Ձեր վստահելի աղբյուրը

Թեև կործանարար զինատեսակների և հատուկ ջոկատայինների ներգրավմամբ Ադրբեջանը կարողացավ միայն աննշան հողակտոր գրավել Քառօրյա պատերազմի արդյունքում, այժմ սահմանի երկու կողմերում գտնվող ժողովուրդները «ավելի պատրաստ են ռազմական ճանապարհով կարգավորման հասնելու համար, քան երբևէ նախորդ 25 տարիների ընթացքում»։

Նման եզրահանգման են եկել Միջազգային ճգնաժամային խմբի փորձագետները` վերլուծելով ապրիլի 2-5-ը Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ սանձազերծված ռազմական ագրեսիայի պատճառները և հետևանքները։

«Լեռնային Ղարաբաղ. նոր հնարավորություն, թե՞ նոր ռիսկեր» վերնագրված նոր վերլուծության մեջ, որը հրապարակվել է հուլիսի 4-ին, հեղինակները ներկայացնում են Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ավելի մեծ տարածաշրջանի փոփոխվող աշխարհաքաղաքական վիճակը` ռուս-թուրքական հարաբերությունների դինամիկան, Իրանի և Սիրիայի շուրջ զարգացումները, ՌԴ-Արևմուտք հակասությունները, Թուրքիայի դերը տարածաշրջանում և այլն։

Զեկույցի հեղինակները դրական են գնահատում մայիսի 16-ին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի միջնորդությամբ Վիեննայում կայացած հանդիպման արդյունքները, որոնք կարող են ճանապարհ հարթել համապարփակ կարգավորման հասնելու համար։ Սակայն Սանկտ Պետերբուրգի եռակողմ հայտարարությունը կարող է նշանակել, որ կողմերի հանձնառությունները գնալով թուլանում են։
«ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները պետք է ներգրավվեն իրենց միջնորդական առաքելությանը ավելի բարձր քաղաքական մակարդակով, որպեսզի այս գործընթացին անհրաժեշտ քաշ հաղորդեն, ինչպես նաև կարգավորման համար հրատապության զգացում», - պնդում են հեղինակները, կոչ անելով իրականացնել Վիեննայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները հետաքննությունների մեխանիզմի ներդրման հարցում։

Հիշեցնենք, որ հունիսի 25-ին Իլհամ Ալիևը Բաքվում ասել էր, որ «այս փուլում [հետաքննական մեխանիզմների] անհրաժեշտություն չկա։ Ոչ մեկ մեզ չի բացատրում, թե ինչպես պետք է աշխատի այդ մեխանիզմը…»։

ՄՃԽ զեկույցի հեղինակները նաև կոչ են անում Եվրոպական Միությանը ավելի ակտիվ ներգրավվածություն ունենալ, մասնավորապես ի դեմս ԵԱՀԿ գործող նախագահ Գերմանիայի, և մասնակցել վստահության ամրապնդման մեխանիզմների շուրջ քննարկումներում ավելի գործուն մեխանիզմների մասին քննարկումներին։

«Լեռնային Ղարաբաղ. նոր հնարավորություն, թե՞ նոր ռիսկեր» զեկույցը նաև որոշակի հակասական առաջարկներ է անում ԵԱՀԿ Բարձր պլանավորման խմբի աշխատանքների ակտիվացման ուղղությամբ, մասնավորապես, խաղաղապահ առաքելության հետ կապված։

ՄՃԽ փորձագետները առաջարկում են կոորդինացված մոտեցում ցուցաբերել կարգավորման տարբեր փուլերի առնչությամբ, որպեսզի հնարավոր դառնա առաջընթաց ապահովել և դուրս գալ ներկայիս փակուղային իրավիճակից։

Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության նկատմամբ սանձազերծված աննախադեպ ռազմական ագրեսիան, որը սկսվել էր ս.թ. ապրիլի 2-ին, ավարտվել էր չորս օր անց, ապրիլի 5-ին՝ Մոսկվայում կայացած Հայաստանի և Ադրբեջանի գլխավոր շտաբերի պետերի հանդիպմանը ձեռք բերված բանավոր պայմանավորվածությունների արդյունքում:

Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության շուրջ բանակցությունները 1992թ. մարտից ի վեր անցկացվել են Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) Մինսկի խմբի ջանքերով, որը 1990-ականների կեսերից սկսեցին համանախագահել Ռուսաստանը, ԱՄՆ և Ֆրանսիան։

ՄԱԿ Անվտանգության խորհուրդը 1993թ ապրիլ-նոյեմբեր ամիսներին Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության վերաբերյալ միաձայն ընդունել է չորս բանաձևեր, որոնք կոչ են անում հաստատել «արդյունավետ և մշտական» հրադադարի ռեժիմ և «անհապաղ իրականացնել հրատապ և փոխադարձ միջոցառումներ» այդ ուղղությամբ: Հայաստանը և Լեռնային Ղարաբաղը դրական են արձագանքել ընդունված բոլոր բանաձևերին (822, 853, 874, 884), մինչդեռ Ադրբեջանը որևէ կերպ չի արձագանքել ընդունված վերջին՝ 884 բանաձևին և տարիներ շարունակ աղավաղել է այդ փաստաթղթերի կարևորագույն պահանջները:

ԵԱՀԽ/ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ռուսաստանյան ներկայացուցիչ Վլադիմիր Կազմիրովի օժանդակությամբ՝ Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի միջև 1994թ. մայիսի 12-ին ստորագրվեց հրադադարի եռակողմ պայմանագիրը, ապա նույն թվականի հուլիսին և 1995թ փետրվարին ստորագրվեցին հրադադարի ռեժիմի ամրապնդման վերաբերյալ եռակողմ պայմանագրերը, որոնք որոշակի խախտումներով և լարվածության բռնկումներով պահպանվել են մինչև 2016թ. ապրիլի 1-ի գիշերը, երբ Ադրբեջանի զինված ուժերը սկեցին հարձակվողական լայնածավալ գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղի հետ սահմանի հյուսիսային և հարավային ուղղություններով։

Վերջին երկու տարիների ընթացքում, Հայաստանը, Լեռնային Ղարաբաղը, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները, ինչպես նաև 80-ից ավելի ԱՄՆ կոնգրեսականներ (Ռոյս-Էնգել նախագիծը) առաջարկել են հստակ միջոցներ ձեռնարկել և իրավիճակը հանդարտեցնելու նպատակով սահմանի երկայնքով տեղադրել հրադադարի ռեժիմի խախտումները արձանագրող սարքավորումներ:

Ի տարբերություն Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի, Ադրբեջանը բազմիցս մերժել է այս առաջարկները: