Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սեպտեմբերի 25-ին Իրաքի Քրդստանում կայացած անկախության հանրաքվեն լուրջ քննարկումների տեղիք տվեց նաև Հայաստանում։ Քրդստանի հնարավոր անկախության նկատմամբ տարածաշրջանի երկրների հիմնականում թշնամական վերաբերմունքի ֆոնի վրա հայաստանյան պաշտոնական արձագանքները չեզոք էին, իսկ քաղաքական հանրության մեջ կա որոշակիորեն արտահայտված համակրանք։ Փորձագիտական շրջանակներում հարցը դիտարկվում է ճանաչել թե չճանաչելու կամ երբ ճանաչելու տեսանկյունից։

Թերևս նման մոտեցումը բնական է, քանի որ Հայաստանը միջազգային ասպարեզում մշտապես հանդես է եկել ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանության դիրքերից։ Բայց սա խնդրի միայն մի կողմն է։ Իրականում, ոչ կոնսենսուսային ճանապարհով ստեղծված քաղաքական միավորների հետ հարաբերվելը լուրջ մարտահրավեր է Հայաստանի համար։ Նորմատիվային տեսակետից՝ անկախ ինքնորոշվող սուբյեկտի ով լինելուց, Հայաստանը պետք է որ սատարի անկախության ձգտումներին։

Բայց կա նաև քաղաքական նպատակահարմարության խնդիր, և գրեթե միշտ նման դեպքերում խաչվում են գործընկեր երկրների շահերը։ Հայաստանը չի ճանաչել Կոսովոն, Պաղեստինը, չխոսենք Աբխազիայի, Հարավային Օսեթիայի, Մերձդնեստրի մասին։ Եվ դա չի արվել շահերի պարզ հաշվարկի արդյունքում։ Այս պրակտիկան ոմանք կանվանեն ռեալպոլիտիկ, մյուսները դիվանագիտական ճկունություն, իսկ քննադատները՝ անզորության դրևսորում։ Այդուհանդերձ, արժե նշել, որ միջազգային հարաբերություններում նորմերի ու գործողությունների միջև ուղղակի, մեխանիկական կապ չկա։ Կա ամենատարբեր համամասնություններով  իրավունքի և նպատակահարմարության համադրում։

Ինչևէ, ճանաչել-չճանաչելու դիլեմայից դուրս գալու համար առաջարկվել է «քանի դեռ Լեռնային Ղարաբաղը չի ճանաչվել Հայաստանի կողմից, մնացած միավորներն էլ չեն ճանաչվի» բանաձև։ Այս մոտեցումը տրամաբանական է թվում, սակայն ոչ բոլոր հարցերին է պատասխան տալիս։

Գալով Քրդստանի անկախության հնարավոր ճանաչման խնդրին՝ անհրաժեշտ է նշել, որ նորմատիվային ու քաղաքական ասպեկտներից բացի, կա նաև խնդրի հոգեբանական-հուզական կողմը։ Ճիշտ է, ներկայումս հայ-քրդական հարաբերությունները բավականին ջերմ են, և Թուրքիայի նկատմամբ երկուստեք ունեցած, մեղմ ասած, անբարյացկամ վերաբերմունքը ընդհանուր գործունեության հիմք է տալիս, սակայն Ցեղասպանության շրջանում քրդերի գործած արարքների դառնությունը դեռևս ամբողջապես չի վերացել։ Մի կողմից գրավիչ է թվում Թուրքիայի թիկունքում բարեկամ երկիր ունենալու հեռանկարը, մյուս կողմից էլ անցյալի տրավմաները հեշտ չեն մոռացվում։

Խճանկարին ավելացնենք նաև տնտեսական բաղադրիչը։

Ներկայումս որոշակի գործարար կապեր կան Իրաքի Քրդստանի հետ և նրա անկախացումը կարող է լրացուցիչ խթան լինել տնտեսական համագործակցության համար։ Նման հեռանկարը հնարավոր կլինի, եթե Իրանն ու Թուրքիան, ովքեր Իրաքի քրդերին այժմ սպառնում են ցամաքային ու գուցե նաև օդային շրջափակումով, ևս ընդունեն անկախ Քրդստանի գոյության իրավունքը։

Հետագա զարգացումները դեռևս պարզ չեն, քաղաքական-դիվանագիտական լարվածությունը կարող է վերաճել նաև ռազմական կոնֆլիկտի։ Ներկա դրությամբ Քրդստանի անկախությանը կտրականապես դեմ երկրների թվում են նաև Իրանը և Իրաքը, որոնց շահերը Հայաստանը պետք է հաշվի առնի իր հետագա քայլերը մշակելիս։

Քաղաքական նպատակահարմարության տեսակետից այս պահի լավագույն մարտավարությունը Հայաստանի համար թերևս սպասելն է։ Կախված գործընթացներից՝ հաջորդ փուլում կարելի է անցնել «փոխգործակցություն առանց ճանաչման» մոտեցմանը, որի շրջանակներում հնարավոր է հարաբերություններ զարգացնել, որը կախված չի լինի Քրդստանի վերջնական կարգավիճակից։