Հասարակություն 18:06 15/01/2016

Բաքվի հայության ջարդերի 26-րդ տարելիցին. «Մայրս լսում էր Սայաթ-Նովայի երաժշտությունը և լացում»

«Panorama.am»-ը արդեն գրել է այն մասին, որ «Սովորական Ցեղասպանություն» նախագծով հրատարակման է պատրաստվում «Բաքվի ողբերգությունը ականատեսների վկայություններում» ժողովածուն, որում կներկայացվեն ներկայումս ԱՄՆ-ում բնակվող 50 փախստականների` ոճրագործության մասին վկայությունները: Այս վկայությունների հիման վրա սեղծվել է «Մեկ դար տևող ցեղասպանություն. Բաքվի սև հունվարը» ֆիլմը, որի ներկայացվել է մեկ տարի առաջ: «Panorama.am»-ը սկսում է ստեղծվելիք հավաքածուի գլուխների հրապարակումը, որոնք խմբագրությանը տրամադրել է «Սովորական ցեղասպանություն» նախագծի ղեկավար Մարինա Գրիգորյանը:

Արեգակ Բագիրյան. Բաքվում բնակվում էր Նագորնայա 11-րդ փողոց, տուն 37 հասցեով:
«Ես ծնվել եմ Բաքվում «Միր» կինոթատրոնի ետևում գտնվող տանը: Այստեղից մեզ հաջողվեց փախչել 1988 թ դեկտեմբերի 3-ին` Սպիտակի երկրաշարժից հաշված օրեր առաջ: Հայրս ծնունդով Ղարաբաղից էր, Ուխտաձոր գյուղից: Իսկ մորս ցեղը հորական կողմից Կարսից էին, որտեղից իրենց ընտանիքը փախել է` փրկվելով ջարդից: Մորս Թուրքիայում մնացած և Ցեղասպանության տարիներին զոհված մորաքրոջ պատվին կոչել են Նվարդ: Մայր լսում էր Սայաթ-Նովայի երաժշտությունը և լացում…Իր հայրը վերապրել էր Ցեղասպանությունը, իսկ հետո ինքը պիտի լիներ: Հայ ժողովրդի պատմությունը կարծես կրկնվում է: Երբ հիշում եմ մորս, միշտ լացում եմ, քանի որ մեր ընտանիքում ստացվում է նման անկումային շղթա: Պապիս ես համարյա չեմ տեսել:

Փրկվելով Ցեղասպանությունից` խեղճերը տեղափոխվել էին Բաքու, իսկ նրանց բարեկամները այլ տեղեր, ով որտեղ կարող էր: Հետո իմ հայրն էր ստիպված  փախչել Բաքվից երեք դուստրերի հետ, որոնից ամենափոքրը 15 տարեկան էր…Այդ օրերին ինչ ասես, որ չենք լսել մենք այն մասին, թե ինչ էին անում ադրբեջանցիները:


Ես շատ լավ հիշում եմ այն օրը, երբ Կառավարության շենքի մոտ հանրահավաք էր ընթանում: Դա Բաքվից մեր հեռանալուց մոտ մեկ ամիս առաջ էր`1988 թ. նոյեմբերին: Կառավարության շենքի մոտ հսկայական հանրահավաք էր: Եվ բոլորը` թե՛ հրապարակում և թե՛ հեռուստացույցով գոչում էին. «Վռնդե՛ք հայերին, ոչ մի Ղարաբաղ նրանց»: Եվ հանկարծ այդ ամբողջ մոլագար ամբոխը, իսկ այնտեղ ամենաքիչը 50 հազար մարդ կար, սկսում է վանկարկել. «Մենք գնում են Արմենիքենդ»: Նրանք շարժվեցին Լենինի պողոտայով` խմբերով թեքվելով դեպի հատող փողոցներ և որոնելով հայերին:

Մեր ամբողջ ընտանիքը տանն էր, այդ թվում և մենք` երեք չամուսնացած երիտասարդ քույրեր և մեկ եղբայր: Մենք հասկանում էինք, որ նրանք գալիս են: Բոլորը գոռում, լացում էին: Հարևանները չգիտեին, թե որտեղ թաքցնեն մեզ: Եղբայրս զայրացած գոչում էր, թե թող սպանեն ինձ և հետո մտնեն տուն և շշերը լիցքվորում էր մեքենայի բենզաբակի բենզինով: Մայրս փորձում էր համոզել նրան. «Մի՛ արա դա, նրանք կսպանեն քեզ, ետ քաշվի՛ր դարպասներից»: Իսկ նա. «Ես տունս, ընտանիքս չեմ տա, թո՛ղ ինձ սպանեն»:


Անասելի աղմուկ էր, բոլորը գոռում էին: Իսկ հայրս այնքան էր վախենում իր աղջիկների համար:Մենք շատ մութ ձեղնահարկ ունեինք: Այնտեղ ոչ ոք չէր ապրում: Եվ ահա հայրս այնտեղ բարձրացրեց իր դուստրերին, ես ավագն էի, նա տվեց մեզ երեք վերմակ, երեք շիշ ջուր և երեք դանակ. «Չգիտեմ, թե որքան ժամանակ դուք ստիպված կլինեք մնալ այստեղ, գիշերը այստեղ ցուրտ է, ծածկվեք վերմակներով, լուռ նստեք, լռե՛ք, լռե՛ք… ներքև չիջնեք, քանի դեռ ես չեմ եկել»:

Ասաց, որ եթե ինքը գա, մենք գիտենք նրա ձայնը,նա` մեր անունները: Բայց եթե ուրիշ մեկը մթության մեջ բացի դուռը` պաշտպանվենք: Եթե ինքը չլինի, ուրեմն` սպանել են ներքևում: Եվ հեռացավ: Ես հիշում եմ, իմ կրտսեր քուրը, 15 տարեկան, բան չի հասկանում, նրան պետք էր հանգստացնել, իսկ մենք պետք է լռեինք: Նրա ձեռքը դողում է, դանակն է ձեռքում և նա ասում է.«Եթե հանկարծ ինչ-որ մեկը բացի դուռը…», ես ասում եմ. «Առաջինը ես կգնամ»: Դա ահավոր, ահավոր, ահավոր պահ էր…Ինչի՛ միջով մենք անցանք այդ գիշեր: Նստել այնտեղ ժամերով և չիմանալ, թե ծնողները ո՞ղջ են, թե` ոչ, եղբայրս ո՞ղջ է, թե՞ ոչ…և վախը, որ նրանք կհասնեն քեզ: Այնպիսի աղմուկ էր, գվվոց էր քաղաքում և, դրա հետ մեկտեղ, ինչ-որ մեռյալ լռություն: Բայց մեր բախտը բերեց: Այդ գիշեր քաղաք մտան զորքերը: Նրանք կանգնած էին հենց անկյունում:

Դրանից հետո հայրս անընդհատ փորձում էր հեռանալու տարբերակ գտնել: Սկզբից ուզում էր մեքենայով, բայց նրան ասացին, որ բոլոր մեծ մայրուղիները փակ են, ճանապարհներին ստուգում են փաստաթղթերը և եթե հայեր են գտնում, մեքենայի վրա բենզին են լցնում և մարդկանց ողջ-ողջ այրում:

Երբ որոշակի անդորր հաստատվեց, մենք գնացինք օդանավակայան: Մեզ արդեն մեկ էր, թե ուր փախչել, միայն փրկվեինք: Բայց հայրս ասում էր, որ ցանկանում է կյանքի մնացած հատվածը ապրել Հայաստանում: Մենք`աղջիկներս, առաջինը հեռացանք, երբ հնարավոր եղավ տոմսեր ճարել: Հետո նորից տոմսեր ճարեցինք և այսպես ամեն անգամ երկու հոգով հեռանում էինք: Մենք ինը հոգի էինք: Եղբայրս արդեն ամուսնացած էր և հղի հարսին  բոլորից շուտ` Սումգայիթյան իրադարձություններից անմիջապես հետո, ուղարկեցինք Հայաստան:

Մենք Բաքվում թողեցինք մեր ամբողջ ունեցվածքը: Փորձում էինք գոնե չնչին գնով վաճառել մեր հսկա տունը, սակայն հարևան շատ հայեր նույնպես վաճառում էին իրենց տները և ադրբեջանցիները ասում էին, թե ինչու մենք պետք է գնենք, դուք, միևնույն է, կփախչեք և այս ամենը մեզ կմնա: Մեր ընտանիքից, փառք Աստծո, ոչ ոք չտուժեց: Սակայն միևնույն է հնարավոր չէ այս ամենը հիշել առանց արցունքների: Դրանից հետո իմ ծնողները ապրեցին ընդամենը 9 տարի: Կարող էին շատ ավելի երկար ապրել, եթե չլիներ այն սթրեսը, որը նրանք ստիպված էին վերապրել` վախենալով,  թե երեխաներին կմորթեն, կվառեն, կբռնաբարեն…

Սան-Ֆրանցիսկո, Կալիֆորնիա, 2014 թ. մարտի 30»:

Հիշեցնենք, որ 1990թ. հունվարի 13-19-ը Բաքվում իրականացվեցին հայության զագնվածային ջարդեր: Դրանք դարձան 1988-1990 թթ Ադրբեջանում իրականացված հայ ժողովրդի Ցեղասպանության գագաթակետը: 1988 թ փետրվարի 26-29-ը Սումգայիթում տեղի ունեցած ջարդերից հետո, Բաքվում ծայր առան հայության հետապնդումներ, առաձնակի դաժանությամբ սպանություններ, հրապարակային կտտանքներ, հայերին պատկանող բնակարանների թալան, գույքի զավթում: Հայությանը բռնի վտարում էին կացարաններից և հեռացնում աշխատանքից: 1990 թ հունվարի դրությամբ Բաքվի 250 հազարանոց հայ համայնքից մնացել էր 35-40 հազար մարդ: Դրանք մեծամասամբ հաշմանդամներ, ծեր և հիվանդ մարդիկ էին և նրանց խնամող բարեկամներ: 1990 թ հունվարի 13-ին ջարդերը ստացան կազմակերպված, ուղղորդված և զանգվածային բնույթ: Առկա են վայրագությունների, առանձնակի դաժանությամբ իրականացված սպանությունների, խմբակային բռնաբարությունների, մարդկանց ողջ-ողջ այրելու, պատուհանից դուրս շպրտելու, անդամահատման և գլխատման բազմաթիվ վկայություններ: Զոհերի ստույգ թիվը առ այսօր հայտնի չէ: Տարբեր տվյալներով սպանվել է 150-400 մարդ, հայուրավոր մարդիկ` խեղվել: Ջարդերը շարունակվեցին շուրջ մեկ շաբաթ, Ադրբեջանի, ԽՍՀՄ իշխանությունների, ներքին զորքերի, և խորհրդային բանակի Բաքվի կայազորի լիակատար թողտվության պայմաններում: Սպանվելուց մազապուրծ եղածները ենթարկվում էին բռնի տեղահանման:Միայն հունվարի 20-ին հասարակական կարգի վերականգնման համար քաղաք մտցվեցին խորհրդային զորքե



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

08:41
«Հրապարակ». Ով կփոխարինի Նարեկ Զեյնալյանին ԱԺ մշտական հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Նարեկ Զեյնալյանի՝ մանդատից հրաժարվելուց հետո թափուր է մնալու նաև նրա զբաղեցրած ԱԺ...
Աղբյուր` Panorama.am
23:04
Մինչև Հայաստանի իշխանությունը հանցավոր լռում է, պաշտոնական Բաքուն ագրեսորի նոր իմիջ է կերտում Հայաստանի համար. Տիգրան Աբրահամյան
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. «Ադրբեջանում սեփական ստվերի ու անցյալի բարդույթների...
Աղբյուր` Panorama.am
22:44
Ռուսաստանն իրեն իրավունք է վերապահում զենք օգտագործել այն պետությունների դեմ, որոնք թույլ են տալիս իրենց զենքն օգտագործել իր դեմ. Պուտին
Այսօր հրապարակված տեսաուղերձում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց նորագույն միջին հեռահարության «Օրեշնիկ» հրթիռի հաջող...
Աղբյուր` Panorama.am
22:19
Անկախության հռչակագիրն անփոփոխ է, չունի դադարեցման իրավաբանական հնարավորություն. «Գերագույն խորհուրդ»
ՀՀ «Գերագույն խորհուրդ» պատգամավորական ակումբը հայտարարություն է տարածել, որում անընդունելի է համարել Նիկոլ Փաշինյանի...
Աղբյուր` Panorama.am
21:59
Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում քննարկեցինք Հայաստանի անվտանգության մարտահրավերները. Արման Թաթոյան
ՀՀ նախկին ՄԻՊ Արման Թաթոյանը գրել է «Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում տեղի ունեցավ «Wine & Talk»  միջոցառումը,...
Աղբյուր` Panorama.am
21:50
Պարզվել է «BMW»-ի և շոգեքարշի բախուման հետևանքով մահացած վարորդի ինքնությունը
 Նոյեմբերի 21-ին, ՀՀ քննչական կոմիտեի Արմավիրի մարզային քննչական վարչությունում նախաձեռնված քրեական վարույթի շրջանակում պարզվել է Արտաշար...
Աղբյուր` Panorama.am
21:36
Վլադիմիր Պուտինը ուղերձ է հղել, ասելով, թե ուկրաինական հակամարտությունն ձեռք է բերել գլոբալ բնույթի տարրեր
Վլադիմիր Պուտինը հայտարարություն է արել հատուկ գործողության գոտում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին։ Ուղերձը հրապարակել է «ՌԻԱ...
Աղբյուր` Panorama.am
21:16
Քննիչները առգրավել են Հովիկ Աղազարյանի հեռախոսը
Նախաձեռնվել է քրեական վարույթ` Քրեական օրենսգրքի 486 հոդվածի առաջին մասով (երկու դրվագ). արդարադատության իրականացմանը կամ գործի քննությանը...
Աղբյուր` Panorama.am
20:52
Աշխարհի ամենաբարձրահասակ կինը թրքուհի է, իսկ ամենացածրահասակը՝ հնդկուհի
Գինեսի ռեկորդի միջազգային օվա կապակցությամբ միմյանց են հանդիպել աշխարհի ամենաբարձրահասակ և ամենացածրահասակ կանայք։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
20:40
Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց է ունեցել Իրանի ԱԳ նախարարի հետ
ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց է ունեցել իրանցի գործընկեր Աբաս Արաքչիի հետ: X-ի իր էջում Միրզոյանը գրել է, որ անդրադարձ է...
Աղբյուր` Panorama.am
20:26
Իվանիշվիլին վարչապետի թեկնածու է ներկայացրել Իրակլի Կոբախիձեին
«Վրացական երազանք»-ի պատվավոր նախագահ Բիձինա Իվանիշվիլին վարչապետի պաշտոնում կրկին ներկայացրել է գործող վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:12
Մատվիենկոն վերընտրվել է ԱՊՀ Միջխորհրդարանական վեհաժողովի խորհրդի նախագահ
ԱՊՀ երկրների Միջխորհրդարանական վեհաժողովի (ՄԽՎ) խորհրդի անդամները կրկին խորհրդի նախագահ են ընտրել Դաշնության խորհրդի խոսնակ Վալենտինա...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
Իսրայելը մեկ օրվա ընթացքում հարվածների չորրորդ ալիքն է սկսել Բեյրութի ուղղությամբ
Իսրայելի ռազմաօդային ուժերի ինքնաթիռները հինգշաբթի օրը սկսել են հարվածների չորրորդ ալիքը Բեյրութի հարավային արվարձաններին։ Այս մասին հայտնում է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:44
Խաղաղությունը մոտ է, քան երբևէ, ՀՀ-ին և Ադրբեջանին կոչ ենք անում բաց չթողնել հնարավորությունը. Ֆիդան
Խաղաղությունը Հարավային Կովկասում մոտ է, քան երբևէ։ Ադրբեջանին և Հայաստանին կոչ ենք անում բաց չթողնել այս պատմական հնարավորությունը։ Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
19:32
Զինծառայող Հրայր Ալիխանյանը հաղթեց Սաուդյան Արաբիայի Թագավորության մասնակցին
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Հրայր Ալիխանյանը (74 կգ) հաղթեց Սաուդյան Արաբիայի Թագավորության մասնակցին 12։2 հաշվով և նվաճեց...
Աղբյուր` Panorama.am
19:19
Պղծվում և ոչնչացվում է մեր հազարամյա մշակույթը․ Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյան
Հռոմի Սուրբ Թովմա Ակվինացու անվան քահանայապետական համալսարանում նոյեմբերի 18-19-ը տեղի է ունեցել միջազգային համաժողով՝ նվիրված Արցախի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:06
Միրզոյանն ընդունել է Գերմանիայի Բունդեսթագի ԵՄ հարցերի հանձնաժողովի նախագահին
Արարատ Միրզոյանն ընդունել է Գերմանիայի Բունդեսթագի ԵՄ հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Անտոն Հոֆրայթերին: Այս մասին հայտնում են ՀՀ ԱԳՆ-ից։...
Աղբյուր` Panorama.am
18:52
Վթարային ջրանջատում Արարատի մարզում նոյեմբերի 22/23-ին
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ վթարի վերացման աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ. ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:39
Թուրք-ադրբեջանական տարաձայնություններն էներգետիկ ոլորտում
«Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամը այս անգամ անդրադարձել է Թուրք-ադրբեջանական տարաձայնություններին էներգետիկ ոլորտում: Հոդվածում,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:24
Ժամկետային զինծառայող Սամվել Գրիգորյանը 9։1 հաշվով հաղթեց Ղազախստանի մասնակցին
 ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Սամվել Գրիգորյանը (82 կգ) 9։1 հաշվով հաղթեց Ղազախստանի Հանրապետության մասնակցին և...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Թուրքիան Սոմալիում կհիմնի տիեզերական ռազմաբազա
Թուրքիան շարունակում է հարաբերությունները խորացնել ու զարգացնել աֆրիկյան երկրների հետ։ Ավելի վաղ հայտնի էր դարձել, որ Թուրքիան Սոմալիի հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Վթարային ջրանջատում Արարատի մարզում
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ վթարի վերացման աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ....
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
ԱՀԿ. Աղմուկը՝ մարդու առողջության համար թաքնված սպառնալիք
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) հետազոտողները պարզել են, որ 85 դԲ (դեցիբել) բարձր ֆոնային աղմուկը կարող է հրահրել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:50
Ըմբշամարտի զինվորականների ԱԱ. Տիգրան Մինասյանը՝ արծաթե մեդալակիր, Շանթ Խաչատրյանը՝ բրոնզե
55 կգ քաշային կարգում ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Տիգրան Մինասյանը նվաճեց Երևանում անցկացվող Ըմբշամարտի զինվորականների...
Աղբյուր` Panorama.am
17:43
ՔԿ. Խափանման միջոց կալանքի միջնորդությունների ներկայացման դեպքերը նվազել են
Քննչական կոմիտեն ուսումնասիրել է 2024թ․ առաջին ինը ամիսների ընթացքում իր ստորաբաժանումներում քննվող քրեական վարույթներով խափանման միջոցների...
Աղբյուր` Panorama.am
17:35
Իլոն Մասկի Tesla էլեկտրամոբիլները ԱՄՆ-ում ճանաչվել են ամենավտանգավորները
ԱՄՆ-ի Ճանապարհների երթևեկության անվտանգության ազգային վարչությունը (NHTSA) վերլուծել է վթարների վիճակագրությունը և եզրակացրել, որ երկրում...
Աղբյուր` Panorama.am
17:24
ՖԱՖ. Այս խայտառակ վիճակի պատասխանատուն ՀՖՖ այսօրվա ղեկավարությունն է
««Վեստ Արմենիա» ակումբի ֆուտբոլիստներն դուրս չեկան «Փյունիկի» դեմ։ Սա կլինի «Վեստ Արմենիայի» 2-րդ տեխնիկական պարտությունը, ևս մեկի դեպքում ակումբը ավտոմատ կհեռացվի առաջնությունից»
Աղբյուր` Panorama.am
17:20
Գավառում վտանգավոր պանիր է արտադրվել
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմինը կասեցրել է անհատ ձեռնարկատեր Արման Սենոքյանին պատկանող կաթնամթերքի արտադրամասի գործունեությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
17:11
Կոսմետոլոգ. Մաշկի ծերացման հիմնական պատճառները
Մաշկի ծերացման երկու տեսակ կա՝ բնական և վաղաժամ: «Որպես կանոն, տարիքային փոփոխությունները տեղի են ունենում աստիճանաբար և ամենից հաճախ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:09
44-օրյա պատերազմի մասնակիցը Դալմայի այգիների ջրատարի մոտ թողել է մեծ քանակությամբ զենք-զինամթերք
Բնակչության մոտ ապօրինի պահվող զենք-զինամթերքի հայտնաբերման և առգրավման թեման ոստիկանության համար մնում է արդիական: Օպերատիվ աշխատանքին զուգահեռ...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան
16:15 21/11/2024

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}