Ձեր վստահելի աղբյուրը

Անցած կես տարվա ընթացքում Հայաստանի քաղաքական կյանքում տեղ գտած իրադարձությունների հետևանքներից մեկն այն է, որ Հայաստանում թերևս մեծացել է այսպես կոչված «ընտրական անորոշությունը», ինչը դրական միտում է ժողովրդավարության ամրապնդման առումով։ Եթե ընտրություններից առաջ դրանց արդյունքները որոշակիորեն ոչ ոք չգիտի, հստակ չի՝ որ թեկնածուն ինչքան ձայն կհավաքի, և ի վերջո ով կհաղթի, ապա գործ ունենք «ընտրական անորոշություն» հետ։

Այստեղ պետք է տարանջատել ընտրությունների կանխատեսելիության խնդիրը։ Տարաբնույթ հարցումների միջոցով հնարավոր է պարզել բնակչության քաղաքական տրամադրությունները և անել կանխատեսումներ, որոնք երբեմն մոտ են լինում իրական արդյունքներին, երբեմն՝ ոչ։ Այդուհանդերձ, մրցակցային ընտրությունը, ինչը ժողովրդավարության կարևոր տարրերից է, ենթադրում է բոլոր թեկնածուների հաղթելու հավանականություն՝ մեկին մեծ, մեկին փոքր։ Եթե կա հավանականություն, կա նաև անորոշություն։

Գրեթե բոլոր երկրներում էլ, անկախ քաղաքական ռեժիմի տեսակից, կազմակերպում են ընտրություններ՝ իշխանությունների ձևավորման գործընթացը լեգիտիմացնելու նպատակով։ Սակայն ոչ բոլոր դեպքերում են, որ ընտրությունները քաղաքացիներին իրական հնարավորություն են տալիս ընտրելու իրենց ներկայացուցիչներին, որոնք ժողովրդի անունից կընդունեն որոշումներ, կմշակեն քաղաքականություն և նաև նույն ժողովրդի առջև պատասխանատվություն կկրեն իրենց գործունեության համար։

Գալով ներկայիս Հայաստանին՝ հարկավոր է նշել, որ անկախությունից ի վեր գրեթե բոլոր ընտրություններից առաջ հանրության մեջ տարածված բողոք-տրտունջն է եղել, որ միևնույն է հաղթելու է իշխանական թեկնածուն՝ ամեն գնով, ներառյալ կեղծարարությունը։

Ընտրական անզորությունը տարածված երևույթ է։ Հատկապես, երբ դիտարկվում է մեկ ընտրողի մեկ ձայնի ազդեցությունը ամբողջ ընտրական գործընթացի վրա։ Հայկական իրականության մեջ այս բնական անզորությանը գումարվում է նաև նախկին վատ փորձը, և բերում ընտրությունների նկատմամբ վստահության ի սպառ բացակայության։ Ընտրությունները դառնում են ոչ միայն կանխատեսելի, այլ նաև որոշակի։ Եվ ունենում ենք խաթարված ժողովրդավարական գործընթաց, ցածր հանրային աջակցությամբ իշխանություններ՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով։

Այս օրերին կառավարության փոփոխությանը զուգահեռ ձևավորվել են նաև դրական սպասումները։ Շատերը փորձում են հավատալ, որ կառավարող դասը գնում է իրական բարեփոխումների ուղիով՝ սկզբում տնտեսական ոլորտում, ինչին կհետևի նաև քաղաքական դաշտի առավել ազատականացումը։
Այս ֆոնի վրա ձևավորվում է հենց «ընտրական անորոշությունը»՝ ովքեր կլինեն հաջորդ խորհրդարանում հարցի տեսքով։ Սակայն այս փուլում անորոշությունը ավելի շատ կապվում է ոչ թե ընտրողների քվեների հետ, այլ կուսակցական ղեկավարների կամքի հետ՝ այս կամ այն անձին տվյալ կուսակցության ընտրացուցակում ընդգրկելու առումով։

Ակնկալել, որ առաջիկա վեց ամիսներին Հայաստանի քաղաքական մշակույթում էական փոփոխություններ կլինեն, չափազանց լավատեսական կլինի, եթե ոչ՝ միամիտ։ Բայց և այնպես, հուսանք, որ նոր ընտրական օրենսգիրքը, որի կարևոր նպատակներից է նաև հանրային վստահության բարձրացումը ընտրական գործընթացի նկատմամբ, կկարողանա ապահովել արդար խաղի կանոններ «անորոշ», թեկուզև «կանխատեսելի» ընտրություններ անցկացնելու համար։

Աննա Մկրտչյան, քաղաքագետ