Ձեր վստահելի աղբյուրը

Իսլամում, հատկապես շիա մահմեդականների մոտ, կա «թաքիա» կոչված սկզբունքը, որը հավատացյալներին հնարավորություն է տալիս սպառնալիքի և հետապնդման պայմաններում  թաքցնել, կամ առերևույթ ուրանալ, սեփական դավանանքը։ Այս հասկացության ուռճացված մեկնաբանությամբ՝ ընդհանրապես դժվար պայմաններում թույլատրվում է դիմել կեղծիքի։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, որ մշտապես նշում է Ադրբեջանի աշխարհիկ լինելու հանգամանքը, բայց չի խորշում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը կրոնական երանգ տալուց, կարծես թե հետևում է թաքիային՝ վերջին խեղաթյուրված տարբերակով։ Նրա համար առանձնապես դժվար չէ կեղծիքով ու ստելով առաջնորդվել միջպետական հարաբերություններում, մասնավորապես՝ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ բանակցություններում։ Երեսպաշտության մեծ պաշար պետք է ունենալ մի բանի շուրջ բարձր մակարդակով պայմանավորվածություն ձեռք բերելուց հետո հաջորդ պահին հրաժարվել դրա կատարումից։ Թարմ օրինակներից նշենք ԼՂ հարցում անցած տարի Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի գագաթնաժողովների ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարումից Ադրբեջանի հրաժարավելը։ Բայց սա ամենը չէ։ Ալիևը հրաժարվում է իր իսկ ստանձնած հանձնառություններից քիչ չէ, մի հատ էլ դրանց չկատարումը համարում է հաղթանակ և ներկայանում իբր բանակցություններում «թելադրող» դիրքերից։ Իսկ ի՞նչ է թելադրում և ու՞մ, թերևս միայն Ադրբեջանի փոխնախագահին է հայտնի։

Այն, որ անցած տարվա Ադրբեջանի ապրիլյան ագրեսիայից հետո հայկական կողմերը պետք է կոշտացնեին իրենց դիրքորոշումը, սպասելի ու տրամաբանական էր։ Միևնույն ժամանակ Հայաստանը մշտապես հանդես է եկել ԼՂ հիմնահարցի բացառապես խաղաղ կարգավորման դիրքերից, ինչի համար անհրաժեշտ են բանակցություններ։

Մյուս կողմից ակնհայտ է նաև, որ ԼՂ հարցում Ադրբեջանի վարած քաղաքականությունը, այն է՝ աստիճանական էսկալացիայի, ռազմական ներուժի մեծացման և հարկադրող դիվանագիտության միջոցով Հայաստանին ու Արցախին ստիպելու ինչ-որ զիջումների գնալ, պարզապես տապալվել է։ Նման կերպ Ադրբեջանը չի կարող իր համար բարենպաստ արդյունք գրանցել, հատկապես երբ իր առջև դրել է մաքսիմալիստական նպատակներ։

Լեռնային Ղարաբաղի հարցը ավելին է, քան պրագմատիկ շահերն ու հաշվարկները, տարածքներն ու կարգավիճակը։ Այն դարձել է ազգային ինքնության ու գաղափարախոսության կարևոր մաս։ Այդ իսկ պատճառով դարձել է դժվար, եթե ոչ անհնար լուծելի։ Գուցե Մադրիդում, Պրահայում կամ մեկ այլ մայրաքաղաքում երեք կամ ավելի համանախագահներ պրակտիկ փոխզիջումների այս կամ այն բանաձևը առաջ քաշեն, բայց դրանց կյանքի կոչման համար մթնոլորտ պետք է փոխվի, ստերեոտիպեր պետք է ջարդվեն, ու ամենակարևորը՝ վստահություն պետք է լինի, որը կարող է կառուցվել միայն ստանձնած պարտավորությունների բարեխիղճ կատարման դեպքում։

Ղարաբաղյան հակամարտության մեջ լինելով պարտված կողմը՝ Ադրբեջանը հաղթանակների ինքնամոռաց փնտրտունքների մեջ է, որի նպատակն է առաջինը սեփական աչքերում վերականգնել ինքնահարգանքը և պատերազմի դաշտում կորսված արժանապատվությունը։ Հենց այս մոլուցքն է, որ Ադրբեջանին թույլ չի տալիս լինել ավելի ռացիոնալ, համակերպվել գոյություն ունեցող իրողությունների հետ և բանակցությունների միջոցով հասնել իր համար օպտիմալ լուծումների։

Երկար դադարից հետո հոկտեմբերի 16-ին սպասվում է Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումը Ժնևում։ Ստեղծված ռազմաքաղաքական իրավիճակում և ընթացիկ աշխարհաքաղաքական ֆոնի վրա մեծ ակնկալիք այս հանդիպումից լինել չի կարող։ Նախագահները թերևս կբանակցեն բանակցությունների վերսկսկման, դրա համար հարկավոր նախապայմանների ու պայմանների մասին։ Այդուհանդերձ ներկա վիճակում նման բանակցությունների փաստը կարելի է դրական գնահատել և հուսալ, որ գոնե ինչ-որ առաջընթաց կլինի։

Հուսանք նաև, որ ադրբեջանական կողմը կդադարի ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը կրոնական երանգ հաղորդելու վտանգավոր փորձերից, այլ նաև միջպետական հարաբերություններում կխուսափի խեղաթյուրված դավանաբանական սկզբունքներով առաջնորդվելուց։

Աննա Մկրտչյան, քաղաքագետ