Ձեր վստահելի աղբյուրը

Շոտլանդացի մարզիչը` Հայաստանի հավաքականի ղեկին

2006 թ. օգոստոսն էր, երբ Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի մամլո քարտուղարությունից հաղորդագրություն եկավ այն մասին, որ Հայաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի նոր գլխավոր մարզիչ է նշանակվել շոտլանդացի մասնագետ Իան Պորտերֆիլդը: Շարունակական անհաջողություններից, ինչպես նաև մինչ այդ մարզչական հաճախակի փոփոխություններից հոգնած` շատերը թերահավատորեն նայեցին այս ամենին: Արգենտինացի Օսկար Լոպես, ռումինացի Միխայ Ստոյկիցա, ֆրանսիացի Բեռնար Կազոնի, հոլանդացի Հենկ Վիսման… մարզչական այս հերթափոխից, սակայն, չէր բարելավվում մեր ընտրանու ցուցադրած խաղը: Եվ ահա, երկարատև որոնումներից հետո Հայաստանի ազգային հավաքականի ղեկը վստահվեց շոտլանդացի մասնագետ Իան Պորտերֆիլդին:

Առջևում «Եվրո-2008»-ի որակավորման փուլի Բելգիա-Հայաստան մրցավեճն էր, որին մեր ընտրանուն պատրաստելու համար Պորտերֆիլդն ուներ մեկ ամսից էլ քիչ ժամանակ: Սեպտեմբերի 6-ին կայացած այս խաղում բելգիացիները հաղթանակ տոնեցին նվազագույն` 1:0 հաշվով և մարզիչն էլ նորամուտը նշեց պարտությամբ: Այդուհանդերձ, թե ազգային հավաքականի տղաներն ու մարզչական շտաբի մյուս անդամները, և թե շոտլանդացու հետ քիչ թե շատ առնչություն ունեցող մարզաշխարհի մարդիկ միաբերան նշում էին Պորտերֆիլդի մարդկային բարձր արժանիքների, բարեհոգության, մեծահոգության և, ամենակարևորը, մասնագիտական հմտությունների մասին: Մնում էր, որ այդ ամենն անդրադառնար նաև մեր ընտրանու խաղամակարդակի բարձրացման և արդյունքների բարելավվման վրա:

Մարզական ուղին

Ծանոթանալով Իան Պորտերֆիլդի մարզական կենսագրությանը` մեր հավաքականի հաջող մրցելույթները սարերի հետևում չէին թվում…

Ծնվել է 1946 թ. փետրվարի 11-ին` Շոտլանդիայի Դանֆերմլայն քաղաքում: Իր առաջին քայլերը կատարել է տեղի «Ռեյտ Ռովերս» ֆուտբոլային թիմում, ապա տեղափոխվել անգլիական «Սանդեռլենդ»: 1973 թ. Անգլիայի գավաթի եզրափակիչ «Լիդս»-«Սանդեռլենդ» խաղում դառնալով հաղթական գոլի հեղինակ` Պորտերֆիլդը նվաճում է անգլիացի երկրպագուների սրտերը: 1977-1979 թթ. Պորտերֆիլդն «Ոևնիսեդե» թիմում հանդես էր գալիս որպես խաղացող-մարզիչ, իսկ ֆուտբոլիստի կարիերան շոտլանդացին ավարտել է անգլիական «Շևիլդ Յունայթեդ» թիմի կազմում, որից հետո, մնալով Անգլիայում, մարզել է «Ռոտերհեմ Յունայթեդը»:

1986 թ., լքելով Անգլիան, Պորտերֆիլդը գլխավորել է արաբական «Ալ Իտտիհադ», ապա և շոտլանդական «Աբերդին» թիմերը, ուր փոխարինել է սըր Ալեքս Ֆերգյուսոնին: 1988-1993 թթ. շոտլանդացին անգլիական «Չելսիում» զբաղեցրել է մարզչի օգնականի պաշտոնը, իսկ վերջին 2 տարիներին կատարել է նաև գլխավոր մարզչի պարտականությունները: Ժամանակավորապես հեռանալով ակումբային ֆուտբոլից, Պորտերֆիլդը մարզում է Զամբիայի (1993-1994 թթ.), Զիմբաբվեի (1996-1997 թթ.), Օմանի (1997-1999 թթ.) և Տրինիդադ Տոբակոյի (2000-2002 թթ.) հավաքականները: 2002-ից շոտլանդացի մասնագետն աշխատում է կորեական «Բուսան» թիմում, որի հետ տարեվերջին նվաճում է երկրի գավաթը: Եվ ահա 2006 թ. օգոստոսին նա նշանակվում է Հայաստանի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի գլխավոր մարզչի պաշտոնում:

«Հաջողության հասնելու համար հայ ֆուտբոլիստներին պակասում է թիմային ոգին…»

Որոշ ժամանակ աշխատելով Հայաստանի հավաքականի հետ, Պորտերֆիլդն այսպես որակեց մեր ընտրանու անհաջողությունների գլխավոր պատճատը: Թիմային ոգի և հավատ, հավատ` ապագայի նկատմամբ, իսկ նա հավատում էր, վստահ էր, որ շուտով բախտը կժպտա նաև մեզ: Սակայն այլ բան էին հուշում եվրագավաթների խաղարկություններում և սակավաթիվ ընկերական հանդիպումներում գրանցված հաշիվները. Հայաստան-Ֆինլանդիա` 0:0, Սերբիա-Հայաստան` 3:0, Ֆինլանդիա-Հայաստան` 1:0, Պանամա-Հայաստան` 1:1, իսկ ահա Անդորրա-Հայաստան ընկերական հանդիպման ժամանակ գրանցված 0:0 հաշվից հետո որոշ լրատվամիջոցներ շտապեցին Պորտերֆիլդին որակել որպես հայկական ֆուտբոլի հերթական հիասթափությունը և մամլո ասուլիսների ժամանակ ցեխ շպրտել նրա երեսին, սակայն շոտլանդացի մասնագետը չէր ընկրկում և յուրաքանչյուր մեղադրական արտահայտություն ընդունում էր բարի և խորիմաստ ժպիտով: Ու մինչ մեր հավաքականի անհաջողությունները շարունակում էին բարդել միայն Պորտերֆիլդի վրա, նա տքնաջան աշխատում էր և իր հավատի վառ շողերը տարածում: Եվ շուտով նրանք տվեցին իրենց ծիլերը…

Ծանր վիրահատություն, հերթական պարտություն և հավաքականի աստեղային ժամը

2007 թ. սկզբին Պորտերֆիլդի մոտ առաջ եկան առողջական խնդիրներ: Բժշկական հետազոտություններից հետո նրա մոտ հայտնաբերվեց հաստ աղիքի քաղցկեղ: Մարտի 7-ին Երևանի «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնում շոտլանդացուն վիրահատեցին և որոշ ժամանակ նա ստիպված էր մոռանալ մարզչական պարտականությունների մասին: Օրեր անց` մարտի 28-ին, «Եվրո-2008»-ի ընտրական փուլի Լեհաստանի հավաքականի հետ խաղին մարզիչն ի զորու չէր լինել ֆուտբոլիստների կողքին, սակայն մինչ մեր ընտրանու Կելցե քաղաք մեկնելը նա իր մեջ ուժ էր գտել և այցելել տղաներին` հոգեբանորեն աջակցելով նրանց: Բայց, դա էլ չօգնեց, և մեր ընտրանին զիջեց նվազագույն հաշվով:

Ժամանակն անցնում էր, իսկ մեր հավաքականը համառորեն ոչ մի հաղթանակ չէր տոնում: Հաջորդ հանդիպումը հունիսի 2-ին էր, որտեղ մեր ընտրանին ուժերը պետք է չափեր Ղազախստանի հավաքականի հետ: Եվ ահա, շուրջ երկամյա դադարից հետո , մեր տղաներն արտագնա խաղում 2:1 հաշվով վերջապես հաղթանակ տոնեցին: Ընդամենը 4 օր անց` հունիսի 6-ին, հաղթանակի ծարավ հայ երկրպագուներին սպասվում էր հերթական անակնկալը: Երևանյան մրցավեճում մեր ընտրանուն սպասվում էր դժվարին հանդիպում խմբի առաջատարի` Լեհաստանի հավաքականի հետ: Եվ կատարվեց անսպասելին. Վազգեն Սարգսյանի անվան «Հանրապետական» մարզադաշտի լեփ-լեցուն տրիբունաները թնդացին աղմուկ-աղաղակից, երբ մրցավարն ազդարարեց խաղի ավարտն ու արձանագրեց Հայաստանի հավաքականի հաղթանակը` 1:0 հաշվով: Իան Պորտերֆիլդի աչքերը փայլում էին ուրախությունից… Դժվարին քայլը կատարված էր, սայլը տեղից շարժվել էր, մնում էր միայն բաց չթողնել պարանի ծայրն ու շարժվել առաջ:

Հայաստան-Պորտուգալիա խաղի մասին խոսակցությունները սկսվել էին հանդիպումից դեռևս շատ ամիսներ առաջ: Գաղտնիք չէ, որ շատերը խոշոր հաշվով պարտությունից խուսափելն արդեն իսկ համարում էին հաջողություն: Երևան էր ժամանելու Եվրոպայի փոխչեմպիոնը` համալրված մի շարք աստղերով: Մինչ կարծիքներն աշխույժ շրջապտույտի մեջ էին, կար մի մարդ, ով անվերապահորեն հավատում էր մեր հավաքականի հաջողությանը: Դա Իան Պորտերֆիլդն էր: Այդ հավատը նա սերմանել էր հավաքականի տղաների մեջ, հավատ, որը տեսանելի դարձավ հանդիպման առաջին իսկ վայրկյաններից` հարձակողական ֆուտբոլ, գրոհների տարափ, հաջողության հասնելու ձգտում, բարձր պատրաստակամություն և ամենակարևորը, թիմային ոգի:

Զուր չէր, որ հանդիպումից մեկ օր առաջ պորտուգալացիների մարզմանն այցելած երկրպագուներն ու լրագրողները մի պահ մոռացան թե Ռոնալդուին, թե Դեկուին, թե Սկոլարիին, երբ մարզադաշտ մտավ Իան Պորտերֆիլդը: Բոլորը մեկ մարդու նման ոտքի կանգնեցին և ծափողջյուններով ընդունեցին հերոս-մարզչին: Խախտելով բոլոր արգելքները, անտեսելով բժիշկների խիստ նախազգուշացումները, ովքեր չէին թույլատրել նրան ճանապարհորդել, ընդունելով քաղցկեղի դեմ բուժման հերթական քիմիոթերապիայի չափաբաժինը, նա շտապել էր Երևան: Եկել էր, քանի որ պարզապես չէր կարող չգալ, եկել էր տեսնելու իր աշխատանքի արդյունքը: Իսկ այն ապշեցուցիչ էր: Պորտուգալացիներին մեծ դժվարությամբ հաջողվեց հավասարեցնել հաշիվը և մեկ միավոր տանել Հայաստանից: Այդ օրը ևս ուրախությունից փայլում էին Պորտերֆիլդի աչքերը, սակայն նրանց խորքում ծվարել էր չարաբաստիկ հիվանդության հետքը: Նրանք տխուր էին և տարօրինակ թախծոտ…

Ոչ ոք հավերժ չէ, ոչինչ հավերժ չէ

Սեպտեմբերի 12-ն էր: ՈՒԵՖԱ-ի օրացույցային խաղացանկում այդ օրը պետք է կայանար մեծ աղմուկ բարձրացրած Հայաստան-Ադրբեջան մրցավեճը: Հասկանալի պատճառներով այն, նույն ՈՒԵՖԱ-ի որոշմամբ, չկայացավ: Նախախնամություն էր, թե պարզապես զուգադիպություն, սակայն նույն օրը կայծակնային արագությամբ տարածվեց Հայաստանի հավաքականի գլխավոր մարզիչ Իան Պորտերֆիլդի մահվան լուրը: Այո, չարաբաստիկ հիվանդությունն իր գործն արել էր և սեպտեմբերի 11-ին, լույս 12-ի գիշերը, հաղթանակների ու պայքարի սովոր շոտլանդացին անզոր էր գտնվել հիվանդության դեմ պայքարում:

Այսօր հերոս-մարզիչը կդառնար 71 տարեկան: Նա անժամանակ հեռացավ կյանքից` իր անունը ոսկյա տառերով գրելով հայկական ֆուտբոլի պատմության մեջ: Նա սովորեցրեց հաղթել, ներշնչեց թիմային ոգի, որն այնքան պակասում էր մեր ֆուտբոլիստներին և ամենակարևորը` հավատ: Այո, ոչ ոք հավերժ չէ, ոչինչ հավերժ չէ, սակայն կան բաներ, որոնք երբեէ չեն մոռացվի, ինչպես հայ մարզասերը երբեք չի մոռանա քեզ` Ֆուտբոլի Մեծ Մարդ….

Հռիփսիմե Ղազարյան