Ռուբեն Մելքոնյան. Գերմանիան միացավ ցեղասպանության հարցը քաղաքական շահի տեսանկյունից արծածող երկրներին
Գերմանիայի դաշնային խորհրդարանը (Բունդեսթագ) նախօրերին 1 դեմ, 1 ձեռնպահ քվեարկության արդյունքներով և ձայների ճնշող մեծամասնությամբ ընդունեց Հայոց ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ բանաձև: Գերմանիայի օրերսդիր մարմնի այս քայլի նշանակության, շարժառիթների, ինչպես նաև հնարավոր քաղաքական հետևանքների վերաբերյալ panorama.am-ը զրուցել է ԵՊՀ Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկանի տեղակալ, թուրքագետ Ռուբեն Մելքոնյանի հետ:
panorama.am.-Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Գերմանիայի դաշնային խորհրդարանի որոշումը:
Մելքոնյան.- Կարծում եմ, այս հարցը պետք է դիտարկել ոչ թե ռոմանտիկ-սենտիմենտալ, այլ սառը քաղաքական հաշվարկների հարթության մեջ: Իհարկե, այս բանաձևի ընդունումը շատ դրական և ոգևորիչ քայլ էր: Այս առումով ինձ համար հատկապես կարևոր են բանաձևի ընդունմանը հաջորդած միջազգային քաղաքական արձագանքները:
Հետաքրքրական էր նաև Թուրքիայի ագրեսիվ պահվածքը, որը հերթական անգամ ի ցույց դրեց թուրքական կողմի` միջազգային չափանիշներից հեռու լինելու իրողությունը: Սակայն եթե հարցը դիտարկում ենք սառ քաղաքական հաշվարկների համատեքստում, ապա հստակ է, որ այս քայլը նախևառաջ պետք է դիտարկել Գերմանիայի կողմից որդեգրված քաղաքական գծի շրջանակներում: Անկարայի`օրեցօր աճող հավակնությունների և ագրեսիվ պահվածքի դեմ Բեռլինը, չնայած Գերմանիայում թուրքական հզոր ներկայությանը և 4 միլիոնանոց համայնքին, պետք է որոշակի զսպող քայլեր իրականացներ: Այս զսպող քայլերից մեկն էլ հենց Հայոց Ցեղասպանության փաստի արծարծում էր:
Մյուս կողմից այս քայլը պետք է դիտարկել այս պահին Գերմանիայի և ողջ Եվրոպայի առջև ծառացած փախստականների և, այսօր քաղաքական օրակարգում առկա, մյուս կարևոր հարցերի համատեքստում: Հարկ է արձանագրել, որ Գերմանիան միացավ այն երկրների շարքին, որոնք Հայոց ցեղասպանության հարցը արծարծում են իրենց համար քաղաքական կարևորություն ունեցող շահերի համատեքստում: Սա իր հերթին վկայում է այն մասին, որ Հայոց Ցեղասպանության հարցը դարձել է միջազգային քաղաքական առևտրի առարկա: Ես երբևէ չեմ տեսել, օրինակ,Հոլոքոստի հետ կապված տեղի ունենան նմանատիպ զարգացումներ, թեպետ՝ դա անհերքերի և ապացուցված հանցագործություն է, որի համար տրվել են փոխհատուցումներ: Իր հերթին նախօրեին ընդունված բանաձևում փոխատուցման մասին որևէ խոսք չկար:
Այս առումով, կարծում եմ, պետք է հեռու մնալ ավելորդ ոգևորությունից և հարցը ավելի շատ դիրտարկել, միջազգային մեծ խաղի համատեքստում, որտեղ իհարկե մենք ունեն մեր շահերը, առ այն, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման փաստը գնալով ավելի մեջ աշխարհագրություն է ձեռք բերում, ինչն իր հերթին գործուն ազդեցություն կունենա ամբողջ աշխարհում Հայոց ցեղասպանության փաստի ճանաչման ու գիտակցման գործընթացի վրա:
panorama.am.-Ընդունված բանաձևով`Գերմանիան ոչ միայն ճանաչում է Հայոց ցեղասպանությունը, այլ նաև ընդունում է ցեղասպանության իրագործման գործում Գերմանական կայսրության մեղսակցությունը և դերակատարությունը: Ձեր կարծիքով`սույն փաստը, մասնավորապես՝ «Mitschuld» (մեղսակցություն) եզրույթի կիրառումը ինչո՞վ է պայմանավորված:
Մելքոնյան.- Իհարկե, այս կետը շատ կարևոր է, և կարծում եմ այս ձևակերպումը չէր կարող տեղ չգտնել բանաձևում, քանի որ բոլորին է հայտնի, թե Գերմանական կայսրությունը ինչ մասնակցություն է ունենցել Հայոց ցեղասպանության իրագործմանը և ինչ հարաբերություններ է ունեցել Օսմանյան Կայսրության հետ: Մյուս կողմից, ես վստահ եմ, որ այս ամենը դրական ազդեցություն ունեցավ երկրի վարկանիշի վրա: Գեմանիան ևս մեկ անգամ ապացուցեց, որ այն պետությունների շարքում է, որոնք ի զորու են ընդունել իրենց գործած հանցանքը, ներողություն խնդրել և ապաշխարհել: Սակայն ես չեմ կարծում որ այս ձևակերպումը կհանգեցնի ինչ-որ իրավական հետևանքների:
Այն, որ Գերմանիան ընդունում է իր մեղսակցությունը՝ դա քաղաքական, պատմական և բարոյական առումով հետաքրքիր զարգացում է:
Սակայն արդյո՞ք դա ենթադրում է որոշակի փոխհատուցում կամ այլ հետևանքներ: Կարծում եմ, որ` ոչ: Այդուամենայնիվ, այդ ձևակերպումը բանաձևի ամենադրական և կարևոր կողմերից մեկն է, քանի որ, ի վերջո, քաղաքակիրթ Եվրոպայի կարևորագույն պետություններից մեկը հայտարարում է իր հանցակցության մասին, ինչը կարող է հանգեցնել նորանոր զարգացումների: Եթե Հռոմի Պապի` նախորդ տարվա ապրիլի 12-ին մատուցած պատարագը և ելույթը հետաքրքիր զարգացման սկիզբ դարձավ, ապա Գերմանիայի այս խոստովանությունը նույնպես կարող է հետաքրքիր մի գործընթացի սկիզբ դառնալ, քանի որ տարբեր այլ պետություններ նույնպես իրենց հանցակցության բաժինը ունեն Հայոց Ցեղասպանություն իրագործման հարցում:
panorama.am.-Այսինքն, «դոմինոյի էֆեկտով» կարելի է ակնկալել նմանատիպ ա՞յլ զարգացումներ։
Մելքոնյան.- Այդ ձևակերպումը կարծում եմ այդքան էլ նպատակահարմար չէ։ Սակայն այն, որ Գերմանիայի այս որոշումը կարող է շատ հետաքրքիր զարգացումների սկիզբ դառնալ և ազդեցություն ունենալ այլ պետությունների և հասարակությունների հետագա քայլերի վրա՝ անվիճելի է: Այս քայլը, առհասարակ, չափազանց կարևոր է միջազգային հանրության, առավել ևս` շարքային քաղաքացիների ընկալման համար: Եթե Գերմանիայի նման ժողովրդավար, եվրոպական արժեքներին հավատարիմ, ԵՄ լոկոմոտիվ հանդիսացող պետությունը հայտարարում է Ցեղասպանության ճանաչման մասին, խոսում իր պատասխանատվության ընդուման մասին, ապա սա պարզապես չի կարող դրական ազդեցություն չունենալ Հայ դատի իրագործման վրա:
panorama.am.- Ըստ ձեզ, որո՞նք պետք է լինեն հայկական կողմի անելիքները:
Մելքոնյան.- Պաշտոնական արձագանքները, կարծում եմ, համապատասխանում են ընդունված չափանիշներին: Սա վերաբերում է ինչպես ՀՀ նախագահի, այնպես էլ ԱԳՆ արձագանքին: Հարկ է նշել, որ Հայող Ցեղասպանության ճանաչումը մեր արտաքին քաղաքական գերակայություններից մեկն է: Ինչ վերաբերում է բուն անելիքներին, ապա, ապա պետք է էլ ավելի զարգացնել այս ալիքը և, համադրելով Եվրոպական տարբեր պետություններում արդեն իսկ առկա մեր ձեռքբերումները, դրանք ներկայացնել ավելի բարձր հարթակներում:
Մի կողմից՝ Ֆրանսիայի, մյուս կողմից` Գերմանիայի, դրան գումարած՝ Հռոմի Պապի դիրքորոշումները այս հարցում կարելի է ներկայացնել որպես Հայոց Ցեղասպանության հարցում քաղաքակիրթ Եվրոպայի ընդհանրական կարծիք:
Կարծում եմ, այստեղ մեր հետագա քայլերի թիրախը կարող է դառնալ Մեծ Բրիտանիան, որը լինելով այդ բարձր արժեքների կրողը, ամեն կերպ խուսափում է այս հարցով հստակ գնահատական արտահայտելուց: Չպետք է նաև մոռանալ, որ Մեծ Բրիտանիան նույնպես որոշակի կապեր է ունեցել Օսմանյան Կայսրության հետ: Կարծում եմ, մենք այս հարցում պետք է ցուցաբերենք առավելագույն զսպվածություն, որպեսզի հերթական անգամ չբախվենք բարոյական հաղթանակի բարդույթին:
Պետք է հետ կանգնել զգացական մոտեցումներից և կանգնել իրավական, պահանջատիրական հողի վրա, այնպես, ինչպես դա անում է հրեա ազգը և Իսրայել պետությունը` Հոլոքոստի պարագայում:
Լրահոս
Տեսանյութեր
Վ.Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտենք, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում