Ալիևի դեմարշը Նազարբաևի նկատմամբ անկանխատեսելի հետևանքներ կարող է ունենալ Բաքվի համար
Ադրբեջանի՝ պետության ուղղակի վերահսկողության տակ գտնվող բոլոր լրատվամիջոցները սկսել են նոր քարոզչական արշավ: Այս անգամ թիրախը Բաքվի վաղեմի բարեկամ և դաշնակից երկիր Ղազախստանն է և այդ երկրի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևը:
Նազարբաևի մամլո խոսնակ Այդոս Ուկիբայի նախօրեին արված հայտարարությունն այն մասին, որ վատառողջ լինելու և բուժման կուրս անցնելու պատճառով նախագահը չի կարող իրականացնել արդեն հայտարարված միջազգային այցերը՝ հոկտեմբերի 13-14-ին Երևան և այնուհետև Բաքու, զայրացրել է երրորդ երկրների հետ սպառնալիքների և պահանջների լեզվով խոսող Ադրբեջանի բռնակալ Իլհամ Ալիևին:
Ղազախստանը ավանդաբար համարվում է Ադրբեջանի դաշնակիցը միջազգային ասպարեզում:Գտնվելով Հայաստանի հետ նույն ռազմաքաղաքական կազմակերպության՝ ՀԱՊԿ կազմում, այնուամենայնիվ, Ղազախստանը նույնիսկ ոչ բալանսավորված, այլ միակողմանի դիրքորոշում է որդեգրել Լեռնային Ղարաբաղի հարցում տարիներ ի վեր, հավանաբար նախընտրելով Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի հովանու ներքո ստեղծված Թյուրքալեզու երկրների կազմակերպության շրջանակներում Ադրբեջանի հետ համերաշխությանը: Տեղին է հիշել ոչ միայն 2014թ մայիսի 29-ին Իլհամ Ալիևի անունից ուղարկված նամակի ընթերցումը ԵԱՏՄ անդամ-երկրների ղեկավարների հանդիպմանը, որի համար Ալիևը ավելի ուշ «հատուկ շնորհակալություն» հայտնեց Նազարբաևին, այլև Քառօրյա պատերազմի ընթացքում ադրբեջանական ագրեսիայի աներկբա պաշտպանությունը և դրանով ՀԱՊԿ անդամ-երկրների շարքում միասնական դիրքորոշում արտահայտելու հնարավորության խափանումը:
Այժմ Ալիևը ոչ միայն հրապարակավ «նեղանում է» իր ավագ գործընկեր Նազարբաևից այն պատճառով, որ վերջինս չեղյալ է հայտարարում պլանավորված այցելությունը Բաքու, այլև հանձնարարում է երկրի առաջատար ԶԼՄ-ներին Ղազախստանի և Նազարբաևի դեմ երկարաշունչ քննադատական հոդվածներ հրապարակել:
Այդ հոդվածներից մեկը վերաբերում է Նազարբաևի ամենացավոտ հարցին՝ Կաշագանի նավթահանքի շահագործման խնդիրներին: Այս ծրագրի իրականացման համար ձևավորված միջազգային կոնսորցիումը տարբեր կերպարանափոխումների է ենթարկվել վերջին 16 տարվա ընթացքում և միջազգային մամուլում շատ են քննարկվել այս ծրագրի հուսալիության, նպատակահարմարության և շահութաբերության խնդիրները: Շատերը նույնիսկ կասկածի տակ են դրել, որ Կաշագանում ընդհանրապես այդ հսկայական ծավալի նավթը գոյություն ունի: Հոկտեմբերի 23-ի՝ այս ծրագրի հերթական մեկնարկի օրը հերթական անգամ «անորոշ ժամանակով» հետաձգվեց սեպտեմբերի վերջին, երբ երկրի էկոնոմիկայի նախարարությունը անգամ ստիպված եղած նախորոք արված հայտարարությունը հեռացնել միջազգային ԶԼՄ-ների էջերից:
Նազարբաևը ամենակոնսերվատիվ հաշվարկներով այս ծրագրի վրա արդեն ծախսել է մոտ $50 մլրդ, և ծախսերի վերջը ու եկամուտների ներհոսքի սկիզբը դեռ չի երևում հորիզոնում:
Ալիևի նեղացած վարքագիծը այս անգամ կարող է ոչ միայն սովորական արդյունքներ չտալ (օրինակ՝ պաշտոնական բացատրություններ Աստանայից), այլև ընդհակառակը՝ պատճառ դառնա հավատարիմ դաշնակից կորցնելու համար:
Պարզ է, որ տարիներ շարունակ, նավթի միջագային գների բարձր մակարդակը թույլ էր տալիս Ալիևին «կամակոր» կեցվածք ընդունել երրորդ կողմերի հետ հարաբերություններում և ստեղծել մի իրավիճակ, երբ գործընկերները պետք է անեին ամեն հնարավորը՝ Ալիևի բարեհաճությանը արժանանալու համար:
Հայկական կողմի բացատրությունները այս նույն երկրներին, որ Ալիևը ընդամենը սառըպատերազմյան դարաշրջանին հատուկ «խաղերի տեսության» պարզունակ մոդել է կիրառում, շատ վստահելի չէին հնչում՝ տարբեր պատճառներով:
Ներքին քաղաքականության մեջ Ալիևը բռնաճնշումներ էր կիրառում և լռեցնում հակառակորդներին, հսկայական գումարներ էր ծախսում ռազմական ոլորտում (ռազմական ծախսերի վերաբերյալ տե՛ս Panorama.am-ի վերլուծական հոդվածը )՝ տարածաշրջանում Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և բոլոր շահագրգիռ երկրների համար անկայունություն ստեղծելու վտանգը (և սպառնալիքը) ակտիվ և տեսանելի պահելու համար, և այս ամենը ընդամենը չափավոր մակարդակում պահելու խոստման դիմաց կորզում գրեթե բոլոր գործընկերների լոյալությունը միջազգային ասպարեզում:
Սակայն ներկայումս նավթի միջազգային գների ցածր ֆոնի, արտահանման շեշտակի կրճատման և տնտեսական բարդ վիճակի պայմաններում Ալիևի վարքագիծը արդեն սովորական դարձած տրամաբանության ներքո ավելի շատ խուճապ է հիշեցնում:
Օրինակ, հոկտեմբերի 8-ին ելույթ ունենալով երկրի կառավարության նիստին Իլհամ Ալիևը անկեղծացել էր, որ «փակ դռների հետևում ճնշումներ են գործադրվում, որպեսզի ճանաչենք Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը», մի բան, որի բանակցային առարկա լինելը Ալիևը միշտ հերքել է:
Ինչպես 2016-ին արդեն սկսեցին գրել մի շարք առաջատար վերլուծաբաններ՝ Թոմաս դե Վաալ, Ջեք Ֆարչի (Financial Times) և այլք, Ադրբեջանը մտնում է անկայունության, անկանխատեսելիության և ճգնաժամի շրջափուլ, որը դեռ պարզ չէ, թե ինչպես կանդրադառնա Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ գործընթացի վրա:
Ակնհայտ է, որ Ալիևի արդեն սովորական դարձած վարքագիծը այլևս նույն հաջողությունները չի ունենում միջազգային ասպարեզում, և Ղազախստանի ու անձամբ Նազարբաևի նկատմամբ դեմարշը կարող է Ալիևի վրա թանկ արժենալ, այդ թվում՝ ներքին կայունության տեսանկյունից:
Հեղինակ՝ Ասատուր Սարգսյան
Հարակից հրապարակումներ`
Լրահոս
Տեսանյութեր
Կառավարության համար ՀՀ ո՞ր քաղաքացիներն են համարվելու իրական Հայաստանի քաղաքացիներ. Ռուստամյան