Ձեր վստահելի աղբյուրը

Երևանի պետական համալսարանում այսօր կազմակերպված  «Սոցիալական պաշտպանության պետական համակարգը՝ անկախության պայմաններում» թեմայով գիտաժողովի ժամանակ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարար Արտեմ Ասատրյանը անդրադառանալով սոցիալական պաշտպանության ոլորտի զարգացումներին, նշեց 25 տարվա մեր պատմությունը իսկապես առիթ է հետադարձ հայացք ձգելու նորանկախ պետության սոցիալական պաշտպանության համակարգի զարգացմանը,  և փորձել  այս առիթը օգտագործել իմաստավորելու անցած ճանապարհը և ամենակարևորը՝ առաջիկայում անցնելիք ճանապարհը:

Նախարարն ամփոփ  ներկայացնելով վերջին տարիների զարգացումներն ու առաջիկա անելիքները սոցիալական պաշտպանության ոլորտում, նախ 25 տարվա պատմությունը բաժանեց  որոշակի փուլերի:

Առաջին ժամանակահատվածը, ըստ Արտեմ Ասատրյանի  պետք է դիտարկել 90-ականների սկզբից մինչև 90-ականների վերջը,  երբ նորանկախ պետության առաջին տարիներին սոցիալական պաշտպանության համակարգում հիմնականում իրավիճակային, օպերատիվ լուծում պահանջող խնդիրներն էին,  որոնք իսկապես շատ մեծ եռանդ էին պահաջում, որպեսզի հնարավոր լիներ այդ ժամանակահատվածում երկրի ու մեր բնակչության առջև ծառացած խնդիրներին լուծումներ տալ:

«Երկրաշարժին  հաջորդած պատերազմը  բնակչության շրջանում էլ ավելի խորացրին  սոցիալական խնդիրները, իսկ այդ ժամանակահատվածում երկրում գերակշռում էին սոցիալական օգնության ծրագրերը:  Եթե հիշողությունս չի դավաճանում, գրեթե ողջ բնակչությունը հաշվառված էր Փարոս համակարգում: Շուրջ 700 000 ընտանիքի տրամադրվում էր վառելիք, սնունդ, կենսական միջոցներ: Շատ ծանր ժամանակահատված էր սոցիալական աշխատողների, սոցիալական ծառայությունների համար, քանի որ  սոցիալական օգնություն սահմանափակ ռեսուրսներով, հնարավորինս հասցեական, պետք է տրամադրվեր մեր բնակչությանը՝  հատկապես խոցելի խմբերին, իսկ այդ ժամանակ խոցելի էին գրեթե բոլորը»,- ասաց նախարարը:

Նրա խոսքերով՝ 1999 թվականին  կառավարության կողմից նախաձեռնված բարեփոխումների  արդյունքում ներդրվեց անպահովության գնահատման համակարգը:

Այդ տարիներին ողջ աշխարհում  և մեր երկրում զուգահեռ ընթացող  տնտեսական ավելի լայն հնարավորությունները թույլ տվեցին սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացնել ամենատարբեր ծրագրեր. «Սոցիալական ծրագրերն ուղղված էին բնակչության խոցելի խմբերին՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց, տարեցներին, երեխաներին: Եթե ուշադրություն դարձնեք այդ տարիների պետական բյուջեները, կտեսնեք, որ բավականին սկսել էին ավելանալ սոցիալական պաշտպանության ոլորտում իրականացվող ծրագրերի թիվը, ինչը նշանակում էր,  որ սոցիալական պաշտպանության ոլորտում տեղի ունեցող զարգացումները բերել էին որոշակի ծաառյությունների պահանջի ձևավորման»:

Միաժամանակ, ըստ նրա, նշված ժամանակահատվածում գործընկերային հարաբերություններ սկսեցին ձևավորվել հասարակական կազմակերպությունների հետ, այն կառույցների հետ որոնք նախկինում իրականացնում էին այդ աշխատանքները: Այսինքն՝ սկսեց ձևավորվել պետական մարմինների հետ համագործակցության դաշտ:

Այնուհետև, ինչպես նշեց Արտեմ Ասատրյանը, 2003թ. կառավարությունը հաստատեց աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագիր և այդ ժամանակահատվածում, բնականաբար, ռազմավարական ծրագրի միջոցով համակարգային ձևաչափով փորձ արվեց անդրադառնալ աղքատության հիմնախնդիրներին:

Այդ փուլն ավարտվեց 2008-2009թթ.  և աշխարհում վրա հասավ ֆինանսատնտեսական ճգնաժամ, նոր մարտահրավերներ. «Մենք թևակոխել էինք արդեն համակարգային զարգացման փուլ, սոցիալական պաշտպանության ոլորտում համակարգային  բարեփոխումների իրականացման փուլ և աղքատության հաղթահարման ռազմավարական ծրագիրը վերափոխվեց կայուն զարգացման ծրագրի: Միևնույն ժամանակ այն զուգակցվեց նոր դժվարություններով, մարտահրավերներով, խնդիրներով, քանի որ համակարգային փոփոխությունների և նոր ռազմավարությունների իրականացման համար անհրաժեշտ էին ավելի մեծ ռեսուրսներ»:

Այս համատեքստում վերջին տարիներին իրականացված քաղաքականության շրջանակներում, ըստ Արտեմ Ասատրյանի, հիմնական մարտահրավերները եղել են աղքատության նվազման, գործազրկության և արտագաղթի հետ կապված խնդիրների լուծումը, և այդ շրջանակներում կարևորագույն ծրագրային խնդիրներից մեկը դարձավ այն, որ աղքատությունը պետք է հաղթահարվեր առաջին հերթին հասարակության  խոցելի խմբերի կարիքները գնահատելով և գնահատված կարիքներին համապատասխան սոցիալական ծառայություններ տրամադրելու միջոցով:

«Երբևէ հնարավոր չէ աղքատությունը հաղթահարել բացառապես դրամական միջոցներ կամ տրանսֆերտներ տրամադրելու միջոցով: Դա հարցի հիմնարար լուծում չի կարող հանդիսանալ: Իհարկե եթե մենք ուշադրություն ենք դարձնում վիճակագրական ծառայության կողմից յուրաքանչյուր տարի հրապարակվող տնային տնտեսությունների ամբողջացված հետազոտությունների տվյալներին մենք կտեսնենք, որ եթե չլինեին տրանսֆերտները, սոցիալական կենսաթոշակներն ու սոցիալական աջակցությունը, ապա աղքատությունը երկրում շատ ավելի մեծ կլիներ»,- նշեց նախարարը:

Օրինակ, ըստ նրա, եթե վերցնենք 2014թ. տվյալները, ըստ որի աղքատությունը  30 տոկոս է, ապա առանց սոցիալական կենսաթոշակների ու սոցիալական աջակցության աղքատությունը կլիներ շուրջ 50 տոկոս: Եթե խոսում ենք ծայրահեղ աղքատության մասին, ապա ծայրահեղ աղքատությունը ավելին կլիներ 6 անգամով, եթե չիրականացվեր սոցիալական տրասֆերտների այս  քաղաքականությունը:

Ըստ Ա.Ասատրյանի՝ սոցիալական ապահովության ոլորտում ամենամեծ ծախսային ծրագրերը կենսաթոշակային ապահովության ծրագրերն են և անպահովության գնահատման համակարգի շրջանակում տրամադրվող կենսամակարդակի բարձրացմանն  ուղղված նպաստները:

Նշվեց նաև, որ վերջին տարիներին  կենսաթոշակային ապահովության ոլորտում ներդրվել են  տեղեկատվական համակարգեր, ինչի արդյունքում մենք ունեցել ենք շոշափելի խնայողություններ, որոնք հասնում են տասնյակ միլիարդների: Եվ դրանք ուղղվել են կենսաթոշակների, նպաստների  չափերի բարձրացմանը:

Հաջորդ կարևոր ուղղությունը, ըստ Արտեմ Ասատրյանի,  զբաղվածության ոլորտում վարվող քաղաքականությունն է, որի հիմնական շեշտադրումը աշխատանք փնտրող անմրցունակ անձանց աշխատաշուկայում աշխատանքով ապահովելն է: Այս առումով նախարարը կարևորեց զբաղվածության ոլորտում իրականացվող  մեկ տասնյակից ավելի ծրագրերի իրականացումը  ՀՀ ողջ տարածքում:

«Համակարգային փոփոխությունների արդյունքում ակնկալում ենք դրամական ոլորտի շրջանակներում մատուցվող ծառայությունների  ավտոմատացում:  Ծառայությունների ավտոմատացումը հնարավորություն կտա  սոցիալական աշխատողին զբաղվել իրական աշխատանքով, աշխատանք՝ անձի, ընտանիքի հետ:  Սոցիալական աշխատողն ու սոցիալական աշխատանքը համայնքային աշխատանք է:  Ունենալով  համայնքային սոցիալական ծառայություններ՝ մենք  շատ ավելի հասցեական և նպատակային ենք  դարձնելու մեր  սոցիալական ծառայությունները: Ամենակարևորը, որ պետք է իրականացվի այս ոլորտում՝ դա գնահատված կարիքի հիման վրա համապատասխան սոցիալական ծառայությունների տրամադրումն է»,- եզրափակեց Արտեմ Ասատրյանը: