Ձեր վստահելի աղբյուրը

Panorama.am-ն արդեն տեղեկացրել է ապրիլի 3-ին գումարների լվացման ու հարկերից խուսափելու մեխանիզմների վերաբերյալ պանամական օֆշորային ընկերություններից գաղտնազերծված փաստաթղթերի մասին, որոցում մի հաստափոր թղթապանակ նվիրված էր Ադրբեջանի ղեկավար Իլհամ Ալիևին և նրա ընտանիքի անդամներին։

Եթե նախորդ հրապարակման մեջ ներկայացված էր Հետաքննող լրագրողների կոնսորցիումի ինտերակտիվ քարտեզը` ընդհանուր գծերով Ալիևների օֆշորային գործարքների մասին, բրիտանական «The Guardian» պարբերականը առավելապես կենտրոնացել է բրիտանական միջնորդ կազմակերպությունների գործունեության վրա, որոնց միջոցով էլ Ալիևների գումարներն առանց հարկման ու վերահսկողության հանգրվանել են պանամական օֆշորային ընկերությունների հաշվեկշիռներին։

«The Guardian»-ը նախ արձանագրում է, որ վերջին տարիներին Ադրբեջանի նախագահի ֆինանսական կարողությունն ու գործարար հետաքրքրություններն առանձնակի պարբերականությամբ են լուսաբանվում միջազգային լրատվամիջոցներում, հիշատակելով արդեն հանրության լայն շրջանակներին հայտնի Ալիևների ունեցվածքից դրվագներ։

Պարբերականն անդրադառնում է նախորդ տարի Վիրջինյան կղզիներում Ալիևի դուստրերի հիմնած օֆշորային «Exaltation Limited» կազմակերպությանը, որն, ինչպես թերթն է բնութագրում, ստեղծվել էր «նրանց կուտակած բազմամիլիոնանոց ունեցվածքը պարտակելու նպատակով»։

Գործարքը բարեհաջող իրականացնելու նպատակով օգտագործվում է «Child & Child» բրիտանական ընկերությունը, որը օֆշորային ընկերություն հիմնելու հայտը գրանցելիս «սխալմամբ» նշել էր, որ երկու կանայք (Լեյլա և Արզու Ալիևաներ) քաղաքական կապեր չունեն։

Բանն այն է, որ Ալիևի դստրերը բրիտանական օրենքների համաձայն, քաղաքական կարգավիճակ ունեցող անձիք են (PEPs), որը իրավաբանական անձանց հատուկ դասակարգ է, տարածվում է նաև քաղաքական առաջնորդների ընտանիքների անդամների կամ մտերիմների վրա։

Նման կարգավիճակ ունեցող անձանց համար չի արգելվում օֆշորային ընկերությունների ստեղծումը, այնուհանդերձ, տվյալ կազմակերպություններն առավել խիստ ընթացակարգերով են ստուգվում բանկերի կողմից։

Սակայն ինչպես պարզվում է, «Child & Child» ընկերության ներկայացուցիչները օֆշորային ընկերությունը գրանցելիս չեն հայտնել Ալիևի դստրերի կարգավիճակի մասին։ The Guardian-ը կասկածի տակ է առնում նման բացթողումը պատահականության համարելը, հաշվի առնելով այն փաստը, որ թերթի բազմաթիվ հարցումներն այդ կապակցությամբ անպատասխան են մնացել ընկերության կողմից։

«Child & Child» ընկերությունը Ալիևի դստրերի անունով ձեռք է բերում «Exaltation Ltd» ընկերությունը։ Գործարքն իրականացվում է  հենց պանամական «Mossack Fonseca» ֆիրմայի միջոցով, որի փաստաթղթերն էլ գաղտնազերծվել են։

«Exaltation Ltd» ընկերության ընդհանուր արժեքը հայտնի չէ, սակայն փաստաթղթերը վկայում են «մեկ միլիոն դոլարից ավելի» հաշվեկշիռի մասին,  որը ձևավորվում է «անձնական խնայողությունների» միջոցով։

Լոնդոնաբնակ գործակալ Դերիք Ֆրենչը մեկ այլ դրվագով ներգրավված է եղել Ալիևների ընտանիքին պատկանող այլ գաղտնի հիմնադրամի հաստատման մեջ` որն էլ պանամական տխրահռչակ ֆիրմայի միջոցով  հիմնում է UF Universe Foundation ընկերությունը։

Վերջինիս տնօրինության ներքո է ադրբեջանական խոշորագույն Ata Holding կոնգլոմերատը, որը ղեկավարում է ադրբեջանական երկու խոշոր բանկերի, շինարարական ընկերությունների, ինչպես Բաքվի էլիտար, այնպես էլ հինգ աստղանի Excelsior հյուրանոցը։

AtaHolding-ը հիմնադրվել է 2003թ-ին և փաստաթղթերը բացահայտում են, որ դրա առաջին սեփականատերը Ադրբեջանի հարկային գերատեսչության ղեկավար Ֆազիլ Մամմադովն է` 600 միլիոն դոլար քողարկված մասնաբաժնով։

Փաստաթղթերը բացահայտում են, որ 2005թ-ին Մամմադովը նախաձեռնել է  AtaHolding-ի շահույթները Իլհամ Ալիևի երեխաների հետ կիսվելու գործընթաց։

Պարբերականն արձանագրում է, որ Մամմադովը հարկային գերատեսչությունը ղեկավարել է մինչև Իլհամ Ալիևի իշխանության գալը` տարակուսելով վերջինիս և իշխող ընտանիքի ակնհայտ ֆինանսական կապերի առնչությամբ։ 

Ալիևի երեխաներին մասնաբաժին հատկացնելու գործարքն իրականացվում է Բրիտանիայի միջոցով։ Հիմնադրվում է FM Financial Management Holding (UK) Ltd ընկերությունը, որի միակ բաժնետեր է դառնում արդեն հիշատակված գործակալ Դերիք Ֆրենչը` դառնալով ATA Holding-ի 75% սեփականատեր։

Ինչպես հետագայում պարզվում է, ընկերության ստեղծման բուն նպատակը ATA Holding-ի դիվիդենտները առանց հարկման  պանամական օֆշորային գոտի տեղափոխելն է։ Այն, որ FM Financial Management Holding ընկերության «հետևում կանգնած է» հենց Մամմադովը, պարզ է դառնում արդեն Mossack Fonseca ֆիրմայի հետ նամակագրությունից։

2005 թ-ին նույն գործակալն արդեն պանամական UF Universe Foundation նորաստեղծ ընկերության վերահսկող մարմնի փոփոխություններ է իրականացնում Ալիևի երեք երեխաներին դարձնելով շահառուներ, ովքեր տնօրինելու էին 50 տոկոս բաժնեմասերը։

Մեհրիբան Ալիևային հատուկ կարգավիճակ է շնորհվում` «հոգաբարձու» ընկերության հանդեպ քողարկված վերահսկողություն իրականացնելու լիազորություններով։ Որոշակի մասնաբաժին էլ նախատեսվել էր հենց Մամմադովի համար։

Հատկանշական է, որ շահառուների մահվան դեպքում հատուկ դրույթներով  փոխարինող անձանց ցանկ է ներկայացվել` որում նշված են եղել 18 երեխա և այլ ազգականներ՝ ծննդյան թվերով, հասցեներով, ու շահառու դառնալու դեպքում յուրաքանչյուրի համար նախատեսվելիք մասնաբաժնով։

Գաղտնազերծումները ցույց  են տալիս, թե ինչպես Ադրբեջանում գործող ATA Holding կոնգլոմերատի շահույթները երկու միջնորդ ընկերությունների միջոցով առանց հարկման հանգրվանում են հենց աֆշորային Universal Foundatio ընկերության հաշվին` Իլհամ Ալիևի երեք երեխաների համար։

2007թ-ին Universal Foundation-ն, գործունեությունը կասեցվում է, մինչդեռ փաստաթղթերը վկայում են, որ Արզու և Լեյլա Ալիևաները շարունակում են տնօրինել Ata Holding-ի բաժնեմասերը՝ պանամական մեկ այլ օֆշորային՝ Hughson Management Inc. միջոցով:

Պարբերականը տեղեկացնում է, որ գործակալը, Մամմադովն ու Ալիևի դուստրերն այդպես էլ չեն արձագանքել բազմաթիվ հարցումներին։ «Պաշտոնապես Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը» որևէ բիզնես գործունեության մեջ ներառված չէ», - ամփոփում է «The Guardian»-ը: