Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հոկտեմբերի 14-ից 18-ը Գերմանիայի Մայնի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում կազմակերպվել էր 1949թ. ի վեր կազմակերպվող գրքի միջազգային ամենամյա տոնավաճառը՝ «Ֆրանկֆուրտի գրքի տոնավաճառը» (Frankfurter Buchmesse):

Գերմանիայի գրքի ամենախոշոր տոնավաճառին այս տարի ներկա էին 7100 մասնակիցներ ավելի քան 100 երկրներից, ավելի քան 275.000 այցելու (նախորդ տարվանից 2,3%-ով ավել), շուրջ 10.000 լրագրող և բլոգեր:

Տոնավաճառի պաշտոնական մասնագիտական ամսագրի հոկտեմբերյան համարի ավելի քան քառորդ մասը տրամադրված է Հայոց ցեղասպանության թեմային: Այստեղ, մասնավորապես, ներկայացվում են մեջբերումներ Հայոց ցեղասպանությունը փաստող բազմաթիվ արխիվային փաստաթղթերից՝ նշելով, որ 2015թ. ապրիլի 24-ին լրացել է Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցը, ինչը ժամանակին Էլի Վիզելն անվանել էր «Հոլոքոստ Հոլոքոստից առաջե: Ցավով է ընդգծվում այն փաստը, որ մինչ օրս Ցեղասպանության ճանաչման հարցը մերժվում է Թուրքիայի կողմից և որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցած դեպքերն այսօր քչերին են հայտնի:

Համարում տեղ է գտել գերմանական հռչակավոր «Der Spiegelե ամսագրի արտաքին կապերի նախկին խմբագիր և թղթակից, www.armenocide.net պորտալի  համահիմնադիր, «1915/1916թթ. Հայոց ցեղասպանությունը. փաստաթղթեր Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարարության Քաղաքական արխիվից» աշխատության հեղինակ Վոլֆգանգ Գուստի հետ ամսագրի կողմից անցկացված  լայնածավալ հարցազրույցը: Դրա ընթացքում վերջինս առանձնահատուկ կարևորություն է տալիս այս տարի Հռոմի պապի, Բունդեսթագի նախագահ Նորբերթ Լամմերթի և դաշնային նախագահ Յոախիմ Գաուկի կողմից արված հայտարարություններին:

Անդրադառնալով 2005թ. Բունդեսթագի ընդունած բանաձևին, որտեղ բացակայում է  «Ցեղասպանությունե եզրույթը՝ Վ. Գուստը ենթադրում է, որ դրա հիմնական խոչընդոտողներից մեկը ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան էր: Նա ցավով է նշում, որ ներկայումս Գերմանիայում Հայոց ցեղասպանություն ուսումնասիրող մասնագետ պատմաբան գոյություն չունի՝ բացառությամբ, թերևս, Միհրան Դաբաղի: Այն հարցին, թե ինչու Գերմանիան մինչ օրս չի որակում Հայոց ցեղասպանութունը  որպես այդպիսին, Վոլֆգանգ Գուստը հիշատակում է Շոայի դեպքերի քննարկումները Գերմանիայում և նշում, որ հարցը բաց է մնացել, քանի որ շատերը մտածում են «Աստծու սիրուն, ևս մի երկրորդ ցեղասպանություն, այս անգամ հայերի նկատմամբ…»:

Ինչ վերաբերում է թուրքական արխիվներից օգտվելու հնարավորությանը, Վ. Գուստը որպես օրինակ է բերում Յուրգեն Գոթշլիշի՝ այդ արխիվներից օգտվելու ապարդյուն փորձերը, որոնք ապացուցեցին, որ թուրքերի այն պնդումները, թե  արխիվային փաստաթղթերը բաց են, «բացահայտ սուտ են»:

Ֆրանկֆուրտի գրքի տոնավաճառի պաշտնական ամսագրի հոկտեմբերյան համարում  ներկայացվում են, ի թիվս այլոց, Պոտսդամում գտնվող «Լեփսիուսի տան» ղեկավար Ռոլֆ Հոսֆելդի «Յոհաննես Լեփսիուս. Գերմանական բացառություն. Հայոց ցեղասպանությունը, հումանիտարիզմ և մարդու իրավունքներ» (2013թ.) և
«Մահ անապատում. Հայոց ցեղասպանություն»  գիրքը (2015թ.): Վերջինում հեղինակը նշում է, որ Թալեաթ փաշան, Էնվեր փաշան և Ջեմալ փաշան վարում  էին ազգայնական-իսլամական և թուրքայնացման քաղաքականություն, որն առաջին հերթին ուղղված էր Փոքր Ասիայի հայկական բնակչության դեմ: Այդ  աշխատությունը չի վերաբերում զուտ դիվանագիտական հարցին, թե արդյոք հայերի նկատմամբ իրականացված պետական ահաբեկչությունն իրոք կճանաչվի որպես ցեղասպանություն, թե ոչ: Խոսքը գնում է այն մասին, որ թույլ չտրվի, որպեսզի ցեղասպանությանը (գենոցիդին) հետևի մնեմոցիդը (պատմության և արմատների մոռացությունը):

Համարում խոսվում է նաև Հակոբ Մարտին Դերանյանի «Նախագահ Քելվին Քուլիջը  և հայ որբերի գորգերըե բրոշյուրի անգլերենից գերմաներեն թարգմանությունը  (2014թ.), ինչպես նաև Գերմանահայկական հասարակության 100-ամյակ. հիշել, հիշատակել, ձևակերպելե ժողովածուն (2014թ.): Ժողովածուի մեջ պատմվում է Առաջին աշխարհամարտի ընթացքում գիտական-ակադեմիական փոխանակման վրա հիմնված հայ-գերմանական կայուն համագործակցության, ինչպես նաև «Գերմանահայկական հասարակության» կողմից հրատարակվող ամսագրի մասին:

Համարում տեղ գտած Բոխումի Ռուրի համալսարանի Սփյուռքի և ցեղասպանության հարցերի ուսումնասիրման ինստիտուտի տնօրեն, պրոֆեսոր Միհրան Դաբաղի և նույն համալսարանի սոցիալական հոգեբան Քրիստին Պլատի «Կորուստ և կտակ. հիշում են Հայոց ցեղասպանություն վերապրածները»  գիրքը հիմնված է Ցեղասպանությունը վերապրած աշխարհասփյուռ հայերի հետ անցկացված 140 հարցազրույցների վրա, որոնցից ամսագիրը մեջբերում է մի հատված. «Լուռ շարունակեցինք ճանապարհը: Մենք նման էինք կենդանիների: Մենք ի վիճակի չէինք մտածելու… Մարդիկ ընկնում էին ճանապարհին. ընկնում էին, ինչպես պտուղը՝ ծառից. նրանք մահանում էին. առանց ձայնի, առանց ճիչի…

Ցեղասպանությանը նվիրված բաժնում ներառվել է նաև Յուրգեն Գոթշլիշի «Աջակցություն ցեղասպանությանը. Գերմանիայի դերը հայերը ոչնչացման ընթացքում» (2015թ.) գիրքը, որում հեղինակը հանդես է գալիս հիմնական հարցադրմամբ՝ ի՞նչը, ինչպե՞ս, ե՞րբ և ի՞նչ պատճառներով տեղի ունեցավ, և ինչպիսի՞ն էր Գերմանիայի դերը:

Համարում ներկայացվում է Ռոյ Քնոքեի և Վերներ Թրեսի «Ֆրանց Վերֆելը Հայոց ցեղասպանությունը»  (2015թ.), Պայլադզո Կապտանյանի «1915թ. Հայոց ցեղասպանությունը. զեկուցում է մի վկա» (2015թ.) գրքերը, Ազատ Օրդուխանյանի «Հայերը Գերմանիայում. պատմություն և ներկաե Էրֆուրտում կայացած զեկույցի հրապարակումը (2008թ.):

Տոնավաճառին ցուցադրված գրքերի շարքում էր նաև Բադեն-Վյուրթեմբերգ երկրամասի քաղաքական կրթության դաշնային կենտրոնի աշխատակից, «Stuttgarter Zeitungե-ի նախկին խմբագիր Զիբիլե Թելենի «Հայկական հարցը Թուրքիայում»  գրքի երկրորդ լրամշակված հրատարակությունը (2015թ.), որտեղ հեղինակի կողմից հետևյալ հիմնական հարցադրում է արվում՝ ինչո՞ւ են թուրքական իշխանություններն այդքան ցավագին ընդունում 1915թ. Հայոց ցեղասպանության հարցը:

Ինչ վերաբերում է Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի բիճը»  գրքի անգլերենից գերմաներեն թարգմանությանը (2015թ.), ապա վերջինիս նախաբանի համար հեղինակը նշել էր, որ ցանկանում էր գրել վեպ հայ և թուրք կանանց մասին, ովքեր այնքան են նման միմյանց, որ կարելի է նրանց քույրեր համարել:

Համարում ներառվել է նաև Միքայել Հեզեմանի «Հայոց ցեղասպանություն. Առաջին աշխարհամարտի ամենախոշոր հանցագործության վերաբերյալ Վատիկանի արխիվի չհրապարակված փաստաթղթերով» գրքի երկրորդ հրատարակությունը (2015թ.), որտեղ առաջին անգամ օգտագործվել են Վատիկանի գաղտնի արխիվից ընդհանուր առմամբ շուրջ 2000 էջ ծավալով մի շարք փաստաթղթեր: Գրքում մանրամասն անդրադարձ է կատարվում Բենեդիկտոս 15-րդ պապի ջանքերին՝ նախ կաթոլիկ, ապա նաև մյուս քրիստոնյա հայերին փրկելու հարցում:

Պարույր Սևակի «Ու ծակում հոգիսե բրոշյուրը (2015թ.)՝ հայերեն և գերմաներեն լեզուներով, ինչպես նաև Վոլֆգանգ Գուստի ծննդյան 80-րդ տարեդարձիի առթիվ լույս տեսած հոդվածների «Ի՞նչ կարող է տալ մարդը մարդուն բացի ճշմարտությունից» ժողովածուն (2015թ.):