Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր կայացավ Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի  «Ադրբեջանի ռազմական հանցագործությունները ԼՂՀ խաղաղ բնակչության դեմ» վերահրատարակված գրքի շնորհանդեսը։ Օրը պատահական չէ ընտրված. քաղաքագետ, հասարակական գործիչ Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի  (1958-2015 թթ) ծննդյան օրն է:

Գրքի շնորհանդեսին Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի  որդին՝ քաղաքագետ Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանն ասաց, որ այս գիրքն առաջին անգամ լույս է տեսել 1997 թվականին ԼՂՀ կառավարության պատվերով:

«Բավական լուրջ հետազոտական աշխատանք է տարվել, մի ամբողջ թիմ շրջել է Արցախի  բոլոր բնակավայրերով, հավաքել Ադրբեջանի  ռազամական հանցագործությունները փաստող տեղեկանքներ, վկայություններ, ի մի բերվել ու ներկայացվել մի գրքով: Խոսքը գնում է բացառապես ռազմական հանցագործությունների մասին խաղաղ բնակչության դեմ՝ մարդկային կորուստներ, ունեցվածքի, գույքի հափշտակություն, գողություն, ոչնչացում, բոլոր այն արհավիրքների, որոնց միջով անցել է Արցախի հայությունը հակամարտության հենց սկզբից՝ 1988-89 թվականից մինչև 1994 թվականի վերջին  հաստատված զինադադարը»,- ասաց նա:

Հ. Մելիք-Շահնազարյանը ցավով արձանագրեց, որ չնայած կնքված զինադադարին, անցած տարիները ևս նման մեկ հետազոտություն գրելու պարարտ նյութ է նախապատրաստել, քանի որ Ադրբեջանը չի փոխում իր ձեռագիրը, շարունակում է  իր նույն մարտավարությունը՝ բնորոշ ռազմական հանցագործություններին. «Ականատեսը եղանք 2016 թվականին ապրիլին, երբ ադրբեջանական զինված ուժերը հայտնվեցին Թալիշում»:

Նա կարևորեց այս գրքի վերահրատարակումը և ներկայացումը հատկապես այս տարի, երբ լրանում է մի շարք կարևոր իրադարձությունների 25-ամյակը:

«25 տարի առաջ բավականին ծանր իրավիճակ էր Արցախում, մայրաքաղաք Ստեփանակերտում, որը գտնվում էր պաշարման մեջ: Մոտ  80 հազար բնակչություն՝ 50 հազար հենց Ստեփանակերտի բնակչությունը, մնացածը՝ փախստականներ, շրջափակված էին չորս կողմից, չկար ջուր, հաց, հումանիտար օգնություն չէր հասնում,   քաղաքը նաև չորս կողմից ռմբակոծվում էր: Քաղաքը ոչնչացվում էր: Այս շրջանում բավական կարևոր աշխատանք տարվեց քաղաքը շրջափակումից ձերբազատելու, հետո արդեն անվանգությունը վերականգնելու համար»,- ասաց Հ. Մելիք-Շահնազարյանը:

Քաղաքագետ Արմեն Մինասյան ներկայացմամբ, Լևոն Մելիք-Շահնազարյանը ԼՂՀ-ի և նրա ժողովրդի  համար  ծանր ժամանակաշրջանում շատ կարևոր գործունեություն է ծավալել, իսկ պատերազմից հետո կարևոր հետազոտական աշխատանք է իրականացրել:

«Նրա թողած ժառանգությունը բավականին արժեքավոր է: Կոնկրետ այս գիրքը մեծ պահանջարկ ունի մեր, միջազգային հանրության  շրջանում,  անհրաժեշտություն էր գրքի վերահրատարակումը»,- ասաց նա:

Քաղաքագետի խոսքով, այսօր հասարակական, քաղաքական, քաղաքացիական կյանքում ակտիվություն են դրսևորում այն մարդիկ, ովքեր հիմնականում ծնվել են պատերազմական իրադարձություններից հետո, սկզբունքորեն ծանոթ չեն այն իրադարձություններին, որոնք տեղի են ունեցել մինչ հրադադարը:

«Այսօր երբ խոսում են հակամարտության մասին, նշում են ստատուս քվոյի փոփոխության անհրաժեշտության կամ ոչ անհրաժեշտության մասին: Ստատուս քվոն  բոլորս պատկերացնում ենք 1994 թվականից հետո ձևավորված իրավիճակը՝ մոռացության մատելով, որ 1991 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբերից  սկսած մինչև Շուշիի ազատագրումը Ղարաբաղի ուղղակի լինելիության հարցը կախված էր օդում: Արցախը, մայրաքաղաք Ստեփանակերտը գտնվում էին շրջափակման, պաշարման մեջ, մի քանի օրում Ադրբեջանը կարող էր հարցին վերջնական լուծում տար, եթե կարողանար կոտրել տեղի բնակչության մեջքը: Բայց բնակչությունը կարողացավ ինքնակազմակերպվել: Հունվար-փետրվարին տեղի ունեցած մարտերին ինքնապաշտպանական ուժերը, չնայած սուղ ռեսուրսներին, ապաշրջափակեցին Ստեփանակերտը՝ կերտելով հաղթական պատմությունը, որ ունեցանք 1994 թվականի հրադադարով»,- ասաց Արմեն Մինասյանը:

«Արմենպրես» գործակալության տնօրեն Արամ Անանյանը, ով եղել է Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի ընկերը, նշեց, որ այս գիրքը պատմական ամնեզիայի և մոռացության դեմ ամենագործուն դեղամիջոցն է. «Գիրքը ստիպում է Ադրբեջանին հիշել այն, ինչ կցանկանար մոռանալ, հիշել սեփական պատմության  մութ էջերը: Այս աշխատանքը կարևոր է նրանով, որ առավելապես իրավական փաստաթուղթ է»,- հավելեց նա:

Գեներալ-մայոր, Արցախյան ազատամարտի հերոս Արկադի Տեր-Թադևոսյանը (Կոմանդոս) հիշեց Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի կողմից հնչած մշտական խորհուրդը՝ հարձակվել, հարվածել հակառակորդին իր տարածքում, ոչ թե պաշտպանվել:

Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանն ասաց, որ իր հոր Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի արխիվում կան մի շարք փաստաթղթեր, որոնք այժմ ինքն ուսումնասիրում է, հետազոտում է:

«Դրանք բավականին կարևոր լույս են սփռում Արցախի այդ տարիների զարգացումների վրա, որոնք հիմք կհանդիսանան հետագա հետազոտական աշխատանքների համար: Դրանք վկայում են Ադրբեջանի ռազմական հանցագործությունների մասին»,- ասաց նա՝ հավելելով, որ դրանք իր ընտանիքը հանձնելու է պետական արխիվին:

Արմեն Մինասյանի խոսքով, Լևոն Մելիք-Շահնազարյանի արխիվում գտնվում են նյութեր, որոնք վերաբերում են հենց Արցախի պետականաշինությանը,  արտաքին աշխարհի հետ հարաբերությունները կառուցելուն:

«Ցանկալի կլինի, որպեսզի հասարակությունը, մասնավորապես հետազոտողները, փորձագետները տեղյակ լինեն այս ամբողջ պատմությանը, հակամարտության նախապատմությանը: Բոլորս հասկանում ենք, որ այսօր թևակոխել ենք պատերազմի մի նոր փուլ: Թեև շփան գծում պարբերաբար լարվածություն է լինում, բայց հիմնական պայքարը տեղակատվական տարածքում է»,- ասաց քաղաքագետը: