«Օղակ» գործողությունը պետական ահաբեկչության դրսևորում էր. 25-րդ տարելիցն է
«Օղակ» (Кольцо) գործողությունը, որը խորհրդային իշխանությունների կողմից գործադրվեց Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության դեմ, պետական ահաբեկչության դրսևորում էր՝ լայնամասշտաբ ռազմա-ոստիկանական օպերացիա, որն իրականացվեց Ադրբեջանի ու գորբաչյովյան իշխանության կողմից 1991թ-ի գարնանն ու ամռանը: Դրա նպատակը Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումների իրականացումն էր՝ տեղաբնիկ հայ բնակչությունից շրջանի բնակավայրերն ազատելը:
1990-91թթ-ին ԽՍՀՄ-ի ներքին գործերի նախարարության օպերատիվ-հետախուզական խմբի շտաբի պետ Վիկտոր Կրիվոպուսկովի վկայությամբ՝ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից հայ բնակչության արտաքսման պլանը մշակվել է դեռևս 1990թ-ի աշնանը և վերջնականապես հաստատվել է 1991թ-ի փետրվարին՝ Ադրբեջանի գերագույն խորհրդի նստաշրջանի ժամանակ:
1991թ-ի մարտի 14-ին Եվրախորհրդարանը բանաձև ընդունեց, որով կոչ արեց ԽՍՀՄ-ի նախագահ Միխայիլ Գորբաչովին «դադարեցնել հայերի անվտանգության նկատմամբ ոտնձգությունները Ղարաբաղում և հարակից հայաբնակ շրջաններում, որոնք ակնհայտորեն փորձ են արվում զանգվածաբար վերաբնակեցվել»:
Սկսվելով 1991թ-ի ապրիլի 30-ին՝ գործողությունը նշանավորվեց հայկական պատմական Գետաշեն և հարակից Մարտունաշեն գյուղերի բռնազավթումով, ապա տարածվեց ամբողջ Արցախի տարածքով՝ ընդգրկելով նաև Հայաստանի սահմանամերձ շրջանները:
Գործողության արդյունքում սպանվեց ավելի քան 100 մարդ, հարյուրավորները վիրավորվեցին ու խոշտանգվեցին, հարյուրավորները գերեվարվեցին ու ձերբակալվեցին: Շատերի ճակատագիրը անհայտ է մինչև օրս:
Իրենց պատմական բնակավայրերից բռնի տեղահան եղավ շուրջ 25 հազար խաղաղ բնակիչ մոտ 25 հայկական գյուղերից:
«Օղակ» գործողությունն իր արտացոլումն է գտել իրավապաշտպան կազմակերպությունների զեկույցներում, այդ թվում՝ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի, Ճապոնիայի, Մեծ Բրիտանիայի, Նորվեգիայի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ միջազգային պատվիրակության զեկույցում:
«Գործողության ընթացքում բազում անմարդկային գործողություններ են կիրառվել խաղաղ բնակիչների նկատմամբ: Տղամարդկանց ձերբակալում ու սպանում էին, կանանց բռնաբարում էին, երեխաները դաժան վերաբերմունքի էին արժանանում: Քաղաքացիական անձանց առևանգում ու պահում էին որպես պատանդ: Մոտակա գյուղերից ադրբեջանական թուրքերը բեռնատար մեքենաներով գալիս և զբաղվում էին թալանով՝իրենց հետ տանելով ամեն ինչ՝տնային իրերից մինչև ընտանի կենդանիներ»,-ասվում է զեկույցում:
1991թ-ի մայիսին Ռուսաստանի ԽֆՍՀ-ի մարդու իրավունքների կոմիտեում լսումներ կազմակերպվեցին, որոնց արդյունքում ընդունվեց փաստաթուղթ: «Օղակ» գործողության վերաբերյալ փաստաթուղթ կազմվեց «Մեմորիալ» համայնքի և Հարվարդի համալսարանի պրոֆեսոր Ռիչարդ Ուիլսոնի կողմից:
1991թ-ի մայիսին ԱՄՆ-ի Սենատը բանաձև ընդունեց՝ դատապարտելով Ղարաբաղի տարածքում և նրա սահմաններից դուրս և նաև Հայաստանի սահմաններում հայ բնակչության վրա հարձակումը, անմեղ երեխաների, կանանց և տղամարդկանց սպանություններն ու նրանց նկատմամբ կիրառված խոշտանգումները՝ կոչ անելով դադարեցնել շրջափակումն ու Հայաստանի ու Ղարաբաղի հայ բնակչության նկատմամբ դրսևորվող բռնության ու ուժի կիրառության մյուս մեխանիզմների կիրառությունը
Լրահոս
Տեսանյութեր
Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան