Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ամեն անգամ, երբ հանդիպում են Ռուսաստանի և Թուրքիայի նախագահները, Հայաստանում և Ադրբեջանում ակտիվանում են խոսակցությունները, թե դրանք ինչ ազդեցություն կունենան Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման վրա: Ակնկալիքները տարբեր են, երբեմն տրամագծորեն հակառակ: Ադրբեջանական կողմը սովորաբար դրական սպասումներ է ունենում:

Ակնկալիքն այն է, որ Թուրքիայի նախագահը Ռուսաստանի գործընկերոջ մոտ կներկայացնի և կպաշտպանի ադրբեջանական մոտեցումները, ինչը կազդի հակամարտության կարգավորման հետագա գործընթացի վրա:

Այսպես եղավ և նոյեմբերի 13-ին Սոչիում կայացած ռուս-թուրքական բարձր հանդիպումից առաջ: Նոյեմբերի 2-ին Ադրբեջան կատարած այցից հետո նախագահ Էրդողանը հայտարարել էր, որ պատրաստվում է ԼՂ հարցը քննարկել ՌԴ նախագահ Պուտինի հետ, «քանի որ նրա վերաբերմունքը շատ կարևոր է: Եթե նա իրականում կենտրոնանա այս հարցի վրա, ապա այն հեշտ լուծում կստանա»:

Սոչիում Պուտինի հետ ԼՂ հարցը քննարկելու մտադրության մասին Էրդողանը երկրորդ անգամ հայտարարել էր հանդիպումից ժամեր առաջ` օդանավակայանում: Չնայած այս հավաստիացումներին` նոյեմբերի 13-ին կայացած հանդիպումից հետո նախագահներ Պուտինի և Էրդողանի՝ մամուլի համար արված հայտարարություններում որևէ անդրադարձ չկա Լեռնային Ղարաբաղին: Քննարկվել են առևտրային հարցեր, տնտեսական և  էներգետիկ համագործակցությանն առնչվող խնդիրներ, Սիրիա: Կողմերը գոհ են հարաբերությունների զարգացման դինամիկայից, և, ինչպես նախագահ Պուտինն է հայտարարել, «ռուս-թուրքական հարաբերությունները գործնականում ամբողջությամբ վերականգնվել են»` նկատի ունենալով 2015թ. նոյեմբերի 24-ին ռուսական Սու-24 ինքնաթիռի կործանումից հետո երկու երկրների միջև հարաբերությունների սառեցումը:՚

Չնայած պաշտոնական հաղորդագրություններին` Ադրբեջանում դեռևս վստահ են, որ այդուհանդերձ ԼՂ հարցը քննարկվել է Սոչիում փակ դռների հետևում մոտ 2.5 ժամ տևած բանակցությունների ընթացքում:

Այն, որ Թուրքիան ԼՂ հարցում միանշանակ աջակցում է Ադրբեջանին և հանդես է գալիս նրա շահերի խոսափողի դերում, հայտնի է բոլորին: Հետաքրքրականն այն է, թե ինչու է մեծ Ադրբեջանի ակնկալիքները ռուս-թուրքական երկխոսության ձևաչափում ԼՂ հարցի քննարկումներից:

Պատճառների թվում կարելի է առանձնացնել Թուրքիայի առաջնորդի կերպարը հանրային ընկալումներում: Էրդողանի սիրած ամպլուաներից է հանդես գալ որպես մահմեդական և թյուրքական ժողովուրդների պաշտպանի ու հովանավորի դերում` օսմանյան սուլթանի արդիականացված ու մի քիչ էլ «լայթ» տարբերակով: Ադրբեջանի պարագայում, ավելին, նա «արյունակից եղբոր» դերում է: Ուստի բնական է սպասել, որ նման ազդեցիկ «ազգականը» «ռուսական ցարի» մոտ կներկայացնի ադրբեջանցիների ցավը և կկարողանա բարենպաստ լուծումներ ստանալ:

Ռուս-թուրքական մերձեցումից Ադրբեջանի դրական սպասումները կարող են նաև հենվել պատմական փորձի վրա, ինչպես եղավ 1921թ. բոլշևիկաքեմալական համագործակցության արդյունքում ծնված Մոսկվայի պայմանագրի դեպքում:

Թերևս նույն պատմական փորձն է, որ հայերի մոտ անհանգստության պատճառ է դառնում և որոշակի բացասական սպասումներ ձևավորում ռուս-թուրքական հարաբերությունների խորացումից:

Մտավախությունն այն է, որ երկու խոշոր հարևանների լայն պայմանավորվածությունների շարքում հայկական շահը կարող է հայտնվել «մետաղադրամի» դերում: Նույն Մոսկվայի պայմանագիրը դրա վկայությունն է: Բացի այդ, այս պահին հայկական կողմի համար ԼՂ հարցը քննարկելու միակ ընդունելի ձևաչափը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հովանու ներքո ընթացող բանակցություններն են, և Թուրքիայի ներգրավումն այդ քննարկումներում, ինչ ձևով էլ որ դա դրսևորվի, անընդունելի է:

Ինչևէ, հաշվի առնելով միջազգային հարաբերությունների ներկա կառուցվածքը և նախագահներ Պուտինի ու Էրդողանի` իշխանության մնալու անկոտրում ցանկությունը` ռուս-թուրքական սիրավեպը մոտ ապագայում շարունակվելու և խորանալու է, որը գուցե և կազդի մեր տարածաշրջանում լարվածության որոշակի թուլացմանը, իսկ թե ինչ ազդեցություն կունենա ԼՂ հակամարտության կարգավորման վրա, դեռևս հստակ չէ: Տարածված կարծիք կա, որ Ռուսաստանը չի ցանկանում լուծել ԼՂ հակամարտությունը՝ տարածաշրջանում իր ազդեցությունը պահպանելու համար և անկեղծ չէ իր ձգտումներում: Մեծ հարց է նաև, թե որքանով է Թուրքիան անկեղծ և արդյոք նրա հետապնդած հիմնական նպատակը մեր տարածաշրջանում ԼՂ խնդրի կարգավորումն է: