Խորեն Աբրահամյանի ծննդյան օրն է
«Ես բեմում կռիվ եմ տալիս, բեմից դուրս կռիվ եմ տալիս: Կռիվ պետք է տալ, բայց առյուծի պես: Գիտե՞ս, առյուծին չեն սիրում ոչ թե նրա համար, որ կենդանիների արքան է, այլ որովհետև չի մլավում»: Խոսքերի հեղինակն է … ՀԽՍՀ և ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ Խորեն Աբրահամյանը:
Այսօր Գևորգի, Ռուստամի, Ռոստոմի, Պավլեի, Մյասնիկյանի, Տեր Ավետիսի, Արմենի, … Խորեն Աբրահամյանի ծննդյան օրն է: Ծնվել է Երևանում 1930 թվակյանին: Մասնագիտական կրթությունն ստացել է Երևանի թատերական ինստիտուտում, որի դերասանական ֆակուլտետն ավարտել է 1951թ. և ընդունվել Գ.Սունդուկյանի անվան դրամատիկական թատրոնը, որտեղ կատարել է բազմաթիվ դերեր: 1979–1984թթ. եղել է թատրոնի գլխավոր ռեժիսոր, 1988–1995թթ.՝ գեղարվեստական ղեկավար, միաժամանակ՝ Հայաստանի թատերական գործիչների միության վարչության նախագահ։ 1985–1988թթ. Գյումրիի պետական թատրոնի դերասան էր և գլխավոր ռեժիսորը, 1980–1995թթ. դասավանդել է Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտում։ Թատրոնում ստեղծած լավագույն դերերից են՝ Ռուստամ (Ա.Շիրվանզադեի «Նամուս»), Արմեն (Գ.Բորյանի «Կամրջի վրա»),Արամ (Ա.Արաքսմանյանի «60 տարի, երեք ժամ»), Արա (Ն.Զարյանի «Արա Գեղեցիկ»), Մյասնիկյան (Զ.Դարյանի «Հանրապետության նախագահը»), Կորիոլան (Վ.Շեքսպիրի«Կորիոլան»), Ավետյան (Պ.Զեյթունցյանի «Անավարտ մենախոսություն»)։ Հայկական մի քանի լավագույն կինոնկարների հաջողությունները պայմանավորված են նաև Աբրահամյանի դերակատարումներով՝ Գևորգ («Սարոյան եղբայրներ», 1968 թ.), Ռոստոմ («Տերը», 1968 թ.), Պավլե («Մենք ենք, մեր սարերը», 1969 թ.), Արմեն («Երևանյան օրերի խրոնիկա», 1972 թ.), Մյասնիկյան («Երկունք», 1977 թ.), Տեր Ավետիս («Հուսո աստղ», 1978 թ.), Սիսակյան («Ապրեցեք երկար», 1979 թ.) և այլն։ Նա նկարահանվել է նաև Մոսֆիլմի 3 կինոնկարում՝ «Առաջին էշելոնը», «Բարձունք», «Նրա կյանքի նպատակը»։
Գ.Սունդուկյանի անվան թատրոնում բեմադրել է Ն. Զարյանի «Հացավան», Վ.Շեքսպիրի «Ջոն արքա» , Պ. Զեյթունցյանի«Անավարտ մենախոսություն», Պ. Ջակոմետիի «Ոճրագործի ընտանիքը» (նաև եղել է Կորրադոյի դերակատարը), Հ. Իբսենի «Դոկտոր Ստոկման», Գ. Գորինի «Քին»Ա.Քալանթարյանի «Թիկունք», Պ.Զեյթունցյանի «Անավարտ մենախոսություն», և այլ ստեղծագործություններ։ 2000թ. բեմադրել է Պ. Զեյթունցյանի «Խոր Վիրապ» պիեսը։ Աբրահամյանը մասնակցել է նաև բազմաթիվ ռադիո- և հեռուստաբեմադրությունների (Մ. Պանյոլի «Տոպազ», Ն. Զարյանի «Փորձադաշտ» և այլն)։ Հայտնի էր նաև որպես ասմունքող։
Խորեն Աբրահամայնա. ՄԵՆԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ
«Մի օրենք կա, որ չպետք է խախտել` ճշմարտությունը. եթե ճիշտ չէ, ոչինչ չի օգնի, չի փրկի: Չկա ավելի պիղծ բան, քան ճշմարտանման սուտը: Իսկ ճշմարտանման սուտը էսօր շատ է: Բացարձակ ճշմարտությունն այն կլինի, երբ արվեստը ծառայի ու բացահայտի ճիշտը: Ժողովուրդը մի դաժան խոսք ունի` դերասանություն մի արա: Խոսքը վատ դերասանության մասին է, լավի մասին չեն ասում` դերասանություն: Իսկ լավը, վստահ եմ, կգա, որովհետև առանց մեծ թատրոնի կյանք գոյություն չունի: Խորապես ներողություն խնդրելով` մի խոստովանություն անեմ. միայն մի տեղ կա` որ սպանեն, սուտ չեմ անի` թատրոնն է: Թատրոնն ամեն ինչ է` մեկ դաժան ու սոսկալի, մեկ` տոն: Ես հաջողություններ ունեցել եմ, անհաջողություններ` ինչքան ասես, բայց երբեք թատրոնը ինձ չի թողել:
Հայերի մեջ ընդունված սովորություն կար` վարպետի ձեռքը համբուրում էին, և վարպետը կարող էր լինել կոշկակար, պատշար, իր գործը լավ իմացող մարդ: Թատրոնում երբ ասում էին` վարպետ, պարզ է, որ խոսքը Փափազյանի մասին է: Նույնիսկ Հրաչյա Ներսիսյանը, Վաղարշյանը, Ջանիբեկյանը, Ավետ Ավետիսյանը վարպետ չէին: Եվ ինքը չէր ասել` ինձ կասեք վարպետ: Նա իսկապես վարպետ էր:
Ֆրունզիկը նոր էր եկել թատրոն: Մենք միանգամից ընկերացանք: Ես, Սոսը և Ֆրունզը իրար կատակով ասում էինք` վարպետ: Փափազյանն անցնում էր միջանցքով: Էդ ժամանակ նա վաթսունն անց էր: Փափազի միջանցքով անցնելն արդեն ներկայացում էր... Էդքան սիրուն մարդ չեմ տեսել: Ես տարիներով նայել եմ նրա ձեռքերին: Այնպես ստացվեց, որ միջանցքում դեմ-դիմաց դուրս եկանք: Ասացի` բարև, վարպետ, պատասխանեց` բարև, մանչս, ու ուսս թփթփացրեց` ինչպես կանեին երևի ձի առնելիս... Նա սիրում էր, որ ես պինդ եմ: Ամերիկյան կինոդերասաններն առանց սպորտի գոյություն չունեն: Իսկ թատրոնում, հատկապես հայ թատրոնում, մի տեսակ կար` բերանով խաղացող դերասաններ: Այնինչ, ինչպես Ստանիսլավսկին է ասում` «Խոսքը գործողություն է»: Եթե դերը պլաստիկ լուծում չունեցավ, դեր չէ: Միջանցքի դուռը բացվեց, Ֆրունզիկը ներս մտավ... Ֆրունզիկը էնպիսի շնորհք ուներ, որ միանգամից երկու ներկայացում էր խաղում: Հենց կուլիսներում աշխատողները հավաքվեցին, ուրեմն տեսարանը լավն է, որ նայում են: Ֆրունզիկը հանդիսատեսի համար ուրիշ բան էր խաղում, նրանց համար` առանձին: Դա ընդհանրապես անհնարին է, բայց նա անում էր... Մի խոսքով, Ֆրունզիկը ներս մտավ ու ասաց` վարպետ, Փափազը, թե.
- Ասա, ի՞նչ է...
- Քեզ հետ չեմ, Խորիկի հետ եմ...
Պետք էր տեսնել Փափազի դեմքը: Ի պատիվ նրա` ասեմ, որ գնահատեց հումորը, ծիծաղեց:
Հիմա բոլորը վարպետ են: Մեր մասնագիտությունը հեշտացել է, կամ հեշտացրել են: Դա ահավոր ծանր մասնագիտություն է: Շեքսպիրի ցանկացած գործ խաղալու համար ֆիզիկական մեծ ուժ է պահանջվում:
Սեռը ցեղը շարունակելու աստվածային, հավերժական բնազդն է: Իմ մտքով էսպիսի բան է անցնում, որ ինչքան շրջազգեստները կարճանում են, էդքան պատերազմի վտանգը մոտենում է: Ինչքան մերկ են կանայք, էդքան անհետաքրքիր են: Ես ժամանակակից մարդ եմ, մի բան էլ ավել, և մտքովս չի անցնում առաջարկել, թե` եկեք փաթաթվենք շորերի մեջ` ինչպես Պարսկաստանում, միայն աչքերը բաց լինեն: Անգլիայում (ես ընդհանրապես Անգլիան շատ եմ սիրում` Շեքսպիրի, թատրոնի հետ կապված) այսպիսի փորձ էին արել. մի բանուկ խաչմերուկում կանգնեցրել էին կարճ հագնված գեղեցիկ աղջիկների: Արդյունքում` վթարների թիվը եռապատկվել էր: Վերջերս մեքենայում ռադիոն էի միացրել, ինչ-որ բժշկական կազմակերպության ծառայություններն են թվարկում, որ կարող են բուժել մի շարք հիվանդություններ, ինչպես նաև` աղջիկների ամոթխածությունը... Ի սեր Աստծո, էդ մի բուժեք և էդքան մի խոսեք սեռի ու սեքսի մասին, հանգիստ թողեք մարդկանց, թե չէ տպավորություն է ստեղծվում, թե մեր պապերն ու նրանց պապերը չգիտեին, թե ինչպես են երեխաներն առաջանում: Բա ո՞նց էին տասներկու երեխա ունենում: Հիմա սովորեցնում են, սովորեցնում... Թե ինչ են սովորեցնում, չեմ հասկանում, բայց ընտանիքներում երեխաների թիվը երկուսից չի անցնում... Որտեղից որտեղ հասա...
Հորաքույր ունեի, լավ կին էր, ասում էր. «Խորիկ ջան, շնորհքով շարժվիր»: Փողոցում, մեքենա քշելիս էնքան առիթ է լինում, որ ուզում եմ ասել. «Տղա ջան, շնորհքով շարժվիր: Օրինակ, ինչո՞ւ ես էդպես խոսում, վարվում, շարժվում, բարևում, քայլում»: Վերադառնալով թատրոնին` ասեմ, որ ամբողջ հարցը շնորհքի մեջ է: Շատ խոսում են ֆիլմի նկարահանման համար փող հայթայթելու մասին և համարյա չեն խոսում շնորհքի մասին:
Մի անգամ եկա տուն, այդ դեպքը երբեք չեմ մոռանում, մայրս արդեն չէր քայլում, պառկած էր: Գրքերը կողքը շարած, միշտ պիտի գրեր: Մի բան էր ասում, հետո էդ նույնը պիտի գրեր, նամակի ձևով ուղարկեր: Ասում էի` մա, ասել էիր... Սիրում էր գրել: Եկա տուն, տանը մարդիկ կային: Շատ կամաց, քթի տակ ասաց. «Իմ թագավոր տղան եկավ»: Ես ցնցվեցի. ուրեմն նա ինձ էդպես է ընդունում: Բայց միշտ ուրիշ կերպ էր խոսում` խիստ... Հետաքրքիր բան է կյանքը...»:
Խորեն Աբրահամյանը մահացել է 2004 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, թաղված է Կոմիտասի անվան զբոսայգու պանթեոնում:
«Պարզ երկինք, ու հանկարծ կայծակի պայթյուն: Խորենի մահվան բոթը: Պանթեոնը այսօր հարստացավ, աղքատացավ մեր թատերական աշխարհը: Սիրելի ժողովուրդ, ես հասկանում եմ, որ պետք է խոսեմ, եթե ոչ՝ ես, ապա էլ ո՞վ: Չգիտեմ, կկարողանա՞մ փոխանցել Ձեզ այն զգացմունքներն ու մտքերը, որ ես հիմա վերապրում եմ: Մարդ էր հազար ու մի թերություններով, բայց երբ հեռանում է մեզնից, ամեն ինչ բյուրեղանում է եւ աչքիդ առաջ կանգնում է մի հսկա, մի վիթխարի արվեստագետ: Ամեն մի ժողովուրդ կերազեր ունենալ Խորեն Աբրահամյանի նման դերասան: Ամեն մի ժողովուրդ կհպարտանար Խորեն Աբրահամյանով: Մենք, ցավոք սրտի, մարդու կենդանի ժամանակ այնքան էլ լավ չենք կարող հասկանալ, թե ով է ապրում մեր կողքին: Գանգատվեց առողջությունից: Ասացի. «Խորիկ ջա՜ն, համը չհանես: Ըստ տարիքի, հերթով: Կսպասես ինձ ճամփու կդնես, հետո դու գիտես»: Խախտեց մեր պայմանը: Ես չգիտեմ ուրիշ մի դերասանի, որ այդքան խորը հարգեր ինքն իր տաղանդը: Հայերս բոլորս տաղանդավոր ենք, բայց հազվագյուտ են պատահում այնպիսի մարդիկ, ինչպիսին Խորենն է, որ հասկանում էր, որ բնությունը իրեն տվել է, իր համար չի տվել, այլ տվել է ժողովրդի համար Մի ամբողջ կյանք: Ծառայություն էր: Անդադրում գաղափարներ, անդադրում գործ: Մի օր բաժանվում էինք երեկոյան, հպարտությամբ, մի քիչ էլ գոռոզությամբ ինձ ասաց. «Այսօր տասնվեց ժամ աշխատել եմ»: Էդպես էր: Աշխատող էր: Սունդուկյանի թատրոնի բեմը ներծծված է Խորենի քրտինքի կաթիլներով մինչև վերջ: Հանճարեղ դերասան էր ինձ համար: Վերջերս ներկայացում նայեցի իր կատարմամբ: Ասաց «Հը՞»: Ասացի. «Քո արվեստից այդպես էլ չկշտացա»: Ասաց. «Չեմ թողնելու, որ կշտանաս»:
Առնական արվեստ, տղամարդուն վայել արվեստ: Բարին հաստատող, մարդկություն, հայրենասիրություն հաստատող արվեստ և ոչ թե հենց այնպես՝ արվեստ արվեստի համար: Ինչ էլ որ աներ, գիտեր ինչի համար է անում, գիտեր ինչ է ուզում ասած լինել:
Խորիկ ջան, լավ չարիր: Դու միշտ ասում էիր, որ մենք փոքրաթիվ ենք որպես ազգ, բայց ծնում ենք համաշխարհային մեծություններ: Իհարկե, այսօր էլ հայտնի է դառնում, որ այդ մեծերից մեկը դու ես: Գնա՜ս բարով, մեծ դերասան, գնա՜ս բարով, մեծ արվեստագետ, զարմանալի հայ, գնա՜ս բարով, իմ սիրելի ընկեր:
Ամեն մի մեծ դերասանի հուղարկավորություն դառնում է ներկայացում: Այսօր Խորենը մասնակցեց իր վերջին ներկայացմանը»,- ասել է Սոս Սարգսյան (Khoren Abrahamyan (Խորեն Աբրահամյան)):
Լուսանկարները՝ Khoren Abrahamyan (Խորեն Աբրահամյան) ֆեյսբուքյան էջից:
Լրահոս
Տեսանյութեր
ԱՄՆ-ում հրդեհների հետևանքով մոխրացել է Սահակ-Մեսրոպ հայ քրիստոնյա վարժարանը
