Ձեր վստահելի աղբյուրը

Դանիացի հետաքննող լրագրող Յենս Մալինգը Թեղուտի հանքավայրի հետ կապված հետաքննություն է անցկացրել, հայտնաբերել է մեծ խնդիրներ, մասնավորապես կապված հանքի պոչամբարների հետ: «Մեդիա կենտրոնում» «Բնապահպանական վերահսկողության խնդիրներ և հանքարդյունաբերություն. ի՞նչն է խանգարում բնապահպանական աղետի կանխմանը» թեմայով քննարկմանը տեսազանգի միջոցով ասաց Յենս Մալինգը:

«Պոչամբարների համապատասխան տարածքը բավարար չափով ապահով կառուցապատված չէ: Բացի այդ, համապատասխան հեղուկ թափոնները թափվում են մոտակա գետեր, մասնավորապես Դեբետ գետը: Այդ գետերի կեղտոտման, աղտոտման արդյունքում մեծ բարդություններ են առաջանում հողագործությամբ  զբաղվող մարդկանց համար, հողերը չեն կարող օգտագործել համապատասխան նպատակներով: Հանքի համար հողատարածքներ ձեռք բերելու հետ ապված էլ խնդիրներ կային, հաշվի չէին առնվել տեղի բնակչության տարբեր մտահոգություններ»,- ասաց նա:

Նշենք, որ «Հայկական ժամանակ»-ը գրել էր, որ դանիական «Արտահանումների վարկավորման գործակալությունը» և PenslonDenmark մասնավոր կենսաթոշակային հիմնադրամը  ըստ էության դադարեցնում են Թեղուտը շահագործող «Վալեքս» խմբի  ֆինանսավորումը: Թերթի փոխանցմամբ՝ 2013թ.-ին դանիացիները մոտ 62 միլիոն դոլարի վարկ էին տրամադրել «Վալեքսին: Ֆինանսավորման դադարեցնումը պայմանավորված է նրանով, որ Թեղուտի հանքի շահագործումն իրականացվում է բնապահպանական նորմերի խախտմամբ:

Քննարկմանը ներկա «Հանուն կայուն մարդկային զարգացման» ՀԿ նախագահ Կարինե Դանիելյանն ասաց, որ մի օր պետք է դա լիներ, պայթեր այն իրավիճակը, որ ստեղծվել է Հայաստանում:  Նա նշեց, որ այս վիճակը խանգարում է Հայաստանի գերակա ուղիների զարգացմանը՝ տուրիզմ, առողջապահական տուրիզմ, մաքուր գյուղատնտեսություն:

«Անվերահսկելի զարգացող հանքարդյունաբերություն է: Հնարավոր չէ այս մի փոքր տարածքում համատեղել այս երկուսը: Եթե այսպես շարունակենք, ապա այն երկրից, որը միշտ ուզել ենք ներկայացնել՝  թանգարան բաց երկնքի տակ,  դառնում ենք բաց երկնքի տակ հսկայական հանք և պոչամբար: Այդ երկիրը չի կարող շփվել աշխարհի հետ այն առաջնայնություններով, որոնք որ հայտարարել է: Թեղուտն ուղղակի այդ երևույթներից մեկն է, միգուցե ավելի  ցայտունը»,- ասաց Կ. Դանիելյանը:

Նա նշեց, որ Թեղուտի հետ կապված բոլոր մասնագետների կարծիքները խիստ բացասական են, վտանգները, վնասներն ավելի շատ են, քան այն տնտեսական օգուտը, որը պետք է գնա բյուջե:

«Իհարկե, լավ չէ, որ Արևմուտքում այսպիսի արձագանք կա, բայց  մյուս կողմից  միգուցե առաջին քայլն է, որ ինչ-որ ազդեցություն կունենա, որպեսզի Հայաստանը վերանայի հանքարդյունաբերության նկատմամբ մոտեցումը»,- նշեց բնապահպանը:

Նա ասաց, որ Հայաստանում 21 պոչամբար կա, որոնք որևէ ստանդարտի չեն համապատասխանում, չեն ապահովում անվտանգությունը, առավել ևս այսօրվա պայմաններում, երբ մոլորակն ապակայունացված է, աղետների, ռիսկերի ամեն տարի աճ է տեղի ունենում, իսկ Հայաստանը շարունակում է ավելացնել պոչամբարները, հանքերը:

«Այսպես շարունակել չի կարելի»,- ընդգծեց Կարինե Դանիելյանը:

Քննարկմանը ներկա ՀՀ ԳԱԱ-ի Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Արմեն Սաղաթելյանն ասաց, որ իրենք իրականացնում են պլանային հետազոտություններ՝ շրջակա միջավայրի վիճակի, ռիսկերի գնահատում:

«Այս առումով ամենառիսկայինը հանքալեռնային արդյունաբերության տարածքներն են, այնտեղ և  էկոլոգիական ռիսկեր ունենք, վտանգված է ամբողջ էկո համակագը, և առողջական ռիսկեր ունենք, վտանգված է մարդու առողջությունը, մարդու գենոֆոնդը: Ցավոք, մեզ մոտ շատ են մետաղական հանքավայրերը,  մեծամասնության մեջ կան վտանգավոր  տարրեր: Բացիթողի վիճակի պատճառով աղտոտումն ընդայնվեց, անցավ սննդային շղթաներ: Եթե առաջ կարող էինք ասել, որ աշխատանքային պայմաններ են վատ, փոշին է  շատ, ապա այսօր մենք ասում ենք, որ մեր սննդամթերքն է  աղտոտված»,- ասաց նա:

Ա. Սաղաթելյանի խոսքով, հանքալեռնային արդյունաբերությունում կան լուրջ համակարգային խնդիրներ. «Ժամանակին, երբ պետությունը տնտեսական աճի խնդիր ուներ, բավականին փափուկ օրենսդրություն ընդունեց, ունենք բացարձակապես անվերահսկվող իրավիճակ: Այն մարմինները, որոնք պետք է վերահսկեն, կասեցնեն գործունեությունը, որևէ բան չեն անում: Ամենավատ վիճակը՝ կոռուպցիոն շատ բարձր ռիսկեր, ունենք պետական համակարգում»:

Նա նշեց, որ իրենք հետազոտությունների արդյունքներն ամփոփելուց հետո ԳԱԱ նախագահի ստորագրությամբ նամակներ են ուղարկել կառավարությանը, սակայն որևէ արձագանք չեն ստացել:

«Տարբեր չափի խախտումներ կան՝ լոկալ, տվյալ տարածքի համար, օրինակ Թեղուտի դեպքում: Իսկ Ամուլսարը սպառնում է ողջ Հայաստանին, սպառնում է մեր հետագա քաղաքականությանը որպես քաղցրահամ ջրերի տեր այս տարածաշրջանում: Դիմել ենք դրա հետ կապված, կրկին արձագանք չկա»,- ասաց Ա. Սաղաթելյանը: