Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ընդդեմ իրավական կամայականությունների» ՀԿ-ի ցուցակներում Արցախյան պատերազմի ընթացքում 950-ից ավել անհայտ կորածի անուն կա։ Նրանցից 525-ից ավելին Մարտակերտի և  Շահումյանի շրջանների խաղաղ բնակիչներ են, որոնք անհայտ կորած են համարվում 1992 թվականի օգոստոսից։ Panorama.am-ի թղթակցի հետ զրույցում այս մասին ասաց «Ընդդեմ իրավական կամայականությունների»  ՀԿ-ի նախագահ, ՀՀ մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը՝ միաժամանակ հավելելով, որ Մարտակերտի և Շահումյանի խաղաղ բնակիչներից 1992 թվականի ամռանը  550 խաղաղ բնակիչ է պատանդ վերցվել։ Նրանցից 19-ը պաշտոնապես վերադարձվել են Ադրբեջանի այն ժամանակվա նախագահ Հեյդար Ալիևի օրոք, ևս 6 հոգի՝ այլ ձևերով։

«Մեր կազմակերպությունը ցուցակներ ունի, որոնք կազմվում էին հընթացս՝ նախապատերազմական, պատերազմական և հետպատերազմական գործողությունների ընթացքում։ Մենք հընթացս գրի էնք առնում, հետո հետևում էնք։ Դրա համար էլ մեր ցուցակների մեջ, որպես կանոն, ընդգրկված են և Արցախի բնակիչներ, որոնք անհայտ կորել են կամ ժամանակին պատանդ են ընկել, և նրանք, ովքեր խաղաղ բնակիչներ են եղել։ Ես սա ընդգծում եմ, որովհետև ՊՆ-ի ցուցակներն ընդգրկում են զուտ նրանց, ովքեր կամ եղել են կոմբատանտ կամ զինվորական։ Իսկ մեր կազմակերպության ցուցակներն ընդգգրկում են բոլոր կարգավիճակի մարդկանց»,- ասաց մեր զրուցակիցը։ 

Լարիսա Ալավերդյանի խոսքով, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ցուցակներում անհայտ կորածների թիվն ավելի փոքր է, քանի որ վերջիններիս բարեկամները չեն դիմել այդ կառույց և չեն հայտնել իրենց հարազատների անհայտ կորած լինելու մասին։

«Երբ 1992 թվականից հետո տեղի ունեցավ շատ մեծ արտագաղթ, և շատ մարդիկ լքեցին Արցախն ու Հայաստանը՝ հայտնվելով մեծամասամբ Ռուսաստանում, տարբեր պատճառներով չդիմեցին Կարմիր խաչին։ Մեր տվյալները, կրկնում եմ, կազմված են հենց պատերազմական գործողությունների պահին, անհայտ կորածների բարեկամների տեղեկատվությամբ։ Նրանք տասնյակ մարդկանցով գալիս էին և դիմում մեր կազմակերպությանը։ Մենք տվյալները հստակեցնում էինք գյուղերի կամ քաղաքների ղեկավարների հետ»,-նշեց «Ընդդեմ իրավական կամայականությունների» ՀԿ-ի նախագահը։

Անդրադառնալով օրեր առաջ տեղի ունեցած ասուլիսին, որի ընթացքում Արցախյան պատերազմի վետերանների միության Արցախի մասնաճյուղի նախագահ Ռոման Բալայանը հայտարարել էր Արցախյան պատերազմում 800 անհայտ կորածների մասին, մեր զրուցակիցը նշեց, որ վերջինիս տվյալները հավաստի չեն։

«Ռոման Բալայանը ոչ թե անձամբ է զբաղվել աշխատանքներով, այլ այդ թիվը ստացել է այլ աղբյուրներից»,- ընդգծեց Ալավերդյանը։

«Ընդդեմ իրավական կամայականությունների» ՀԿ-ի նախագահը նաև շեշտեց, որ ապրիլյան պատերազմի ընթացքում անհայտ կորածներ չեն եղել։ «Մի քանի հոգի մի քանի օր որպես անհայտ կորած են համարվել,  բայց հետո բոլորը վերադարձվել են»,- ասաց նա։

Լարիսա Ալավերդյանը միաժամանակ դժվարացավ կոնկրետ թվային տվյալներ ներկայացնել՝ այսօրվա դրությամբ մոտավորապես քանի ողջ մնացած ռազմագերի կա ադրբեջանական բանտերում։

«Միջազգային իրավունքի սահմաններում ես ինձ չեմ կարող թույլ տալ նման թիվ հրապարակել։ Նրանք, ում մասին հստակ տվյալներ չունենք ոչ Կարմիր խաչից, ոչ միջազգային այլ կազմակերպությունից, մնում են անհայտ կորածի կարգավիճակում։ Մի քանի տարի առաջ «Անհայտ կորած ազատամարտիկների հարազատների խորհրդի» նախագահ Ռիմա Առաքելյանը երկու անգամ ներկայացրել է 97-99 հոգուց բաղկացած ցուցակներ, որտեղ նշվել են այն անունները, որոնց մասին շարունակաբար ոչ պաշտոնական տվյալներ են ստացվել, այսինքն՝ այդ անձինք, հնարավոր է, ողջ են և գտնվում են տարբեր վայրերում։ Ցուցակը ՀԿ-ի անունից տրվել է Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեին, բայց որևէ արձագանք չի ստացվել»,- ընդգծեց մեր զրուցակիցը։

Թեմայի շուրջ զրուցեցինք նաև ՀՀ գերիների, պատանդների և անհայտ կորածների հարցերով զբաղվող հանձնաժողովի անդամ, Արցախյան պատերազմի ժամանակ անհայտ կորած ազատամարտիկ Յուրի Առուստամյանի կնոջ՝ Զարինե Հակոբյանի հետ։  

Վերջինս նշեց, որ իր ամուսինն անհայտ կորել է 1994 թվականի հունվարի 7-ին։ Մինչ օրս նրանից որևէ տեղեկություն չունի, սակայն հույսը մեծ է, որ մի օր կհանդիպի իր կողակցին։
Զարինե Հակոբյանը կասկած հայտնեց Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի Բաքվի գրասենյակի արդյունավետ աշխատանքի առնչությամ՝ նշելով, որ չի հավատում՝ այնտեղ որոնողական աշխատանքներ են կատարվում։

Նա միաժամանակ չցանկացավ նշել՝ Արցախյան պատերազմի տարիներին Սյունիքի մարզից ընդհանուր առմամբ քանի հոգի է անհայտ կորել։

«Ամուսինս սկզբում կամավորական էր։ Այնուհետև, երբ գումարտակներ են ստեղծվել, եղել է թիվ 3-րդ գումարտակում, այուհետև՝ Շիկահողի թիվ 6 գումարտակում՝ որպես դասակի հրամանատար։  1991 թվականի վերջից մեկնել է Արցախ, պաշտպանել մեր սահմանները։ 1992 թվականից, երբ ադրբեջանցիները սկսեցին հրետակոծել Սյունիքը, կոնկրետ Կապան քաղաքը, ջոկատը տեղափոխվել է հարավ արևելյան հատված և մարտնչել մինչև 1994 թվական՝ Հորադիզ կայարանում»,- նշեց Զարինե Հակոբյանը։