Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախօրեին Վիեննայում ԼՂ հակամարտություն շուրջ ծավալված բանակցությունների, մասնավորապես`ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների, Մինսկի  խմբի համանախագահող երկրների ԱԳ նախարարների, ինչպես նաև հակամարտող երկրների ԱԳ նախարարների մասնակցությամբ, Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպման վերաբերյալ panorama.am-ը զրուցեց Կովկասի ինստիտուտի փոխտնօրեն, քաղաքագետ Սերգեյ Մինասյանի հետ:

panorama.am.- Պրն. Մինասյան,  ինչպե՞ս կմեկնաբանեք ԼՂ հակամարտություն շուրջ նախօրեին ծավալված բանակցությունները:

Մինասյան .-Կարծում եմ,  գործընթացի նպատակները ընդհանուր առմամբ արտացոլում էին այն ամենը, ինչ տեղի ունեցավ: ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների հայտարարության մեջ հատուկ նշված էր, որ այս հանդիպումը ուղղված է լինելու բացառապես մի շարք հրատապ (մասնավորապես վստահության մեխանիզմների ստեղծման ու հրադադարի ռեժիմի պահպանման) խնդիրների լուծմանը: Արդյունքում այդպես էլ եղավ: Թե՛ հայտարարության, և թե՛ հանդիպմանը մասնակցած կողմերի հայտարարությունների մեջ խոսվում էր բացառապես այս հարցերի մասին: Հստակ էր, որ բոլորը գիտակցում էին, որ այս պահին իմաստ չունի որևէ կերպ խոսել ինչ-որ այլ թեմաների շուրջ:

Թվում է, թե այդ առումով ակնկալվում է որոշակի առաջընթաց: Սակայն բոլորին այլ հարց է.թե արդյո՞ք ադրբեջանական կողմը պատրաստվում է հետևել ձեռք բերված պայմանավորվածություններին, թե՞ սա պարզապես ինչ-որ ժամանակ շահելու քայլ է: Սա իր հերթին հնարավորություն կտար ապագայում վերադառնալ իրական բանակցային գործընթացին:

panorama.am.- Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում լայն փորձագիտական, քաղաքական և հասարակական շրջանակները, բերելով մի շարք փաստարկներ, նշում էին, որ պատրազմական գործողությունների վերսկման հավանականությունը կա՛մ շատ չնչին է, կա՛մ ընդհանրապես չկա: Ձեր կարիծիքով, որտե՞ղ ենք թերացել այս հաշվարկներում:

Մինասյան .- Շատ հաճախ հանկարծակի ծավալվող գորընթացները սկզբում կարող են թողնել մի, իսկ հետագայում` բոլորովին այլ տպավորություն: Ես չեմ համարում, որ այն, ինչ-որ տեղի էր ունեցել ապրիլի սկզբին լայնամասշտաբ պատերազմ էր: Իմ կարծիքով, սա էսկալացիայի աննախադեպ աճ էր, սակայն լայնամասշտաբ պատրազմները այդպես չեն վարվում և այդպիսի ընթացք չեն ստանում: Այլ բան է, որ ստեղծված իրավիճակում պարուրաձև զարգացումը կարող է հանգեցնել լայնամասշտաբ պատերազմի, սակայն փաստ է, որ այն դեռ չի վերսկսվել: Եվ այս տեսանկյունից, իրարկե ոչ նախկին վստահությամբ, սակայն հարկ է նկատել, որ Ադրբեջանին լայնամաստաբ պատերազմից ետ պահող մեխանիզմները դեռ գործում են:  Մյուս կողմից, ցանկացած փորձագետ, քաղաքական գործիչ կամ զինվորական, ձգտում է իրավիճակը ընկալել և մեկնաբանել`ելնելով շատ թե քիչ բանական սկզբունքներից:  Իսկ մեր և  միջազգային մի շարք մասնագետների կողմից արված բանական բոլոր հաշվարկները ցույց են տալիս, որ Բաքուն ուղղակի ֆիզիկապես ոչ կերպ ի զորու չէ գրավել Արցախը, կամ անգամ տարածքի մի մասը: Ինչ-որ մի կերպ սկսել ռազմական գործողությունները Ադրբեջանը կարող է, սակայն  մենք ելնում ենք այն դիրքերից, որ Բաքվի վարչակազմը այդումենայնիվ ի վիճակի է ընկալել իրավիճակի իրական պատկերը:  Սակայն ղեկավարների քայլերը երբեմն լինում են իռացիոնալ: Սադամ Հույսեյնն, օրինակ, 1990 թվին որոշեց գրավել Քուվեյթը: Նույն իռացիոնալ  քայլերի շարքին կարելի է դասել նաև Վրաստանի իշխանությունների  կողմից 2008 թ վրաց-օսական պատերազմի վերսկսումը:

panorama.am.- Ձեր տրամաբանությամբ ստացվում է, որ Իլհամ Ալիևը և՞ս  որոշել է գնալ իռացիոնալ քայլի:

Մինասյան .- Ես կարծում եմ, որ դա ոչ հաշվարկված կամ, ավելի շուտ, սխալ հաշվարկված քայլ էր: Եթե Իլհամ Ալիևի նպատակը Արցախի գրավում էր, ապա դրա համար նա, բացի լայնամաստաբ պատերազմից, այլ ելք չուներ: Եթե նպատակը բանակցային գործընթացում փոփություններ մտցնելն է, ապա ստացվում է, որ ադրբեջանական կողմը այդ նպատակին նույնպես չի հասել: Այս ամենի արդյունքում նկատելիորեն ավելացել են ադրբեջանական կողմի վրա ճնշումները, իսկ շփման գծում վստահության մեխանիզմների մասին խոսում են բացառապես բոլոր կողմերը: Ադրբեջանը իր քայլերով, ըստ էության, արագացրեց կամ առնվազն ակտիվացեց այս խնդրի լուծումը: Իհարկե, ոչինչ չի կարելի բացառել, սակայն կարծում եմ, որ այս փուլում մեծ պատերազմի վերսկսումը չափազանց վտանգավոր արկածախնտրություն կլինի Իլհամ Ալիևի համար:

panorama.am.- Այնուամենայնիվ, ըստ ձեզ, ո՞րն է ապրիլյան իրադարձությունների և լայնամասշտապ պատերազմի տարբերությունը:

Մինասյան .- Լայնամաստաբ պատերազմի պարագայում պետք է կիրառվեն շատ ավելի մեծ քանակությամբ և տեսակների զինատեսակներ: Կենդանի ուժի ներգրավումը նույնպես մի քանի, առնվազն 10 անգամ, պետք է գերազանցի այն ամենին, ինչ արձանագրվեց ապրիլի սկզբին:

panorama.am.- Այն ամբողջ ընթացքում հայկական կողմը առաջ էր քաշում բանակցությունների վերսկսման երեք հիմնական նախապայններ. վստահության հետաքննության մեխանիզմների ներդնում, երկրորդը՝ հասցեական հայտարարություններ, երրորդը՝ երաշխիքներ, որ Ադրբեջանը չի գնա նոր ագրեսիայի և ահաբեկչության ԼՂՀ ժողովրդի նկատմամբ: Ձեր կարծիքով, նախօրեին կայացած բանակցություններում վերոնշյալ հարցերով հնարավո՞ր եղավ գրանցել  որոշակի առաջընթաց:

Մինասյան .- Այն նախապայմններից թերևս ամենաանիրագործելին հասցեական հայտարարությունների հնչեցման հարցն էր, ինչ այդպես էլ չարձանագրվեց: Ավելին`եթե դա տեղի չէր ունեցել ապրիլյան իրադարձությունների ընթացքում կամ անմիջապես հետո, ապա կարծում եմ, ակնկալել դա ներկա փուլում իրատեսական չէր: Իհարկե քննարկումներ ծավալվեցին շփման գծում գրանցվող միջադեպերի հետաքննությունների մեխանիզմի ներդրման շուրջ, սակայն դա իրագործումը Բաքվի կողմից, ինչպես արդեն նշեցինք, նույնպես չի երաշխավորվում: Ինչ վերաբերում է հրադադարի ռեժիմի պահպանման երաշխիքներին, ապա այս հարցով, ամենայն հավանականությամբ, ինչ-որ քննարկումներ  եղել են: Ֆորմալ առումով՝ այս խնդիրը իր արտացոլում գտել է համանախագահների հայտարարության մեջ, սակայն որքանով է այն ամենը իրագործելի՝  նույնպես, բոլորովին այլ հարց է:

panorama.am.- Իսկ ինչ կասեք, բանակցային գործընթաց Արցախի վերադարձի հարցի մասին:

Մինասյան .- Այն փաստաթուղթը, որն մինչ այօր դրված է բանակցությունների սեղանին, ենթադրում է, որ Արցախը ինչ-որ փուլում պետք է ներգրավվի բանակցային գործընթացին: Բացի դրանից, Մինսկի խմբի հայտարարության մեջ մեջ խոսվում է 1994 և 1995 թթ հրադադարի համաձայնագրերի պայմանները հարգելու հանգամանքի մասին: Պետք չէ մոռանալ,  որ դրանք եռակողմ համաձայնագրեր են: Եթե Ադրբեջանական կողմը ցանկանում է գնալ իրական բանակցությունների, ապա նախևառաջ դա պետք է անի Ստեփանակերտի հետ: Ինչ վերաբերում է երեկ տեղի ունեցած բանակցություններում այս հարցի առաջ քաշմանը, ապա, կարծում եմ, դա այդքան էլ իրատեական չէր: