Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սասնա ծռեր» զինված խմբի կողմից ոստիկանության ՊՊԾ  գնդի գրավումը բացահայտում է Հայաստանի հանդեպ սիրիական սցենարների գործադրման հավանականությունը»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում կարծիք հայտնեց վերլուծաբան Պավել Դալլաքյանը:

Հարց-Պարոն Դալլաքյան,  ըստ  Ձեզ, ինչո՞ւ զինված խմբի անդամները դիմեցին նման ծայրահեղ քայլի, որո՞նք էին դրդապատճառները:
Պատասխան-Զինյալների դրդապատճառն ավելի շատ գաղափարական է, չնայած նրանց թվում կային և պատահական մասնակիցներ: Որոշ չափով գործողությունները նման են 1896-ի իրադարձություններին, երբ 28 հայ հեղափոխականներ Կոստանդնուպոլսում գրոհեցին օսմանյան Ազգային բանկը, պատանդներ վերցրեցին՝ հայկական ջարդերի վրա գերտերությունների ուշադրությունը հրավիրելու համար: Պետք է ուշադրություն դարձնել այն հանգամանքին, որ նրանք  շատ մեծ դեր էին տալիս արտաքին գործոնին:  Մեր դեպքում հասցեատերը հայրենի հասարակությունն էր: 

Հարց-Արդյոք «Սասնա ծռերի» գործողությունը ուղղորդվա՞ծ էր արտաքին ուժերի կողմից:
Պատասխան-Ես վախենում էի մի բանից, որից, բարեբախտաբար, հաջողվեց խուսափել, այն է՝  Հայաստանում այս կամ այն զարգացումներով շահագրգռված ուժային կենտրոնների միջամտությունը, երբ իրար կասկածելով սկսեին մեկը մյուսից առաջ ընկնել դեպի ավելի ծանր հանգուցալուծում տանող զարգացումները խթանելու համար: Եթե հիշենք աֆղանական օրինակը, երբ Սովետական Միությունը ԱՄՆ-ից առաջ ընկնելու համար արեց այնպիսի քայլեր, որոնց տակից այլեւս դուրս գալ չկարողացավ: Ինֆորմացիայի պակասն առաջացնում է կասկած, իսկ կասկածն առաջացնում է խուճապ և ջղաձիգ գործողություններ: Ես այս առումով մեծ պրոբլեմներ էի կանխատեսում, որոնցից հաջողվեց խուսափել:

Հարց-Դուք զուգահեռներ անցկացրեցիք,  1896թ-ի իրադարձությունների միջև, բայց 21-րդ դարում պահանջները լսելի դարձնելու ավելի քաղաքակիրթ տարբերակներ կան:
Պատասխան- Իհարկե: Մամուլի ազատությունը Հայաստանում բավարար է քննարկելու համար այն խնդիրները, որոնց մասին նրանք էին խոսում: Եթե  ուզում էին բան փոխել՝ պետք է փորձեին բարձրացնել հասարակության քաղաքական գիտակցությունը, որը ցածր մակարդակի վրա է՝ զգալիորեն ցածր, քան 1988 թվականին: Այս խմբում ներգրավված են մարդիկ, որոնք եղել են ղարաբաղյան շարժման առաջին շարքերում, բայց այն ժամանակ շարժման մասնակիցներն օգտագործում էին քաղաքական ու հասարակական գիտակցության բարձր մակարդակը, որն այսօր բացակայում է:

Հարց-Նրանց ահաբեկիչներ համարո՞ւմ եք:
Պատասխան-Մի բան հստակ է՝ նրանց արարքը քրեորեն դատապարտելի ու պատժելի է: Նրանք ևս դա գիտեին: Մոտիվները՝ այլ խնդիր է:

Հարց-Կա վարկած, որ այս քայլի իրական նպատակը ԼՂ բանակցությունների առկախում է, ի՞նչ կասեք սրա վերաբերյալ:
Պատասխան-Հնարավոր է: Եթե ինչ-ինչ նահանջ է կատարվում, պետք է շատ հզոր պետություն ունենալ: Այդպես շատերն են արել, երբ պատերազմի ընթացքում տարածքային զգալի առաջխաղացում են ունեցել, այնուհետ մեկ քայլ նահանջել: Բայց դա ուժեղ պետությունների ճանապարհն է: Այսօր շատերը գիտակցում են, որ մեր պետությունն այդ ուժը չունի, բավարար է կես քայլ նահանջել եւ անկում տեղի կունենա:

Հարց-Ընդունելի ելքը, ըստ Ձեզ, ո՞րն է:
Պատասխան-Ես կարծում եմ, որ հայ զենքի ուժով ազատագրված տարածքների վրա միջազգային վերահսկողության մեխանիզմ է պետք ներդնել, առավելապես տնտեսական զարգացումը նկատի ունենալով: Հատուկ շրջանում քաղաքական ռեժիմն էլ պիտի յուրահատուկ լինի: Այն զգալիորեն պիտի գերազանցի ՀՀ կամ ԼՂՀ-ում, էլ չեմ ասում Ադրբեջանի Հանրապետության մեջ առկա քաղաքական համակարգերին: Հայ մարդը պիտի ապացուցի, որ գերազանցում է շրջապատին ոչ միայն զենքին տիրապետելու, այլև քաղաքակիրթ կարգ ու կանոն հաստատելու մեջ: Հակառակ դեպքում այստեղ կտիրեն սիրիական, կամ իրաքյան իրողությունները:

Հարց-Բայց կողմերը դեմ են նման մոտեցմանը:
Պատասխան-Այո, բայց ես այն կարծիքն եմ, որ այդ տարածքները պետք է վերաբնակեցնել խառը սկզբունքով: Նման համակեցության բազմաթիվ օրինակներ կան աշխարհի տարբեր երկրներում, օրինակ՝ ՌԴ-ում: Այդտեղ իրավունք ունեն ապրելու Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից  թե՛ հայ, թե՛ այլազգի բազմահազար փախստականները: Դա երկարատև բանակցությունների առարկա կարող է լինել: Էթնիկ ներդաշնակության խնդիրը մեզանում առայժմ չի լուծվել և, նույնիսկ, չի էլ առաջադրվել: Ազգային համասեռությունը, որ ունենք երկրում՝ երկարաժամկետ լուծում չէ: Դրա հետևանքը ներքին խժդժություններն են լինելու, ներազգային թշնամանքը: Կոպիտ ասած՝ իրար ենք ուտելու: Էրեբունու ՊՊԾ դեպքերը նաև այդ շարքից են:

Հարց-Հասարակության մի ստվար շերտ աջակցություն հայտնեց  զինյալներին՝ անգամ պատանդներ վերցնելուց  ու գնդապետ Արթուր Վանոյանի սպանությունից հետո: Այս ֆենոմենն ինչո՞վ կբացատրեք:
Պատասխան-Հասարակության հուսահատությամբ և քաղաքական գիտակցության ցածր մակարդակով:  Զինյալների աջակիցների մոտ ատելություն կար, բայց հույս չկար: Ես նրանց աչքերում միայն հուսալքություն տեսա: Որևէ ժողովրդի՝ «ատրճանակի վերջին հույսին» ապավինելու համար առաջին հերթին պատասխանատու է մտավորականությունը:

Հարց-Ինչպե՞ս պետք է հասարակության քաղաքական գիտակցությունը բարձրանա, երբ պետական գործիչներն ու քաղաքական կուսակցությունները  բավարարվեցին մի քանի հայտարարություններով ու կոչերով, և որևէ կերպ մասնակից չդարձան գործընթացին:
Պատասխան- Այո, այդ բանը չարվեց: Առանձին մարդկանց մակարդակով արվեց, բայց  մասսայական՝ ոչ: Ի դեպ՝ դա կարող էին անել նաև պետական լրատվամիջոցները, ինչը չարեցին: Օֆիցիոզ հզոր  խողովակները պետք էր օգտագործել այդ  նպատակով: Նաեւ այս իմաստով եմ ասում ցածր մակարդակի մասին: Մարդկային հասարակությունն  ապրում է քաղաքականությամբ, ուզենք թե չուզենք և դեռ երկար է այդպես լինելու: Մանավանդ աշխարհագրական այնպիսի մի կետում ինչպիսին մենք ենք զբաղեցնում, մեզ ապաքաղաքականացում  թույլ տալ չենք կարող: Իշխանության մեջ էլ կան մարդիկ, որոնք սա հասկանում են, կարելի է գտնել նաև այս պահին քաղաքականությունից դուրս գտնվող հեղինակություններ:

Հարց-Ինչպե՞ս հաղթահարել ստեղծված ճգնաժամը
Պատասխան-Թող տարօրինակ չթվա, պետք է անհապաղ շտկել կրթական համակարգը: Կրթությունն ամենաազդու միջոցն է, երբ սկսում ես խթանել կրթության զարգացումը՝ անկումը նահանջում է: Սա լիովին համապատասխանում է հայ ազգի բնազդային համակարգին: Կրթվել և նորից կրթվել, այսպիսի ներքին մղում ամեն ազգ չէ, որ ունի: Սեպտեմբերի 1-ն է մոտենում, պետք է սկսել գործընթացը: Կրթական համակարգը շատ զգայուն է բարեփոխությունների նկատմամբ: Ուժերը ներում են,  մեկ-երկու տարվա ընթացքում կարելի  է շոշափելի արդյունքի հասնել: Անհարժեշտ է մասսայական կրթության որակի բարձրացման միջոցով բարձրացնել հասարակության քաղաքական ինքնագիտակցության մակարդակը: Կիրթ մարդը էժան խաբկանքին կուլ չի գնա, բարդ խնդրին պարզունակ լուծում չի փնտրի: Սա է առաջընթացի ուղին:

Հարց-Իսկ մեր անկախ պետականությունը, ազատ Արցախը արդեն իսկ առաջընթաց չե՞ն:
Պատասխան-88-ից ի վեր մեր պետությունը վերելքի փոխարեն անկում  է ապրում: Թող մեզ չշփոթեցնեն եռագույնը, հիմնը, մարզական հաջողությունները: Ժողովրդի քաղաքական ինքնագիտակցությունն էապես անկում է ապրել: Անկախության բեռը շատ ծանր բեռ է: Իրականում, մեզ այն ոչ միայն շնորհվեց, այլև պարտադրվեց: Ես հավատացած եմ, որ յուրաքանչյուր ոք՝ սկսած պարզ քաղաքացուց մինչև նախագահ մեղքի իր բաժինն ունի ներկայիս վիճակի համար: Մենք օրուգիշեր պետք է  մտածենք, որ ապրում ենք այնպիսի պայթյունավտանգ կետում, որ 1915-ի կրկնությունն ամենևին էլ սարսափի կինո չէ: Հարցրեք սիրիահայերին: Մենք կանխեցի՞նք նրանց գրեթե լիակատար արտագաղթը իրենց հայրենիքից, հայ հնագույն քաղաքակրթության բնօրրան Սիրիայից: Հազիվ թե սա պետության վերելքի դրսեւորում համարվի: Աշխարհագրական դիրքի մարտահրավերը պետք է հաշվի առնեն, թե այս պահին իշխանության մեջ գտնվող մարդիկ, թե՛ հասարակության մնացած շերտերը: