Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Այսօր մենք մի կողմից տեսնում ենք շատ եզակի հետաքրքրություն դեպի մեր մշակութային ժառանգությունը, զանազան փորձեր են կատարվում ժառանգությունը ներգրավելու ոչ միայն մշակութային, նաև սոցիալական, բիզնես գործընթացների մեջ, մյուս կողմից  էլ  էական ծրագրերի բացակայություն՝  ուղղված մշակութային ժառանգության պահպանելուն, հետազոտելուն», - լրագրողների հետ հանդիպմանն իր մտահոգությունները հայտնեց պատմական գիտությունների դոկտոր պրոֆեսոր, ԵՊՀ մշակութաբանության ամբիոնի վարիչ, ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի Արցախի հնագիտական արշավախմբի ղեկավար Համլետ Պետրոսյանը:

Նրա խոսքով՝ այս խնդրում հասարակությունը մի տեսակ երկբևեռված է:

«Ինձ համար՝ որպես հնագետի, կարևոր է դրանց պահպանությունը: Ցանկացած մշակութային ժառանգության հանրահռչակմանն ուղղված քայլերը նախ և առաջ ենթադրում են այդ ժառանգության պահպանություն: Խորհրդային մոտեցումը, որ պետությունը մշակութային ժառանգության տերն ու պատասխանատուն է, ցավոք, այսօր շարունակվում է: Դժգոհում ենք պետական մարմինների զանազան ոչ արդար, ոչ մանրամասն, ոչ սկզբունքային, ոչ պատասախանու վերաբերմունքից դեպի մշակութային ժառանգություն»,- ասաց Հ. Պետրոսյանը:

Հնագետը նշեց, որ ՀՀ-ում գործող օրենսդրական ակտերի համաձայն, մշակությաին ժառանգությունը պահպանվում է  պետության կողմից: Միաժամանակ հավելեց, որ աշխարհի բազմաթիվ  երկրներում այդպես չէ:

«Դա խոցելի է հատկապես Հայաստանի դեպքում: Խոցելի է այն առումով, որ, ըստ էության, մեր մշակութային ժառանգությունը և մերօրյա պետական կառույցների հնարավորությունները բացարձակապես իրար չեն համապատասխանում»,- նշեց նա:

Հ. Պետրոսյանի խոսքով՝ հուշարձաններն ուղղակի աղետալի վիճակում են, որի համար պատասխանատու են նախ և առաջ պետական կառույցները, պատասխանատու են ոչ միայն իրենց գործառույթով, ոչ ճկուն քաղաքականությամբ, այլ նաև մշակութային ժառանգության ողջ ծանրությունը բարդվել է պետական կառույցների վրա: Նա նշեց, որ ամբողջ աշխարհում կան բազմաթիվ մոտեցումներ՝ համայնքային ղեկավարում, հավատարմագրային ղեկավարում:

«Հայաստանի այն հուշարձանները, օրինակ Գառնին, որը շատ այցելություն ունի, լուրջ գումարներ է բերում, գուրգուրում են: Բայց ունենք հուշարձաններ, որոնք իրենց արժեքով, էսթետիկայով ամենևին չեն զիջում Գառնիին, բայց համարյա այցելու չունեն, հետևաբար պետական կառույցներն այդքան էլ ուշադիր չեն:  Սա բնական է, որովհետև մշակույթի նախարարությունը, համապատասխան կառույցները  այդ դաշտը, որպես պատասխանու վերցնելով,  վերաբերում են որպես իրենց սեփականություն, հակված են ավելի շատ օգտագործել այն համալիրները, որոնք եկամուտ են բերում, բարեկարգ են: Բայց համարյա ամեն գյուղում ունենք երկու-երեք հուշարձան, որոնք ողբալի վիճակում են»,- ասաց հնագետը:

Նա հարցադրում արեց՝ ինչո՞ւ պետք է հուշարձանն ինչ-որ մի պաշտոնյայի լինի. «Օլիգարխները տիրելով ինչ-որ տարածքների՝  տիրում են նաև հուշարձանների: Վայոց Ձորում կա մի քանի տեղ, եթե փորձեք գնալ մի որևէ հուշարձան, հաստավիզ մարդիկ են հայտնվում, թե այստեղ ինչ եք անում:  Ասում եմ՝ քաղաքացի եմ, եկել եմ: Ասում են՝ մենք այստեղ նայում ենք, սա մերն է»:

Համլետի Պետրոսյանի համոզմամբ, պետք է Հայաստանում օրենսդրությունը փոխվի ու մշակութային ժառանգությունը պետք է դառնա հասարակության ունեցվածքը:

«Սրա տարբեր ձևեր կան՝ սկսած առանձին անհատներից, ովքեր պարտավոր են և պայմանագիր կարող են կնքել վերահսկել, սկսած կազմակերպություններից, որոնք կարող են պետության հետ հավատարմագրային ծառայության մտնել և վերցնել հուշարձանները, համայնքային հզոր կառույցների ստեղծում, որոնք կարող են իրենց տարածքի հուշարձանները համարել իրենցը, իրավունք կունենան ներառել այդ հուշարձանները սոցիալ-մշակութային կյանք:

Վիճակը բավականին լուրջ է, ինչքան էլ քննադատենք պետական  կառույցներին, նրանք չեն կարողանալու նույնիսկ լավագույն ձևով  իրենց պարտականությունները կատարելու դեպքում տեր կանգնել, պահպանել, ինչ-որ չափով ամրակայել  մշակութային ժառանգությունը: Հարկավոր է   սկզբունքնորեն նոր քաղաքականություն, մշակութային ժառանգությունը օրենսդրորեն պետք է համարվի ողջ ժողովրդի սեփականությունը, մշակվի համապատասխան մեխանիզմներ», -ասաց պատմական գիտությունների դոկտոր պրոֆեսոր Համլետ Պետրոսյանը: