Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ադրբեջանից եկած հայ փախստականների խնդիրները մեծ մասամբ նման են Հայաստանի այլ կարիքավոր խմբերի խնդիրներին, իրենց տարանջատել հնարավոր չէ: Այս մասին է նշում ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության միգրացիոն պետական ծառայության պետ Գագիկ Եգանյանը:

Panorama.am-ը դիմեց Միգրացիոն պետական ծառայություն՝ պարզելու՝ այսօր Հայաստանում քանի՞ ադրբեջանահայ փախստական է հաշվառված, ի՞նչ խնդիրներ ունեն նրանք, և պետական ի՞նչ աջակցություն է ցուցաբերվում վերջիններիս: Եգանյանը տեղեկացրեց, որ իբրև կարիքավոր խմբի՝ փախստականներին պետական մակարդակով ցուցաբերվում է այն օժանդակությունը, ինչ կարիքավոր մյուս խմբերին, այն է՝ կրթական, առողջապահական, սոցիալական աջակցություն: Վերջիններիս դեպքում, սակայն, բացի այդ խնդիրներից, խիստ արտահայտված է բնակարանային ապահովության խնդիրը:

Եգանյանի խոսքով՝ Ադրբեջանից Հայաստան եկած փախստականների գերակշիռ մասը, կարելի է ասել՝ բացարձակ մեծամասնությունը վերջին 20 տարիների ընթացքում քաղաքացիություն է ձեռք բերել: «Մոտ 85 000 հոգի ՀՀ քաղաքացիություն է ստացել: Դա իրենց հայեցողությամբ, կամեցողությամբ է պայմանավորված, սակայն կան և այնպիսիք, որ շարունակում են մնալ փախստականի կարգավիճակում՝ երևի մոտ 2000 հոգի»,- ասաց նա:

Ծառայության պետը նշեց՝ ինչպես Հայաստանի բնակչության թվաքանակի առումով է դժվար ասել՝ քանի մարդ է տվյալ պահին այստեղ բնակվում, քանի որ տեղաշարժերը շատ մեծ են, նույնը վերաբերում է նաև փախստականներին: Առավել ևս՝ հաշվի առնելով, որ փախստականները պարտավոր չեն տարածքից դուրս գալիս տեղեկացնել պետական լիազոր մարմնին, որ նա դրա հիման վրա կարողանա թվային պատկերը տալ:

88-92 թթ. ընթացքում, այսինքն՝ այն ժամանակ, երբ գալիս էին, հաշվառվում, Ադրբեջանից բռնագաղթված 361 հազար անձ է հաշվառվել: «Ուզում եմ շեշտել՝ Ադրբեջանից բռնագաղթված անձը կամ որևէ այլ երկրի փախստական երկրից դուրս գալիս պարտավորություն չունի տեղեկացնել լիազոր մարմնին, որ այստեղ հաշվառումից հանվի: Կարող է՝ մեզ մոտ լինեն այն հասցեները, որոնցով հաշվառվել են նրանք, բայց նաև կարող է հետո մի 5-6 անգամ փոփոխված լինեն դրանք: Այստեղ էլ նրանց վրա դրված չէ այդ պարտականությունը, որ հասցեի փոփոխության դեպքում գան, տեղեկացնեն»,- ասաց նա:

Եգանյանը նշեց, որ եթե փախստականները ինչ-ինչ հարցեր են ունենում՝ կապված իրենց հետ, այն ժամանակ, բնականաբար, տեղեկացնում են իրենց նոր հասցեների մասին:

Բնակարանային ապահովման կարիք ունեցողների թիվն, ըստ Եգանյանի, անհամեմատ ավելի մեծ է. 2004 թ. Կառավարությունը ծրագիր հաստատեց, որով խնդիր դրվեց առավել կարիքավորների բնակարանային խնդիրները լուծել: Ծառայության պետի խոսքով՝ մինչ այդ միջազգային կազմակերպությունները զգալի ծրագրեր արել են, մոտ 5 000 ընտանիքների առանձնատուն, քոթեջ կամ բնակարաններ են կառուցվել միջազգային կազմակերպությունների օժանդակությամբ, բայց դա, իհարկե, ամբողջ կարիքը չի բավարարել, ուստի 2004 թ. Կառավարությունը վերոնշյալ ծրագիրն ընդունեց:

Առավել կարիքավորը այն ընտանիքներն էին, որոնք բնակվում էին հանրային նշանակության շենք և շինություններում՝ հանրակացարաններում, դպրոցի շենքերում, գործարանների և այլ մասնաշենքերում և այլուր: Ծրագիրը սկսեց իրականացվել 2005 թ.-ից, յուրաքանչյուր տարի բյուջեում զգալի միջոցներ էին նախատեսում՝ մինչև 5 մլն ԱՄՆ դոլարի հասնող:

Բնակապահովման այս ծրագիրը, սակայն, գործեց մինչև 2009 թ. : «Դրանից հետո ԱԺ կողմից հաստատվող բյուջեում այս կարևորագույն խնդրի լուծման համար գումարներ չեն նախատեսվել, և մինչև հիմա 903 ընտանիքներ անհամբեր սպասում են այն բաղձալի օրվան, երբ որ գումարներ կհատկացվեն, և իրենք կարող են այդ գումարների շնորհիվ հանրակացարանից դուրս գալ, ձեռք բերել նորմալ բնակարաններ»,- ասաց նա: Եգանյանի խոսքով՝ ծրագրի մնացած մասի համար պետք է մոտավորապես 9,5 մլրդ դրամ, երբ դա կլինի, այդ խնդիրն էլ կվերանա առավել կարիքավորների մասով: Նա նշեց, որ իրենք յուրաքանչյուր տարի բյուջետային հայտի մեջ համապատասխան հիմնավորումներով գումար նախատեսում են, բայց ցավոք, 2009-ից հետո այդ կարևոր խնդրի լուծումը բյուջետային հայտակցումներում տեղ չի գտնում:

Միգրացիոն ծառայության պետն անդրադարձավ նաև Ադրբեջանից եկած հայ փախստականների կորցրած գույքի գնահատմանը: Հարցին՝ որքա՞ն գույք է մնացել, արդյո՞ք կան իրավական հիմքեր՝ սեփականության իրավունքի պահանջով ՄԻԵԴ դիմելու համար, նա պատասխանեց, որ փորձագիտական գնահատականներով մոտավորապես 40-50 մլրդ դրամի այդքան գույք և ունեցվածք են թողել մեր հայրենակիցները Ադրբեջանում, սակայն հիմա չարժե դնել, նորից հաշվարկել, թե որքան գույք են կորցրել 30 տարի առաջ:

«ՄԻԵԴ 1000-ից ավել գործ է ներկայացվել, եթե էլի են ուզում ներկայացնել, մեզ մոտ յուրաքանչյուրի արխիվային տվյալներում կան տեղեկություններ, դրանք կտրամադրվեն, և կարող են այդ տեղեկությունները ներկայացնել, դա խնդիր չէ: Մեզ մոտ կան տվյալներ՝ այսինչ ընտանիքը հայտարարագրել է Հայաստան գալիս, թե ինչ է թողել Ադրբեջանում: Այդ տվյալները կտրամադրվեն, բայց խնդիրն այն է՝ ինչպես ներկայացնել, ասենք, ՄԻԵԴ»,- ասաց նա:

Եգանյանը նշեց, որ այստեղ խնդիրը ՄԻԵԴ ներկայացվող հայտերի քանակը չէ. ՄԻԵԴ ներկայացված 1000-ից ավելի գործեր կան, մոտավորապես նույնքան էլ Ադրբեջանն է ներկայացրել, սակայն պետք է հաշվի առնել, որ ՄԻԵԴ-ը ամեն մի գործը առանձին է նայելու, դրանք խմբային գործեր չեն:

Ի դեպ, 2017-ի դեկտեմբերի 12-ին հրապարակվեցին Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ժամանակ տեղահանված անձանց՝ «Չիրագովն ու այլոք ընդդեմ Հայաստանի» և «Սարգսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի»  գործերով վճիռները, որոնցով ՄԻԵԴ-ը սահմանել է տրամադրվելիք գումարային փոխհատուցման չափը։
«Չիրագովն ու այլոք ընդդեմ Հայաստանի» գործով 6 անձանց  Հայաստանը 3 ամսվա ընթացքում պետք է վճարի 5000 եվրո յուրաքանչյուրին որպես նյութական և ոչ նյութական վնասի փոխհատուցում, ինչպես նաև 28,642.87 ֆունտ ստեռլինգ՝ դատական ծախսեր։

«Սարգսյանն ընդդեմ Ադրբեջանի»  գործով ՄԻԵԴ-ը վճռել է, որ Ադրբեջանը 3 ամսվա ընթացքում պարտավորվում է վճարել 5000 եվրո որպես նյութական և ոչ նյութական վնասի փոխհատուցում, ինչպես նաև 30 հազար եվրո՝ դատական ծախսերի համար։