Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայկական լեռնաշխարհում գտնվող մոնումենտալ քանդագործության բացառիկ նմուշները՝ վիշապաքարերը, ուսումնասիրվել են տարբեր ժամանակաշրջաններում, սակայն երբևէ համակարգված  հետազոտություն չի եղել: Լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի, ավագ գիտաշխատող, հայ-գերմանական արշավախմբի ղեկավար Արսեն Բոբոխյանն ասաց, որ վիշապաքարերը  միայն Հայկական լեռնաշխարհին են բնորոշ, հանդես են գալիս որոշակի մշակութային գոտում, ունեն որոշակի ինքնություն, նմանվում են խաչքարերին. «Այս իմաստով շատ հետաքրքիր երևույթ են, համակարգված ուսումնասիրության անհրաժեշտություն կա»:

Նա նշեց, որ 2011 թվականից հայ-գերմանական արշավախումբ սկսել է վիշապաքարերի հետազոտությունը: Նախ սկսել են հետախուզական աշխատանքներ, եղել են նաև Արևմտյան Հայաստանում, քանի որ վիշապաքարերի մի որոշակի կուտակում կա նաև այդտեղ:

«2012 թվականին Արագածի հարավային լանջին 3000 մետր բարձրության վրա հայտնաբերեցինք լանդշաֆտ, որտեղ մեծ քանակությամբ վիշապաքարեր են կուտակված: Այն հետաքրքիր է նրանով, որ նախնական վիճակում է գտնվում: Բացի այդ, շատ քիչ են օրինակները, որ 3000 մետրի վրա պեղումներ են իրականացվում: Հնագիտական հուշարձանները, կոնկրետ Կովկասյան տարածաշրջանում, 2400 մետրից այն կողմ չեն լինում»,- ասաց  Արսեն Բոբոխյանը:

Նա նշեց, որ վիշապաքարերը նախնական կարելի է թվագրել Ք.Ա 3-րդ հազարամյակի վերջով, 2-րդ հազարամյակի 1-ին կեսով: 

«Խիստ նախնական թվագրում է, քանի որ ինչքան շատ ենք հետազոտում վիշապաքարերը, այնքան ավելի շատ են հարցեր առաջանում, քան լուծումներ: Մենք այժմ գտնվում ենք լուծումներ ճանապարհին»,- ասաց հնագետը:

Նա կարևորեց վիշապաքարերի քարտեզագրումը: Իրենց հաշվարկներով մոտ 18 վիշապաքար տեղափոխվել է նախնական տեղերից, որից 6-ը գտնվում է Երևանում:

Ա.Բոբոխյանի խոսքով, իրենց խնդիրն է գտնել նախնական տեղերը. «Շատ կարևոր է իմանալ նախնական տեղերը, ինչ միջավայրում են եղել, ինչ այլ հուշարձանների հետ են հանդես եկել: Քարտեզագրումների հետ միաժամանակ օրինաչափություններ են ի հայտ գալիս, օրինակ վիշապաքարերի մեծ կուտակումներ կան Գեղամա լեռներում, բայց նախնական վիշապաքարերը պետք է, որ գտնված լինեին Արագածի վրա: Ի հայտ են գալիս  հիբրիդ վիշապաքարերի խմբեր»:

Ասուլիսին ներկա ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Պավել Ավետիսյանը պատասխանելով հարցին, թե ինչո՞ւ են վիշապաքարերը բնորոշ միայն Հայկական լեռնաշխարհին, ի՞նչի հետ են դրանք կապված, ասաց, որ նախ պետք է ուսումնասիրել դրանց նախնական տեղադրման վայրերը՝ հասկանալու համար, թե ինչի հետ կարող էին կապվել:

«Ամենայն հավանականությամբ, Հայկական լեռնաշխարհում Ք.Ա. 3-2-րդ հազարամայակներում ապրող մարդիկ ծիսապաշտամունքային կարիքները հոգալու համար ոչ միայն բնակատեղիի ներսում են ունեցել անհրաժեշտ վայրեր, այլ նաև բնակատեղիից դուրս: Դրանք անվանվում են սրբազան լանդշաֆտներ, օրինակ ժայռապատկերները: Մենք հասկացել ենք, որ վիշապաքարերը սրբազան լանդշաֆտի առանցքային օբյեկտներից են: Հսկայական ժամանակ, գումար, ուժ և ինտելեկտ է պետք, որպեսզի հետազոտենք  վիշապաքարերն ու ամբողջական պատկերացում կազմենք դրանք մասին»,-ասաց նա: