Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իջևանից հյուսիս-արևելք գտնվող Վազաշեն գյուղն ապրում է իր առօրյա կյանքով` հակառակորդի նշանառության տակ` պատերազմի և խաղաղության սահմանագծին:

Շուրջ 800 բնակիչ ունեցող Վազաշենը բազում խնդիրներ ունի, գյուղն այսօր սոցիալ- տնտեսական ծանր վիճակում է, ինչի պատճառով մեծ չափերի է հասնում արտագաղթը։ 1990-ականների համեմատ սահմանամերձ Վազաշենը մոտ 40 տոկոսով կրճատվել է. եթե գյուղում նախկինում կար 370 տնտեսություն, ապա այսօր մնացել է 180-ը:

Հայ-ադրբեջանական հակամարտության տարիներին գյուղի այգիները հիմնականում մնացել են սահմանից այն կողմ: Մասնավորապես, գյուղի վարչական տարածքի 1650 հա հողերից այսօր մնացել է 160 հա, սակայն դա էլ գյուղացիները չեն կարողանում մշակել:

Վազաշենի գյուղապետ Լորիկ Բադիրյանն ասում է, որ եթե խորհրդային տարիներին գյուղի տնտեսությունը դարձել էր տարածաշրջանի ամենաառաջավոր տնտեսություններից մեկը, ապա այսօր գյուղացիները գրեթե հողագործությամբ չեն զբաղվում: 

«Համեմատած մնացած գյուղերի հետ, մեր վիճակը ծանր է, պարզապես ես մի քիչ լաչառ չեմ ու պահանջկոտ՝ պատկերացնելով իրավիճակը: Ամեն ինչի մասին չեմ բարձրաձայնում՝ հասկանալով, որ ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն վիճակ է: Միգուցե սխալ եմ, որ չեմ խոսում, գուցե դրանից շատ բան եմ կորցնում…»,- գյուղ այցելած լրագրողների հետ զրույցում ասում է Վազաշենի գյուղապետը:

Նրա խոսքերով՝ գյուղում պարբերաբար կրակոցներ են հնչում, սեպտեմբերի 7-ին էլ հակառակորդը կրակել էր գյուղի դպրոցի վրա. «Երբ կրակոցներն են հնչում, մարդիկ երեխաներին դպրոց չեն ուղարկում, ճամպրուկային տրամադրություն է լինում»:

Ադրբեջանցիները Վազաշեն ոտք են դրել 1992 թվականի դեկտեմբերի 29-ին,  դեռ լույսը չբացված գյուղ են մտել և խոշտանգումների ենթարկել քնած բնակչությանը։ Պատերազմական գործողությունների ժամանակ վազաշենցիները հերոսաբար պաշտպանել են իրենց գյուղը: Դրանից հետո՝ 1993 թվականից սկսած  գյուղում սկսվել է արտագաղթը:

«Դժբախտությունը նրանում է, որ բոլոր աճող ընտանիքներն են դուրս եկել: Հիմա մեր տները շատ են դատարկվում, պառավը մեռավ, տան դռները կողպվում են: 2015 թվականի օգոստոսյան դեպքերից հետո, երբ ադրբեջանցիները կրակում էին գյուղի ուղղությամբ, ևս 5 ընտանիք գյուղից դուրս եկավ, տեղափոխվեց Իջևան»,- ասում է գյուղապետը:

Վազաշենը հայ-ադրբեջանական սահմանից 18 կմ հեռավորության վրա է։ Նույնիսկ տեղ կա, որ այդ հեռավորությունը հասնում է 1 կմ-ի։ Լորիկ Բադիրյանի խոսքերով՝ Վազաշենը բարձր դիրքում է, ինչը հայկական կողմին առավելություն է տալիս, սակայն դա չի խանգարում հակառակորդին. «Վերջին շրջանում մի քիչ ավելի են լկտիացել, զենքերը խոշորացել են»:

Գյուղապետն ասում է, որ գյուղում հոգսերը շատ են, մարդիկ հողագործությամբ չեն կարողանում զբաղվել, աշխատատեղ չկա, մինչդեռ գյուղացուն իր հողում պահելու համար աշխատատեղ է պետք ստեղծել:

2015թ հունվարի 1-ից ՀՀ սահմանամերձ 32 համայնքներում բիզնես գործունեություն ծավալողները ազատվում են բոլոր հարկերից՝ բացառությամբ եկամտահարկից, բայց Վազաշենում դեռևս ներդրողներ չեն հայտնվել:

Վազաշենի գյուղապետն էլ  կառավարությանն է ներկայացրել գյուղի հնգամյա զարգացման ծրագիր, որով  նախատեսել են հիմնել մրգերի վերամշակման գործարան ու չորանոց:  «Մենք ընդամենը առաջարկում ենք, բայց ներդրող չկա: Առաջարկում ենք, բայց ո՞վ անի, պիտի դրսից գան անեն: Մանկապարտեզի խնդիր ունենք, որը հրետակոծված ու թալանված է: Շատ են խնդիրները, շատ»,- նշում է Լորիկ Բադիրյանն ու հավելում, որ բավական ռիսկային գոտի է, ուստի հարց է առաջանում՝ ո՞վ պետք է ներդրում անի:

Նրա խոսքերով՝ կառավարությունից շատ բան է կախված, միայն արտոնությունը բավարար չէ:  «Բոլորդ շատ ջոկող մարդիկ եք: Խաղաղություն է պետք առաջին հերթին, խաղաղ լինի: Ամեն պահի մենք վտանգի տակ ենք: Նախանցած տարի շրջանցիկ ճանապարհն ասֆալտապատելու ժամանակ քրքրեցին էդ մեքենան: Տեղը սովորել էին, պահը չէին կորցնում»,- ասում է նա:

Գյուղապետը նաև նշում է, որ գյուղի տարածքում ոսկու և բազմամետաղ հանքեր կան, որոնք կանադացիները փորձում են շահագործել: Նա հույս ունի, որ դրանք շահագործելուց հետո գյուղում ինչ-որ չափով աշխատատեղերի հարցը կլուծվի:

Դիտարկմանը, թե մտավախություն չունեն, որ հանքերի շահագործումը մեծ վնաս կհասցնի թե մարդկանց, թե շրջակա միջավայրին, գյուղապետը պատասխանում է. «Ուրիշ ելք չունենք, եթե աշխատի, ժողովուրդը կսկսի ապրել, արտագաղթը կնվազի: Միակ ելքը աշխատեղն է»:

Գյուղի խնդիրներից մեկն էլ ոռոգման ջրի բացակայությունն է: Կառավարության որոշմամբ սահմանամերձ այս գյուղը ևս ազատված է ոռոգման ջրի վարձավճարից, բայց 1992 թվականից ոռոգման ջուր չունեն: Մեկ պոմպակայան աշխատում է, բայց  կարողանում է հարևան Այգեհովիտ գյուղին ջուր մատակարարել, իսկ Վազաշեն ջուր չի հասնում։ «Լավագույն դեպքում կարողանում ենք աշնանացան ցանել, եթե սենց լավ տարի է լինում, երաշտ է լինում, ցորենը դուրս չի գալիս»:

Վազաշենցիների համար եկամտի աղբյուրը անտառն է, որտեղի տարբեր տեսակի կանաչեղեն, հատապտուղներ, փայտ են հավաքում:

Համայնքի ղեկավարն ասում է, որ Վազաշենում խնդիրները կլուծվեն, եթե աշխատատեղեր բացվեն. «Ավտոմատի, պուլյեմյոտի կրակոց կլինի, մեզ համար նշանակություն չունի, միայն թե աշխատանք լինի»:

Լուսանկարները՝  Լիլիան Գալստյանի: