ազատություններն ու իրավունքները հարգելն ու պաշտպանելը պարտադրելը, և այլն, և երկրորդ, սահմանադրությունը փոխվում է ոչ միայն այն դեպքում, երբ առկա է հանրային պահանջ: Վերջինս սահմանադրական փոփոխություններ անելու պայմաններից մեկն է, բայց ոչ՝ միակը: Քանի որ հանրային պահանջն արձանագրում է ներկայում որոշակի սոցիալական խնդիրների կամ խոչընդոտների  առկայություն, որոնք պետք է շտկվեն սահմանադրական փոփոխությունների միջոցով, ապա միշտ պետք է նաև նկատի ունենալ, որ որոշ հոդվածների փոփոխություններ ուղղված են ոչ թե ներկային, այլ՝ ապագային: Այս դեպքում հանրային պահանջ կարող է և չլինել, քանի որ այն, ինչպես նշվեց, հիմնականում առաջանում է՝ կապված ներկայի, ներկայումս առկա սոցիալական խնդիրների հետ: Այնպես որ սահմանադրական փոփոխությունները կարող են միտված լինել նաև ապագայում հանրային կյանքի կազմակերպման նոր մեխանիզմների ձևավորմանը և ուղղակի կապ չունենան այս պահի իրականության հետ:

Քանի որ մեկնարկել է սահմանադրական փոփոխությունների քարոզարշավը, ապա ընդունման թե՛ կողմնակիցները, թե հակառակորդները պետք է փորձեն այլ փաստարկներ և հակափաստարկներ բերեն փոփոխություններին կողմ կամ դեմ քվեարկելու համար այն պարզ պատճառով, որ քվեարկողների մեծ մասն առաջնորդվելու է ոչ թե տեղ գտած փոփոխություններն ինքնուրույն կարդալով ու եզրակացություններ անելով, այլ լրատվամիջոցներից և այլ աղբյուրներից ստացվող ճշմարիտ և կեղծ տեղեկություններով: Եվ առհասարակ, հանրային կարծիքը և դրա մեկնաբանությունները որպես սահմանադրական փոփոխությունների գլխավոր ՛՛կռվախնձոր՛՛վկայակոչելն այնքան էլ ճիշտ չէ, քանի որ, լայն իմաստով, հանրությունն իր դիրքորոշումը սահմանադրական փոփոխությունների վերաբերյալ կարտահայտի քվեարկության միջոցով, և իրականում ինչպիսին է այդ դիրքորոշումը՝ մինչ հանրաքվեն իմանալ հնարավոր չէ:

Մովսես Դեմիրճյան, վերլուծաբան