Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայ-թուրքական արձանագրությունների չեղարկման մեջ անսպասելի ոչինչ չկար: Մարտի 2-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը այս մասին նշեց քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը:

«Պաշտոնատար տարբեր անձանց շուրթերով բազմիցս բարձրաձայնվել է, որ դա տեղի կունենա, վերջին ամիսներին պարզ էր, որ կլինի գործող նախագահի ներկա պաշտոնավարման ժամկետի ավարտին, այսինքն՝ մոտավորապես մարտին: Պատճառները բավական նկատելի են. արձանագրությունների ու թուրք-հայկական հարաբերությունների կարգավորման կամ դիվանագիտության տրամաբանության ձևաչափը վաղուց է մահացել, այն փաստացի քաղաքական իմաստով արդեն երկար տարիներ է՝ ինչ գոյություն չունի, հիմա ֆորմալ առումով կատարվեց այն, ինչ պարզ էր մինչ այդ ևս, հայ-թուրքական հարաբերությունների հնարավոր կարգավորման ոլորտում ռեալ գործընթաց տեղի չի ունենում»,- ասաց նա:

Իսկանդարյանի խոսքով՝ այն պահին, երբ ֆուտբոլային դիվանագիտություն էր սկսվում , դա տեղի էր ունենում մեծ կայսրությունների քաղաքական հովանավորչության ներքո: Այս երևույթի պատճառներն, ըստ քաղաքագետի, հասկանալի են. որքան էլ զարմանալի թվա, Հայաստանն այն ժամանակ Թուրքիայի համար Արևմուտք էր. Թուրքիայի համար Հայաստանի հետ սահմանի բացման շահագրգռվածությունն առանձնապես մեծ չէր. Հայաստանը Թուրքիայի համեմատ ոչ մեծ երկիր է, տնտեսական առումով առանձնապես մեծ կարևորություն չունի, կոմունիկացիոն առումով ևս:

Այսինքն՝ Թուրքիան Հայաստանի հետ սահմանները բացելու առանձնապես մեծ մոտիվացիա չուներ, դա եվրոպական օրակարգի մաս էր, Եվրոպայում ինչ-ինչ նպատակների հասնելու համար նրան պետք էր Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորել:

«Եվրոպայում ընդունված է հարևանների հետ նորմալ հարաբերություններ ունենալ, փակ սահմաններ, դիվանագիտական հարաբերությունների բացակայություն հազվադեպ է տեղի ունենում, այդ սահմանը անգամ կոչում էին «Եվրոպայում վերջին փակ սահմանը»: Թուրքիան հիմա որևէ եվրոպական հեռանկար չունի, այն, որ նրան ԵՄ չեն ընդունի, պարզ է բոլորի համար, այդ ընտանիքի մաս կազմելը Թուրքիային պետք չէ արդեն, ուստի արձանագրությունները վավերացնելու մոտիվացիան այլևս չկա»,- ասաց նա:

Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նոր փաստաթղթի մասին հայտարարությունը, որ Հայաստանի նախագահը հնչեցրեց Մյունխենում, Իսկանդարյանի գնահատմամբ՝ նույնպես հասկանալի է. այն արված է Մյունխենում, դրա հասցեատերը ոչ այնքան Թուրքիան է, որքան միջազգային հանրությունը: Սրանով հայկական կողմը ասում է՝ մենք սկզբունքորեն պատրաստ ենք հարաբերությունների կարգավորման, սակայն՝ առանց նախապայմանների:

Ըստ Իսկանդարյանի՝ այն, ինչ կատարվեց, Հայաստանի մեղքով չէ, այլ Թուրքիայի: Հայ-թուրքական արձանագրության մեջ չկա ոչ մի բառ՝ Ղարաբաղի կամ Ադրբեջանի մասին, բայց հետո Թուրքիան սկսեց նախապայմաններ առաջադրել: Հարցին՝ արդյո՞ք միջազգային հանրության համար հասկանալի դարձավ, որ հայ-թուրքական արձանագրությունների՝ կյանքի չկոչվելու մեղավորը Թուրքիան է, Իսկանդարյանը պատասխանեց, որ բոլոր մարդիկ, ովքեր սրա հետ կապ ունեն, սրանով զբաղվում են, հասկացան՝ խնդիրը Թուրքիայից է, դա ուղղակի անհնար է չհասկանալ:

«Սկզբում նրանք խոսում էին առանց նախապայմանների հարաբերությունների կարգավորման մասին, հետո փաստաթուղթը եղավ, հետո Թուրքիան սկսեց նախապայմանների մասին խոսել»,- ասաց նա:

Իսկանդարյանը նշեց երկու՝ իրար հակասող հանգամանքի մասին. կան երկու հանգամանքներ՝ Թուրքիան Արևմուտքի հետ շատ խնդիրներ ունի, նա Արևմուտքի համար խնդրահարույց երկիր է, ում հետ շատ դժվարություններ են առաջանում, բայց մյուս կողմից՝ Թուրքիան պետք է Արևմուտքին. Ներկա դրությամբ, երբ Սիրիայում, Իրաքում ճգնաժամ է, փախստականների ճգնաժամը կա, Թուրքիան, իբրև ՆԱՏՕ-ի անդամ, պետք է Արևմուտքին: Քաղաքագետի խոսքով՝ դա Անկարայում ևս հասկանում են ու հասկանում են իրենց գինը, դրա համար Արևմուտքը Թուրքիայի հետ շատ կոպիտ լինել չի կարող, ուստի մի կողմից՝ փորձում է նրան համոզել, մյուս կողմից՝ Թուրքիան շատ խնդիրներ է առաջացնում:

Իսկանդարյանը նշեց՝ Թուրքիան այժմ ադրբեջանականանում է, և դա թույլ չի տալիս կարգավորել հարաբերությունները Եվրոպայի հետ: Երբ Թուրքիան փոխվի, նոր կարելի է մտածել՝ ինչպես կընթանան գործընթացները: Ըստ քաղաքագետի՝ Թուրքիայում արդեն չկան ուժեր, որոնք Էրդողանի դեմ դուրս կգան, ուստի ապագայում Էրդողանը Ալիև կդառնա և հետաքրքիր կլինի տեսնել՝ այդ ժամանակ ինչ գործընթացներ կլինեն: