Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Եթե մի ժողովուրդ զուրկ է ինքնապաշտպանության ընդունակությունից, ապա նշանակում է՝ նա զուրկ է ամեն առաքինությունից, զուրկ գոյության բարոյական իրավունքից»: Նժդեհի այս հայտնի տողերը իրավամբ կարելի է նվիրել քարինտակցիներին, ովքեր 25 տարի առաջ, այս օրը ապացուցեցին, որ հիրավի անպարտելի են:

25 տարի առաջ Քարին տակում կայացավ ռազմական առումով անհավանական գործողություն: Հայ ժողովրդի պատմության մեջ 1992 թվականի հունվարի 26-ը ամրագրվեց որպես  Քարին տակի հերոսամարտի օր, իսկ Ադրբեջանը, ելնելով նույն օրն ունեցած հարյուրավոր զոհերի քանակից և խայտառակ պարտությունից, 1992 թվականի հունվարն անվանեց ‹‹արյունոտ հունվար››, իսկ Քարին տակը՝ ‹‹արյունոտ ձոր››

1991-92թթ.-ը Արցախյան հերոսամարտի ժամանակահատվածում ամենադժվարին շրջանն էին: Մի կողմից ԽՍՀՄ փլուզումը և քաղաքական քաոտիկ այդ իրավիճակը ուղեկցվում էր Հայաստանի և Արցախի շրջափակմամբ, մյուս կողմից էներգետիկ ճգնաժամը, Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի զինված շրջափակումը և անընդհատյա ռմբակոծումը, ոչ մի լուսավոր կետ չէին թողնում: Ի դեպ Ստեփանակերտը գնդակոծվում էր նաև արգելված զինատեսակներից: Ստեփանակերտից շուշի կարևորագույն ճանապարհին է գտնվում Քարինտակ գյուղը, որը նույնպես շրջապատված էր հակառակորդի կողմից և անընդհատ ռմբակոծվում էր:

Ներքին Զարսլուի կողմից Շուշիի ժայռի երկայնքով գնդացիրներից կրակի տակ էին պահում ամբողջ տարածքը։ Իսկ ուղեկալի (Զաստավայի) կողմից կրակում էին զրահամեքենաները, այնուհետև ադրբեջանցիները՝ թվով 250-300 հոգի, մինչև ատամները զինված, հարձակվում են Քարին տակ գյուղի վրա։ Գործողությունը ղեկավարվում էր Շուշի ժամանած Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար գեներալ-մայոր Տաջեդդին Մեհտիևի կողմից։

Ըստ Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)՝ հերոսամարտի վերաբերյալ գրառումների, Քարին տակը, որտեղով անցնում էր Շուշիից Ստեփանակերտ ճանապարհը, կարևոր դեր ուներ Ստեփանակերտի պաշտպանության գործում։ Այն մատույցները, որտեղով տանկերի անցնելու վտանգ կար, ականապատված էին, իսկ գյուղում խրամատներ էին փորված։ Գյուղի վրա գրոհումը հանձնարարված էր Ադրբեջանի Հանրապետության՝ Շուշի եկած կանոնավոր գումարտակին։ Գյուղի պաշտպանների հմուտ գործողությունների շնորհիվ՝ թշնամին ջախջախվեց՝ ռազմի դաշտում թողնելով բազմաթիվ զոհեր: Տարբեր տվյալներով ադրբեջանցիները տվել են 90-150 զոհ:

Չնայած նրան, որ ադրբեջանական զորքը ջաղջախվել էր գյուղի մատույցներում, Տաջեդդին Մեհտիևը պնդում էր, որ Քարին տակի գործողության ժամանակ ադրբեջանական կողմն ընդամենը 17 հոգի կորուստ է ունեցել, այնինչ ականատեսների վկայություններով ձնապատ սարի լանջը ամբողջովին ծածկված է եղել ադրբեջանցիների դիակներով:

Մարտի ժամանակ առաջին դիրքի՝ Խաչին սարի շրջակայքում ադրբեջանցիները թողնելով 30-ից ավելի զոհ, հետ քաշվեցին։ Տեսնելով, որ առաջին դիրքում պարտություն կրեցին, նրանք գրոհն ուժեղացրին երկրորդ և երրորդ դիրքերի ուղղությամբ։ «Հայկին արտ» կոչվող տեղամասից դեպի գյուղ էր շարժվում մոտ երեսուն մարդ՝ սպիտակ «մասխալաթներով»: Դա տեսնելով, գյուղացիները ոգևորվեցին՝ կարծելով, թե դա Շոշի Ագոյի ջոկատն է, քանի որ նրանք արդեն տեղյակ էին իրադրության մասին։ Սակայն, ինչպես պարզվեց հետագայում, Շոշի ջոկատը գյուղամերձ անտառներում հանդիպել էր պատնեշի։ Հակառակորդը կանխատեսել էր, որ հարևան գյուղերից կարող են օգնության գալ, և նախօրոք զինված խմբեր էր ուղարկել այդ ուղղություններով։ «Մասխալաթավորները», առանց որևէ դիմադրության հանդիպելու, ընդհուպ մոտեցան գյուղին, և հանկարծակի ու անկանոն կրակահերթ բացեցին գյուղացիների ուղղությամբ։ Ապա ադրբեջանցիները զրահամեքենայի ուղեկցությամբ մտան երրորդ դիրք, սակայն զրահամեքենան պայթեց ականի վրա։ Հարևան գյուղերի ջոկատներին հաջողվեց ճեղքել հակառակորդի շղթան և մոտենալ գյուղին, իսկ այդ հատվածն աստիճանաբար անցավ գյուղացիների հսկողության տակ։ Արևելյան հատվածով քարինտակցիներին օգնության հասան Շոշի, Սղնախի, Ավետարանոցի, Քռասնու, Սզնեքի, Կարմիր գյուղի և Բեկոր Աշոտի ջոկատները։ Այդ պահից սկսած, ադրբեջանցիները սկսեցին նահանջել, և երեկոյան ժամը վեցի սահմաններում ճակատամարտն ավարտված էր։

Հունվարի 26-ին պաշտոնական տվյալների համաձայն հայկական կողմից զոհվել է 22 մարդ, վիրավորվել՝ 17-ը, իսկ 1988-1994 թթ.-ին գյուղի ընդհանուր կորուստները կազմել է 45 մարդ։ Քարին տակի հերոսամարտում զոհվել է նաև գյուղի ինքնապաշտպանության ջոկատի հրամանատար, Արցախի Գերագույն խորհրդի պատգամավոր Վաղարշակ  Առուշանյանը:

Այսօր Վ.Առուշանյանի որդին՝ Մխիթար Առուշանյանը, ով այն ժամանակ դեռ 16 տարեկան էր, Քարին տակ համայնքի ղեկավարն է: Նա մեր հետ զրույցում հպարտությամբ էր հիշում որ ինքն էլ զենքով խիզախաբար մարտնչել է հակառակորդի առաջ, նույնիսկ նշեց, որ իր «Մոսին» հրացանով չեզոքացրել է «մասխալաթով հարձակվող ադրբեջանցիներից մեկին»:

«Շուրջ քառորդ դար է անցել Քարին տակի հերոսամարտից: Դա հպարտություն է մեր ողջ հայ ժողովրդի համար: Լինելով առաջին հաղթանակը մեծ նշանակություն ունեցավ Արցախի ազատագրական հետագա պայքարի համար: Այստեղ, Քարին տակում հակառակորդի ողնաշարը ջարդվեց, և ավյուն ու կորով ներարկեց մեր պատերազմող հայորդիներին: Նշեմ որ Քարին տակի հերոսամարտից հետո Շուշիի բնակչությունը սկսեց հեռանալ, մնաց միայն զորքը: Նրանք եկել էին տիրանալու մեր հողին, ջրին մեր պապերի գերեզմանին, բայց մենք մեր հողը պետք է պաշտպանեինք և հաղթեցինք»,- նշեց համայնքի ղեկավար Մխիթար Առուշանյանը: 

Մարտից հետո ադրբեջանցիներն, ըստ Առուշանյանի, գյուղում թողել են 136 դիակ:

Ռազմավարական իմաստով մեծ էր Քարին տակի հերոսամարտի և դրա ելքի նշանակությունը, քանզի հակառակորդի բազմաքանակ ուժերը ջախջախվեցին և Շուշիում տեղակայված հակառակորդի մոտ վախն ու սարսափը սկսեց գերակայել: Քարին տակը մայիս ամսին Շուշիի ազատագրման համար դարձավ կարևորագույն մեկնակետը: