Ձեր վստահելի աղբյուրը

1970-ական թվականների սկզբից Չինաստանը Մաուցզեդունի հետնորդ Դենսիալպինի կառավարման օրոք տվեց տնտեսական բարեփոխումների և մոդեռնիզացիայի մեկնարկը, որի հետագա զարգացումը և արդյունքները նորագույն պատմության մեջ ստացան «Չինական տնտեսական հրաշք» եզրույթը: Ընտրած քաղաքական գծի հիմքում ընկած էր քաղաքական համակարգի միահեծանության պահպանումը և դրան զուգահեռ տնտեսության լայնամասշտաբ ազատականացումը: Արդյունքում Չինաստանը սկսեց զարգանալ անասելի տեմպերով՝ շարունակելով ավելի ու ավելի մեծ մասնաբաժին ձեռք բերել համաշխարհային տնտեսական համակարգում: Այս գործընթացները պայմանավորեցին Չինաստանի արտաքին քաղաքական և տնտեսական ինքնուրույն և ինքնաբավ քաղաքականությունը:

Իր տարածաշրջանային՝ առաջավորասիական քաղաքական ուղեծրում Պեկինը կիրառում է «փափուկ ուժի» քաղաքականությունը, որը ենթադրում է սեփական շահերի բացարձակ պաշտպանում՝ մեծամասամբ առանց կտրուկ քայլերի և լարվածության սրման: Այս քաղաքականությանն ականատես ենք դառնում Հարավչինական ծովում Նանշա կղզիախմբի պատկանելության և Թայվանի հարցում: Մասնավորապես Թայվանի պարագայում Չինաստանն ընտրել է խաղաղ տնտեսական կլանման քաղաքականությունը, որի հիմքում ընկած է այն թեզը, որ վաղ թե ուշ տնտեսական նկատառումները կմիավորեն Չինաստանն ու Թայվանը:

Զարգացնելով «փափուկ ուժի» մոդելը՝ չինական դիվանագիտությունը մշակեց ռազմավարական հստակ ծրագիր և ձեռնամուխ եղավ դրա հետևողական, փուլային իրագործմանը: Համաձայն այդ ծրագրի` Չինաստանը նախ պետք է գերակայող դիրքեր գրավի Հարավային, Ասիայում, հետո առանցքային դերակատարում ունենա Ասիական-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում, ապա վերածվի համաշխարհային հզոր տերության՝ դառնալով բազմաբևեռ աշխարհի կենտրոններից մեկը: Չնայած այս ամենին փորձագետները կարծում են, որ Չինաստանը կդառնա խոշորագույն տնտեսություն, բայց ոչ գլոբալ գերտերություն

Վերջին տարիներին Չինաստանի և Կենտրոնական Ասիայի հինգ երկրների միջև երկկողմ ապրանքաշրջանառությունը պատմական ռեկորդ է սահմանել՝ հասնելով 46 միլիարդ դոլարի, և այս երկիրը դարձել է Ղազախստանի և Թուրքմենստանի առաջին, Ղրղզստանի և Ուզբեկստանի՝ երկրորդ, իսկ Տաջիկստանի՝ երրորդ առևտրային գործընկերը:

Չինաստանի և Ռուսաստանի տնտեսական հարաբերությունները ավելի ինտենսիվ բնույթ կրեցին Արևմուտք-Ռուսաստան աշխարհաքաղաքական առճակատման և ՌԴ նկատմամբ տնտեսական պատժամիջոցների կիրառումից հետո: Կրեմլի կողմից հռչակված «շրջադաչձ դեպի արևելք» քաղաքական գծի առյուծի բաժինը բնականաբար զբաղեցնում են Չինաստանի հետ հարաբերությունները: Չնայած առկա որոշակի խնդիրների, մասնավորապես սահմանների դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի շուրջ ծագած հարցերի, ինչպես նաև ռուսական հեռավոր արևելքի նկատմամբ չինական նկրտումների երկկողմ հարաբերությունները շարունակում են զարգանալ:

Այդ մասին են վկայում նաև ՌԴ նախագահի խոսքերը ռուս-չինական հարաբերությունների վերաբերյալ, առ այն, որ Չինաստանի հետ ռազմավարական հարաբերությունների կառուցումը ՌԴ-ի արտաքին քաղաքական առաջնահերթություններից է: Երկու երկրների միջև առևտրաշրջանառութան ծավալը աճ գրանցեց երկու տարի առաջ Ռուսական «Գազպրոմի» և Չինաստանի ազգային նավթագազային CNPC ընկերության միջև կնքված է գազի մատակարարման պայմանագրից հետո: Համաձայնագիրը կնքվել է 30 տարով, որը ենթադրում է տարեկան 38 մլրդ խորանարդ մետր գազի առաքում Չինաստան: Մատակարարումների ընդհանուր արժեքը հասնում է 400 մլրդ դոլարի: Համաձայնագիրը կնքվել է Չինաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարների ներկայությամբ` Ռուսաստանի նախագահ Վլադիրմիր Պուտինի` Չինաստան կատարած այցի շրջանակներում, որի ընթացքում օրակարգային հարցերից էր նաև գազի գնի շուրջ համաձայնություն ձեռք բերելը:

Այս ամենով հանդերձ Չինաստանը նաև բազմակողմ ռազմավարական կապեր է հաստատում ԵՄ-ի հետ: Չինաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը հասել է 4.16 տրիլիոն դոլարի: Նախորդ տարիների ընթացքում Չինաստանի և ԵՄ-ի ապրանքաշրջանառությունը ավելացել է 2.1%-ով և հասել է ավելի քան 559 միլիարդ դոլարի:

Չինաստանի արտահանումը դեպի ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը գերազանցում է ներկրումը: 2013թ.-ին ԵՄ-ը Չինաստանից գնել է 339 միլիարդ դոլարի ապրանք, իսկ վաճառել՝ 220 միլիարդ դոլարի ապրանք: Չինաստանի և ԵՄ-ի միջև կապերը որպես ռազմավարական են բնութագրվել ԵՄ-ի կողմից դեռևս 1995թ.-ին ընդունված «Եվրոպա-չինական հարաբերությունների երկարաժամկետ քաղաքականություն» կոչվող փաստաթղթում, որտեղ նշվում էր Չինաստանի տնտեսական, սոցիալական բարեփոխումներին, աղքատության հաղթահարմանն աջակցելու ԵՄ-ի պատրաստակամության մասին:

Չինական տնտեսական հրաշքի հիմքում անկասկած ընկած էր քաղաքականությունը, մասնավորապես Արևմուտքի ֆինանսական և քաղաքական աջակցությունը բարեփոխումների անցկացման հարցում: Այս գործում դժվար է թերագնահատել Միացյալ նահանգների ներդրումը, մասնավորապես չինական տնտեսական վերափոխման հսկայական վարկային միջոցները: Անցած դարի 70-ականներից ի վեր ամերիկա-չինական հարաբերությունները անշեղորեն զարգանում են: ԱՄՆ-Չինաստան ապրանքաշրջանառությունը արդեն իսկ թևակոխել է կես տրիլիոն դոլարի շեմը, ինչի հետևանքով Չինաստանը դարձել է ԱՄՆ-ի գլխավոր առևտրային գործընկերը՝ առաջ անցնելով Կանադայից և Մեքսիկայից: Բացի այդ պաշտոնական Պեկինը մեծ ծավալներով շարունակում է ձեռք բերել ԱՄՆ պետական արժեթղթեր, դրանով իսկ, ավելի մեծացնելով ամերիկայի տնտեսության կախվածությունը Ասիական հսկայից:

Դատելով ամենայնից, կարելի է ասել, որ Չինաստանը ինքնուրույն գերտերություն է, ով խաղում է իր կանոններով: