Ձեր վստահելի աղբյուրը

1191թ. դեկտեմբերին, երրորդ խաչակրաց արշավանքի շրջանակներում, Անգլիայի թագավոր Ռիչարդ Առյուծասրտի զորքերը երկար մարտերից հետո հասան Երուսաղեմի մատույցներ։ Ընդամենը 20կմ էր բաժանում խաչակիրներին սուրբ քաղաքից։ Բոլոր նախապայմանները կային, որ եվրոպացիները կհաղթեին և կվերագրավեին Երուսաղեմը։ Սակայն Ռիչարդը, ելնելով ինչ-ինչ պատճառներից,  որոշեց չհարձակվել և բանակցություններ սկսել Սալադինի հետ։

Այս քայլը շատերը գնահատում են մեծ որոշում, բայց կան պատմաբաններ, որ պնդում են՝ դա ճակատագրական սխալ որոշում էր։ Այստեղ խոհական հարց է առաջանում, արդյոք մեծ որոշումները, որոնք պարզվում են, որ սխալ էին, շարունակում են մնալ մեծ, թե ինչ-որ պահից դրանք պետք է «աստիճանազրկվեն» և կոչվեն պարզապես շարքային որոշումներ։

Նման օրինակներ պատմության մեջ շատ կան։ Կանգ առանք այս դրվագին, քանի որ այսօր եվրոպական մայրցամաքում և թերևս աշխարհում համար մեկ քննարկվող թեմաներից է Մեծ Բրիտանիան՝ Եվրոպական Միությունից դուրս գալու իր որոշմամբ։

Համաձայնեք, մեծ որոշում էր, որ այս անգամ ընդունել է Մեծ Բրիտանիայի ժողովուրդը հանրաքվեի միջոցով։ Բայց որքանո՞վ էր ճիշտ։ Երկարաժամկետ, պատմական կտրվածքով որևէ վերջնական պատասխան չենք կարող ունենալ։ Սակայն այսօր կարծիքները կիսվել են։ Մինչ Մեծ Բրիտանիայի Անկախության կուսակցության ղեկավար, Brexit-ի առաջամարտիկ Նայջել Ֆարաջը ցնծությամբ նշում է, որ պատմական որոշում է կայացվել, որ ԵՄ-ն դադարել է գործելուց և դրանից առաջինը դուրս գալու պատիվը Բրիտանիային էր, բրիտանական կառավարող վերնախավում իսկական քաոս է տիրում։

Վարչապետ Դևիդ Քեմերոնն արդեն իսկ հայտարարել է այս տարվա հոկտեմբերին պաշտոնից հրաժարվելու մասին։ Թեև հունիսի 28-ին ընդդիմադիր լեյբորիստների առաջնորդ Ջերեմի Քորբինը պարտվեց սեփական խմբակցության շրջանակներում անցկացված վստահության քվեարկությունում, սակայն հրաժարվում է հրաժարական տալ։

Միաժամանակ Brexit-ին դեմ քվեարկած Շոտլանդիայի առաջին նախարարը ինտենսիվ հանդիպումներ է անցկացնում՝ փորձելով ելք գտնել Շոտլանդիան ԵՄ կազմում պահելու համար, ինչին միանշանակ  դեմ է արտահայտվել Իսպանիայի վարչապետ Մարիանո Ռախոյը, բնականաբար, վախենալով, որ Շոտլանդիայի՝ ԵՄ-ի կազմում մնալը, որ կարող է ավարտվել նաև անկախության հռչակմամբ, կարող է նախադեպ լինել Իսպանիայի անջատողական շրջանների և հատկապես Կատալոնիայի համար։

ԵՄ ղեկավարության, ԵՄ անդամ պետությունների առաջնորդների շրջանում ևս միկարծություն չկա՝ ինչպես վարվել Բրիտանիայի հետ։ Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Յունկերը հանրաքվեի հաջորդ օրը հանդես եկավ կոչով ուղղված Մեծ Բրիտանիային՝ արագացնել ԵՄ-ից դուրս գալու պրոցեսը։ Այս ուղղությունն են պաշտպանում նաև Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Օլանդը, Եվրոպական խորհրդարանի նախագահ Մարտին Շուլցը։ Այնինչ Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելն առավել հանգիստ դիրքերից հանդես եկավ։ Հունիսի 28-29-ին ԵՄ առաջնորդները Բրյուսելում քննարկում էին խնդիրը՝ առանց Բրիտանիայի վարչապետի մասնակցության։

Գլուխկոտրուկն իրոք դյուրին չէ։ Երկար քննարկումներ կպահանջվեն մինչև լուծում գտնելը։ Փաստն այն է, որ միացյալ Եվրոպայի գաղափարը լուրջ հարված է ստացել։ Ճիշտ է, Բրիտանիան երբեք աչքի չի ընկել միասնական Եվրոպայի քարոզողների շարքում, բայց նրա դուրս գալը ԵՄ կազմից էապես կազդի, ի թիվս այլի, նաև Եվրոպական Միության արտաքին գրավչության վրա։

ԵՄ արտաքին քաղաքական կարևորագույն և հաջողված գործիքներից է եղել ընդլայնումը, որի արդյունքում հին մայրցամաքում հաստատվեց երկարատև խաղաղություն և բարեկեցություն։

Եվրոպական գրավչությունն է ընկած ԵՄ «փափուկ ուժի» (soft power) հիմքում, որը վերջին տարիներին հաջողությամբ կարողանում էր մրցել ավանդական «կոշտ ուժի» (hard power) խաղացողների հետ։ Փորձենք լավատես լինել, որ սա «հերթական» ճգնաժամն է ԵՄ-ում, որը կկարողանա դրանից դուրս գալ առանց մեծ ցնցումների, որոնց ազդեցությունը զգալի կլինի նաև մեր տարածաշրջանում։

Ակնարկն ավարտեմ խաչակիրների վերաբերյալ «Երկնային արքայություն» ֆիլմից մի մեջբերումով, երբ հերոսը Սալադինին հարցնում է «Ի՞նչ արժի Երուսաղեմը», վերջինս պատասխանում է՝ «Ոչինչ», ապա ավելացնում՝ «Ամեն ինչ»։ Նման վիճակում է հայտնվել Մեծ Բրիտանիան, որտեղ Եվրոպական Միությանը «Ոչ» ասելուց հետո կարծես նոր հասկանում են նրա արժեքը։ 

Աննա Մկրտչյան, քաղաքագետ