Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում սկսել են ավելի մեծ ուշադրություն դարձնել անձնական տվյալների վրա: Փետրվարի 1-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը այս մասին նշեց ՀՀ ԱՆ Անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալության պետի պաշտոնակատար Գևորգ Հայրապետյանը:

Նա նշեց, որ նախկինում անտարբերությանը հիմա փոխարինել է բծախնդրությունը անձնական տվյալների վրա, մարդիկ գիտեն, թե դրանց ապօրինի կամ առանց իրենց համաձայնության օգտագործումը ինչ բացասական ազդեցություն կունենա իրենց հետագա կյանքի վրա:  Խոսելով քաղաքացիների գիտելիքների ավելացման մասին՝ նա ասաց, որ պետք է ընտրել՝ ինչպես և ում կրթել:

«Մի տարբերակը պրոակտիվ կրթությունն է, երբ գործակալությունը սեփական նախաձեռնությամբ ուղեցույցներ ու տեղեկատվական նյութեր է հրապարակում, մյուս դեպքում ակտիվորեն թիրախային ուսուցում է կազմակերպում, հիմա որպես թիրախ ընտրել ենք ավագ դպրոցները, այցելում ենք ու ներկայացնում իրենց անձնական տվյալների նկատմամբ ուշադիր լինելու կարևորության մասին»,- ասաց նա: Հայրապետյանը նշեց, որ այսքանով չի սահմանափակվում իրենց աշխատանքը:

Նրա խոսքով՝ մեր հասարակությունում կա նաև մշակույթի խնդիր. օրինակ նույն Getcontact հավելվածի դեպքում սևով սպիտակի վրա գրված է, թե ինչպիսի հսկայական բազայի հասանելիություն է ստանում այն, կարելի էր դա պարզապես կարդալ: Ցանկացած անձ, ով այդ հավելվածը տեղադրում էր, ըստ էության՝ առանց կարդալու իր համաձայնությունը տալիս էր, այստեղ նաև մշակույթի խնդիր կա՝ ծանոթանալու, հասկանալու ում և ինչ պայմաններով ինչ տվյալներ են հասանելի դարձնում:

Հայրապետյանը նշեց, որ «Անձնական տվյալների պաշտպանության» մասին օրենքի 27-րդ հոդվածը նախատեսում է, թե ինչպես պետք է անձնական տվյալները այլ երկիր փոխանցեն: 2017 թ. հրապարակվել է երկրների ցանկը, որոնք համարվում են անձնական տվյալների պաշտպանության բավարար մակարդակ ապահովող, և ցանկացած այլ երկիր անձնական տվյալ փոխանցելու դեպքում անհրաժեշտ է լինելու գործակալության թույլտվությունը, իսկ պետական մարմինները այլ պետությունների պետական մարմիններին անձնական տվյալներ կարողանում են փոխանցել միայն միջպետական պայմանագրերի շրջանակներում: «Անձնական տվյալների պաշտպանության տեսանկյունից ըստ էության կարևոր չէ՝ անձնական տվյալները մշակվում են էլեկտրոնայի՞ն, թե՞ թղթային տարբերակով»,- ասաց նա:

Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների անվտանգության փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը, խոսելով օնլայն տիրույթում անձնական տվյալների պատշտպանվածության և օգտատերերի գրագիտության աստիճանի մասին՝ նշեց, որ մեզ մոտ միշտ չէ, որ գիտակցում են վտանգի չափը: «Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ մեզ մոտ պատկերացնում են՝ կամ վտանգ չկա, կամ պիտի մեռնես, միջանկյալ գոտի չկա: Մահացության դեպքեր չկան, հարցն այն է, որ շատ քիչ է կարևորվում, որ անձնական տվյալը պետք է խիստ պաշտպանված լինի»,- ասաց նա:

Մարտիրոսյանի խոսքով՝ ընդհանուր առմամբ գրագիտության բացակայության խնդիր կա, լայնամասշտաբ ծրագրեր են պետք, որ մարդիկ հասկանան նախ՝ կա անձնական տվյալների պաշտպանության խնդիր, երկրորդ՝ որոնք են այդ տվյալները, երրորդը՝ ինչու և ինչպես պետք է պաշտպանել դրանք: ՏՏ անվտանգության փորձագետը նշեց, որ լայնանում է անձնական տվյալների տիրույթը, մինչև վերջերս, օրինակ, մարդու դեմքն անձնական տվյալ չէր, եթե տեսախցիկով նկարում էին փողոցում:

«Հայ ժողովուրդն այս տարի իր համար բացահայտեց «սև ուրբաթ»-ը, դրանից օգտվեցին խաբեբաներ, որոնք մեծ զեղչերով ապրանքներ գովազդեցին, մարդիկ իրենց քարտերի տվյալները արագ-արագ լրացրեցին, գումարի հետ տվյալներն էլ կորան: Ամենակարևորը գրագիտությունն է՝ մի պարզ պատճառով, դեպքերը փոխվում են, անձնական տվյալներ օգտագործող հանցագործներն այնքան են հմտացել, անընդհատ փոփոխություններ են կատարվում, դրա համար մարդիկ պետք է գիտակցեն, որ պետք է անընդհատ կրթվեն»,- ասաց նա:

«Իրավունքի զարգացման կենտրոն» ՀԿ-ի ղեկավար Վիոլետա Զոփունյանը խոսեց Առողջապահության ոլորտում անձնական տվյալների պաշտպանության մասին, նշեց, որ այս ոլորտը օրենքում հատուկ կատեգորիայի մեջ է ներառված: Նրա խոսքով՝ անձի՝ նույնիսկ բժշկական հաստատություն դիմելու փաստը համարվում է գաղտնի տեղեկատվություն, միայն տվյալ անձը կարող է որոշել՝ ինչպես շրջանառվի այդ տեղեկատվությունը: Կան նաև տվյալներ, որոնք որոշ դեպքերում հենց պացիենտին էլ չեն ասում, այլ, օրինակ, հարազատներին: Զոփունյանն ասաց, որ կատարվում են փոփոխություններ, արդյունքում պացիենտը մեկ պատմություն է ունենալու, սակայն թե ում է այն հասանելի լինելու, որևէ իրավական կարգավորում այս մասով չկա:

Այս հարցում ուսումնասիրվել է նաև այլ երկրների փորձը: Ըստ Զոփունյանի՝ մոդելը և սկզբունքը հիմնականում հետևյալն է՝ պացիենտը ինքն է որոշում այն չափը՝ որքան պետք է տեսանելի լինի իր առողջական տվյալների մասին՝ անգամ բուժհաստատության ներսում՝ մասնագետի կողմից: Օրինակ, եթե անձն այցելել է ատամնաբույժի, վերջինս տվյալ անձի՝ որպես հիվանդի, պատմությունը այն չափով պետք է տեսնի, որքանով դա իրեն անհրաժեշտ է:

Panorama.am-ի կողմից ավելացնենք, որ տարօրինակ է անձնական տվյալների օգտագործման շուրջ նման իրարանցումը, կամ ինչ հմտանալու կարիք կա,  եթե պետական մակարդակով բոլորի անձնական տվյալները բաց դրված է՝ «հանուն դեմոկրատիայի»: