Քաղաքական 12:09 14/01/2017 Հայաստան

Լարիսա Ալավերդյանը՝ Բաքվի ջարդերի մասին

«Բաքվում հայերի ջարդերը տեղի են ունեցել երեք փուլով, ինչն ադրբեջանական ԽՍՀՄ կոչված տարածքում բնակվող հայության հանդեպ փուլ առ փուլ իրականացվող ցեղասպանական գործողությունների հերթական փուլերից էին»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց «Ընդդեմ իրավական կամայականությունների» ՀԿ նախագահ Լարիսա Ալավերդյանը։

Նա հիշեցրեց, որ 1988 թվականի փետվարի վերջին Սումգայիթի ջարդերը տեղի են ունեցել այն հայտարարությունից հետո, երբ արդեն Միխայիլ Գորբաչովն ընդունել էր հայ մեծագույն մտավորականներ Զորի Բալայանին և Սիլվա Կապուտիկյանին, խոստացել, որ հարցը կլուծվի. «Հենց այն օրը, երբ դիմեցին ժողովրդին՝ թե գնացեք տուն, ամեն ինչ կլուծվի, սկսվեց սումգայիթյան ջարդերը:  Ռուս հայտնի հրապարակախոս Անդրեյ Նույկինը  հստակ ասել է, որ Սումգայիթը եղել է մի գործողություն, որը պետք է ահազանգ լիներ ոչ միայն Սումգայիում ապրող հայերի համար, այլ համայն հայության, որն ապրում էր ադրբեջանական ԽՍՀՄ կոչված տարածքում: Բայց հայերը դա չեն ընկալել, կարծել են, որ ժամանակավոր է, հավատացել են, որ խուլիգանների գործողություններ են, և դուրս չեն եկել մնացած ավելի քան 300 բնակավայրից»:

Լ. Ալավերդյանի ներկայացմամբ, Բաքվի ջարդերի առաջին փուլը և փախստականության ամենամեծ ալիքը տեղի է ունեցել 1988 թվականի աշնանը:

Ընտրված ժամանակաշրջանը, նրա խոսքով, նույնպես քաղաքականության մաս էր կազմում, քանի որ ճիշտ այդ ժամանակ Մոսկվայում տեղի էր ունենում բաց դատ Սումգայիթի մարդասպաններից մեկի գործով, Ադրբեջանից այնտեղ  գնացող քաղաքացիներն արդեն հերոսացնում էին այդ մարդասապաններին:

«1988 թվականի հոկտեմբերի վերջին-նոյեմբերին գրեթե 200 հազարից ավելի հայություն Բաքվից հայտնվել էին Հայաստանում, նաև Սովետական Միության այլ քաղաքներում: Հետագայում Խորհրդային Ադրբեջանի Կենտկոմի քարտուղար Վեզիրովի կոչը լսելով՝ որոշ հայեր վերադարձան Ադրբեջան: Սակայն քանի որ նրանց նպատակը եղել է ամբողջովին հայաթափությունը, տեղի ունեցավ Բաքվի ջարդերի երկրորդ փուլը 1989 թվականի ամռանը, ծայրահեղ դաժան ձևեր է ընդունել օգոստոսին: Սկսվեց փախստականության նոր ալիք, այն մարդիկ էին, ովքեր 1988 թվականին հույս էին ունեցել, որ նման բան չի կրկնվի, պատահականություն էր, ժամանակավոր էր: Մեծ մասը եկան Հայաստան:

1990 թվականի հունվարի 13-20-ը տեղի է ունեցել Բաքվի ջարդերի երրորդ փուլը: Օրը՝ հունվարի 13-ը, կրկին պատահական չէր. հայերը ճոխ նշում էին Քրիստոսի Անվանակոչության տոնն ու հին Նոր տարին, պատրաստում էին սեղաններ:

Դա Բաքվի ջարդերի երրորդ փուլն էր, սակայն, երբ խոսում ենք Սովետական Ադրբեջանի տարածքների վրա բնակվող հայության ջարդերի մասին, խոսքը գնում է  նաև չորրորդ, հինգերորդ փուլերի մասին, որն արդեն պատերազմն էր:

Բոլորս պետք է  հասկանանք, որ Ադրբեջանի կողմից հայության նկատմամբ կատարվածը նպատակային, պլանավորված,  փուլ առ փուլ իրականացվող ցեղասպանական գործողություն էր:  Մինչ այսօր իներցիայի համաձայն կոչում ենք ջարդեր, սպանություններ, այնինչ նույն այն քաղաքականությունն էր, որը Թուրքիան վարում էր 1915 թվականին: Ադրբեջանը նախաձեռնել էր մի գործողություն, ծրագիր, որով պետք է հայության վերջը դներ՝ ավարտեր այն ցեղասպանությունը, որը սկսվել էր Թուրքիայում: 

Սա է կոնցեպտը, որը, չգիտես ինչու, դուրս է մնում, և, կարծես թե, մենք նայում ենք այդ գործողություններին որպես առանձին դրվագներ, այնինչ, կրկնում եմ, դա նպատակային, հետևողական իրականացված քաղաքականություն էր, մեթոդներով, ձևերով, մասշտաբներով, վերջնական նպատակով որևէ բանով չէր տարբերվում Թուրքիայի կողմից իրականացված ցեղասպանությունից»,- ասաց Լարիսա Ալավերդյանը:

Հարցին, թե արդյո՞ք Հայաստանը կարողացել է հայերի նկատմամբ ողջ կատարվածն ամբողությամբ ներկայացնել միջազգային հանրությանը, նա նշեց. «Ամենևին, խիստ հակառակը: Հայաստանի իշխանություններն ի սկզբանե որդեգրել են մի քաղաքականություն, որ Հայաստանը չի քաղաքականացնում փախստականների հարցը, այնինչ նրանք ոչ միայն փախստականներ են, այլ բռնի տեղահանված, ցեղասապանությունից մազապուրծ եղած մարդիկ: Ընդհակառակը, վերջերս էլ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձի կողմից էլի հայտարարվեց, որ Հայաստանը չի քաղաքականացնում փախստականների հարցը:

Ինչո՞ւ: Որպես իրավապաշտապան, ողջունում եմ, որ փախստականության կամ բռնի տեղահանված մարդկանց հանդեպ վարվում է մարդասիրական քաղաքականություն: Բայց դա ընդամենը մեկ տարր է: Երկրորդ տարրը բոլոր այն իրավունքներն են, որոնք որ փախստականները պաշտպանում են մինչ այսօր՝ անկախ նրանից, ստացել են որևէ երկրի քաղաքացիություն, այդ թվում նաև Հայաստանի:

Շատերը, մինչև անգամ փորձագետներից, չգիտեմ ինչու, սխալ պատկերացում ստեղծեցին, որ եթե փախստականները կամ բռնի տեղահանվածները ստանում են Հայաստանի քաղաքացիություն, դրանով, կարծես թե, վերջ է դրվում պահանջատիրությանը: Ամենևին այդպես չէ: Փախստականների հարցերով միջազգային իրավունքը միանշանակ տարբերակում է դա: Այն պետությունը, որն ընդունել է  բռնի տեղահանվածներին, իր վրա վերցնում է պարտականություններ, պարտավորվում է  միջազգային կազմակերպություների հետ միասին ապահովել առաջնային պահանջները՝ տանիք, աշխատանք, ինտեգրում: Բայց դա չի զրկում փախստականներին իրենց պահանջատիրությունից ՝ վերադառնալ իրենց նախկին վայրերը, որտեղ քաղաքացի են եղել, վերադարձն այն բոլոր  նյութական, ոչ նյութական արժեքների, որոնք թողել են, կամ բռնագանձել են, կամ նրանցից բռնի խլել: Հայությունն ունի իրավունքներ, ժամանակակից ադրբեջանական հանրապետության տարածքում նյութական աժեքների ստեղծող է եղել: Երբևէ այդ հարցերը չեն բարձրացվել:

Տարիներ շարունակ նույն Մինսկի խումբը, հետագայում համանախագահները բազմիցս խոսել են ադրբեջանցիների՝ ազատագրված տարածքներ վերադառնալու մասին, երբևէ հարցը Հայաստանի կողմից  չի բարձրացվել՝ իսկ ադրբեջանաբնակ հայերի իրավունքները՝ նույն տարածքային, վերադառնալու, վերադարձման, ո՞վ է պաշտպանելու, կամ ինչո՞վ է փոխարինվելու: Այստեղից է սկսվում ասպիմետրիկ վիճակը, երբ որ տարիներ շարունակ Բաքուն ստեղծել է պատկեր, որ Հայաստանն ագրեսոր է, խոսում են մեկ միլիոն փախստականների մասին, թեև բացահայտվեց, որ սուտ է»:

Նրա խոսքով՝ այսօր ճիշտ ժամանակն է, որպեսզի բարձրաձայնվեն այս բոլոր հարցերը. «Երբ էլ սկսենք, ժամանակն է, բայց  այսօր ճիշտ ժամանակն է, երբ որ Ադրբեջանը բացեիբաց մրցում է անօրինական ահաբեկչական միավորման՝ «Իսլամական պետության» հետ:  Միայն նրա հետ կարելի է համեմատալ Ադրբեջանին, շատ անգամ առաջնությունը տալ հենց Ադրբեջանին՝ լինի մարդասպանության ձևերի, քարոզչության, հայտարարությունների մեջ: Չկա այդպիսի մեկ այլ ճանաչված պետությունը, որը տարիներ շարունակ հետևողական ռասիստական քաղաքականություն, քարոզչություն վարի: Այս հարցը երբևէ չի դարձել որևէ քաղաքական շրջանակներում քննարկման հարց: Չունենք Ադրբեջանին այդպիսի քաղաքականության համար դատապարտող որևէ մեկ լուրջ որոշում: Կան Եվրամիության, Եվրոպայի խորհրդի առանձին հանձնաժողովների, միջազգային ՀԿ-ների հայտարարություններ, բայց ադրբեջանական այդ քաղաքականությունը լուրջ քաղաքական քննարկման, լուրջ քաղաքական դատապարտման դեռ չի արժանացել: 

Այդպիսի քաղաքականության զոհն առաջին հերթին հենց Ադրբեջանում ապրող բնակիչներն են:  Ինչո՞ւ: Որովհետև իրենք նույն ախտով են վարակվում, տառապում, ինչպես ժամանակին տառապել են հիտլերյան Գերմանիայում նացիստական քաղաքականության և քարոզչության ներքո: Գիտենք, թե դրա վերջն ինչն է եղել գերմանական ժողովրդի համար: Մեր կողքին մեր հարևանը վարում է նույն քաղաքականություն, իսկ մենք, չգիտեմ ինչու, պարծենում ենք, որ չենք քաղաքականացնում փախստականների հարցը: Այնինչ փախստականներ չեն, ցեղասպանության ենթարկված, հայրենազրկված հայություն մասին է խոսքը: Ժամանակն է բոլոր քարտերը բացել»:

Հիշեցնենք, որ 1990թ. հունվարի 13-19-ը Բաքվում իրականացվեցին  հայության զագնվածային ջարդեր: Դրանք դարձան 1988-1990 թթ Ադրբեջանում իրականացված հայ ժողովրդի Ցեղասպանության գագաթակետը: 1988 թ փետրվարի 26-29-ը Սումգայիթում տեղի ունեցած ջարդերից հետո, Բաքվում ծայր առան հայության հետապնդումներ, առաձնակի դաժանությամբ սպանություններ, հրապարակային կտտանքներ, հայերին պատկանող բնակարանների թալան, գույքի զավթում: Հայությանը  բռնի վտարում էին կացարաններից և հեռացնում աշխատանքից: 1990 թ հունվարի դրությամբ Բաքվի 250 հազարանոց հայ համայնքից մնացել էր 35-40 հազար մարդ: Դրանք մեծամասամբ հաշմանդամներ, ծեր և հիվանդ մարդիկ էին և նրանց խնամող բարեկամներ: 1990 թ հունվարի 13-ին ջարդերը ստացան կազմակերպված, ուղղորդված և զանգվածային բնույթ: Առկա են վայրագությունների, առանձնակի դաժանությամբ իրականացված սպանությունների, խմբակային բռնաբարությունների, մարդկանց ողջ-ողջ այրելու, պատուհանից դուրս շպրտելու, անդամահատման և գլխատման բազմաթիվ վկայություններ: Զոհերի ստույգ թիվը առ այսօր հայտնի չէ: Տարբեր տվյալներով սպանվել է 150-400 մարդ, հայուրավոր մարդիկ` խեղվել: Ջարդերը շարունակվեցին շուրջ մեկ շաբաթ, Ադրբեջանի, ԽՍՀՄ իշխանությունների, ներքին զորքերի, և խորհրդային բանակի Բաքվի կայազորի լիակատար թողտվության պայմաններում: Սպանվելուց մազապուրծ եղածները ենթարկվում էին բռնի տեղահանման:Միայն հունվարի 20-ին հասարակական կարգի վերականգնման համար քաղաք մտցվեցին խորհրդային զորքեր:

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

15:35
Հայաստանում ալկոհոլից կախվածությամբ հաշվառված է 6312 անձ. ԱՆ
Ալկոհոլը հոգեակտիվ, տոքսիկ նյութ է և կարող է կախվածություն առաջացնել։  Այն խաթարում է կենտրոնական նյարդային համակարգի աշխատանքը՝ մեծացնելով...
Աղբյուր` Panorama.am
15:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում. կլինի վարչական հատվածի փոփոխություն
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում։ Այսօր կենտրոն է շտապել առողջապահության նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Անահիտ ավանեսյանը։...
Աղբյուր` Panorama.am
15:17
Սանիտարահիգիենիկ նորմերի կոպիտ խախտումներ հանրային սննդի կետում
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ղեկավարի որոշմամբ կասեցվել է անհատ ձեռնարկատեր Լուսիկ Կարապետյանին պատկանող հանրային սննդի օբյեկտի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:37
Վանաձոր-Դիլիջան ճանապարհին բեռնատար է այրվել
Լոռու մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:28-ին ահազանգ է ստացվել, որ Վանաձոր-Դիլիջան...
Աղբյուր` Panorama.am
14:27
Արմենուհի Հարությունյանն ազատվել է փոխնախարարի պաշտոնից
Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ, արդարադատության նախարարի տեղակալի ժամանակավոր պաշտոնակատար Արմենուհի Հարությունյանն ազատել է զբաղեցրած պաշտոնից:...
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Հայրենի՞ք, հա՞յ, մարդկային կյա՞նք... դուք տենց բաներ չեք լսել. Մամիջանյանը՝ ՔՊ-ին
«Սպասում եք անցած անգամվա նման կես տարի տանջեք մարդկանց Բաքվի բանտում ու ընտրություններից մի քանի շաբաթ առաջ գերիների առողջության գնով մի երկու ձայն ավել պոկեք»
Աղբյուր` Panorama.am
13:59
ԱԺ նախագահի հայտարարությունը՝ Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին
ՀՀ ԱԺ նախագահը հայտարարություն է տարածել ԱԺ պատգամավոր Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին։  ««Ազգային ժողովի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:49
Ադրբեջանին և Թուրքիային անհրաժեշտ է, որ Փաշինյանի միջոցով Հայաստանը դառնա պանթյուքիզմի ֆուռերի համար «պռոխոդնոյ դվոր». Շարմազանով
«Նիկոլ Փաշինյանը Հայստանը տանում է դեպի վերջնական գահավիժման, Երրորդ հանրապետության դե ֆակտո և դե յուրե կործանում,  դեպի Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:27
Գարիկ Սարգսյանը չի թույլատրում Վեդիում կազմակերպել «Կատարյալ ապուշը» ֆիլմի ցուցադրությունը. Տիգրան Նալչաջյան
Արդեն երկու անգամ Վեդու համայնքապետարանը թույլ չի տալիս քաղաքում ցուցադրել ռեժիսոր Տիգրան Նալչաջյանի «Կատարյալ ապուշը» ֆիլմը։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:13
Կկատարվի քահանայական ձեռնադրություն
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տարբեր կառույցներում սպասավորող վեց սարկավագներ կարժանանան քահանայական օծման և ձեռնադրության
Աղբյուր` Panorama.am
13:07
Ջերմաստիճանը կնվազի 6-10 աստիճանով
Երևանում նոյեմբերի 22-ի ցերեկը, 23-24-ին, 27-ի ցերեկը սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ Նոյեմբերի 25-26-ին, 27-ի գիշերը սպասվում են...
Աղբյուր` Panorama.am
12:53
Ալեքսիս Օհանյանը ցուցադրել է գերհազվագյուտ հայկական մետաղադրամ
Ամերիակահայ գործարար, Reddit-ի հիմնադիր Ալեքսիս Օհանյանը X սոցիալական ցանցում (նախկինում՝ Twitter) ցուցադրել է Արտաշեսյանների տոհմից Մեծ Հայքի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:33
Թափառող շների վրա կրակած տղամարդը ներկայացել է ոստիկանություն
Նոյեմբերի 10-ին հաղորդում էր ստացվել Համայնքային ոստիկանության Արթիկի բաժնում: Կենդանապաշտպանները հայտնել էին, որ նախորդ օրը Արթիկի Լմբատ-2...
Աղբյուր` Panorama.am
12:31
Ռոնալդուն նշել է ռեկորդ, որը չի ցանկանում գերազանցել
Կրիշտիանու Ռոնալդուն մի քանի ամիս առաջ բացել է իր YouTube ալիքը։ Պորտուգալացին կայծակնային արագությամբ ձեռք է բերել բաժանորդներ. այժմ ալիքին...
Աղբյուր` Panorama.am
12:16
Գերմանիայի ԱԳ նախարար Անալենա Բարբոքը Բաքվում կայացած COP29-ի ժամանակ սուր քննադատության է ենթարկել Ադրբեջանին
Գերմանիայի ԱԳ նախարար Անալենա Բերբոքն Ադրբեջանում ընթացող ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովի (COP29) 29-րդ նստաշրջանում իր առաջին...
Աղբյուր` Panorama.am
11:37
Visa-ն խտրականություն է դնում ԶԼՄ-ների միջև՝ սահմանափակելով աշխատանքը
«Պարզում ենք, թե ինչ սկզբունքով են ընտրվել ԶԼՄ–ները, որոնց հասանելի կլինեն ֆորումի բանախոսները»։
Աղբյուր` Panorama.am
11:28
Ցավն էլ պետք է չափ ունենա. Ավտովթարի հետևանքով մահացել է պատերազմում զոհված Արտյոմ Խաչատրյանի եղբայրը
Ողբերգական ավտովթարի հետևանքով զոհվել է Արթուր Խաչատրյանը։ Նա 44-օրյա պատերազմում զոհված Արտյոմ Խաչատրյանի եղբայրն է։ Մինչ այդ ընտանիքը 17...
Աղբյուր` Panorama.am
11:27
Պեսկով. Ռուսաստանի խնդիրը ոչ թե միգրանտներն են, այլ անօրինական ներգաղթյալները
Ռուսաստանի համար խնդիրը ոչ բոլոր միգրանտներն են, որոնք երկիր են ժամանել, այլ միայն նրանք, ովքեր անօրինական կերպով գտնվում են Ռուսաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:55
Ռուսական պարարտանյութերի մասնաբաժինը եվրոպական շուկայում հասել է ռեկորդային մակարդակի
Ռուսաստանի մասնաբաժինը եվրոպական պարարտանյութերի ներմուծման մեջ սեպտեմբերին օգոստոսի համեմատ աճել է 2,9 %ային կետով և հասել 32,1 %-ի։ Սա...
Աղբյուր` Panorama.am
10:52
Մանկահասակ որդիներին 30 տարի առաջ սպանած Սմիթը կրկին հայտնվել է մամուլի ուշադրության կենտրոնում
53-ամյա Սուսան Սմիթը 30 տարի ազատազրկումից հետո  կրկին հայտնվել է միջազգային մամուլի ուշադրության կենտրոնում գլխագրերում։ Նրան դատարանը...
Աղբյուր` Panorama.am
10:51
Շախմատի Մ12տ. ԱԱ. Հայ մասնակիցների արդյունքները
Իտալիայի Մոնտեսիլվանո քաղաքում շարունակվում է 2024 թվականի շախմատի աշխարհի մինչև 12 տարեկան պատանիների և աղջիկների առաջնությունը:  6...
Աղբյուր` Panorama.am
10:35
Գիշերային ակումբի այցելուն սեր է խոստովանել դիջեյին և կծել նրա ականջը
Գերմանիայում դիսկոտեկի այցելուն գրկել է դիջեյին և կծել նրա ականջի մի մասը։ Միջադեպի մասին հայտնում է Bild-ը։ 2023 թվականի փետրվարին Ստորին...
Աղբյուր` Panorama.am
10:25
Հայաստանը՝ հայկական առաջին արբանյակից արված լուսանկարներում
ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Մխիթար Հայրապետյանը հայկական առաջին արբանյակից արված լուսանկարներ է հրապարակել: «Մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:18
Իրանը, ի պատասխան ՄԱԳԱՏԷ-ի բանաձևի, նոր ցենտրիֆուգներ կգործարկի
Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպության (AEOI) ղեկավար Մոհամմադ Էսլամին հրամայել է «արդյունավետ միջոցներ ձեռնարկել», ներառյալ նոր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:18
Ողբերգական վթար Սեբաստիա փողոցում
Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 00:53-ին  ահազանգ է ստացվել, որ Երևան քաղաքի Սեբաստիա փողոցում տեղի է...
Աղբյուր` Panorama.am
09:39
Մեդվեդևը հրապարակել է «Օրեշնիկ» հրթիռային համակարգ հարվածի տեսանյութը
ՌԴ Անվտանգության խորհրդի փոխնախագահ, «Եդինայա Ռոսիա» կուսակցության նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը «Օրեշնիկ» նորագույն հրթիռի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:10
Telegram-ում խարդախության նոր տեսակ է տարածվում
Telegram-ում խարդախության նոր տեսակ է տարածվում. հաքերները սկսել են օգտատերերին ուղարկել ֆիշինգային հղում, որը ներկայացվում է որպես նվեր՝...
Աղբյուր` Panorama.am
09:01
Նոյեմբերի 22-ին փոխանակման կետերում դոլարի փոխարժեքն աճել է, ռուբլու և եվրոյինը՝ նվազել
ՀՀ բանկերում այսօր՝ նոյեմբերի 22-ին ժամը 09:00-ի դրությամբ, ԱՄՆ դոլարի առքի միջին փոխարժեքը կազմում  է 387.22դրամ՝ նախորդ օրվա վերջի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան
16:15 21/11/2024

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}