Ձեր վստահելի աղբյուրը

Պոլսո հայոց պատրիարքի փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանի բուն կերպարը վաղուց է բացահայտվել, պարզապես երկար ժամանակ անցավ, մինչև այդ մասին սկսեցին բարձրաձայնել։ Այս մասին ապրիլի 3-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը նշեց «Վերադարձ» հիմնադրամի նախագահ Արագած Ախոյանը։

«Ցավոք սրտի, այս թեմաների գնալով խորանալու հետ զուգահեռ՝ մի տեսակ մեր ազգաբնակչության անտարբերությունն է խորանում: Լինելով այսքան քրիստոնյա, ավանդական արժեքներ պահպանող ազգ և այսքան անտարբեր այս հարցի շուրջ՝ ես այդպիսի բան չէի պատկերացնում»,- ասաց նա։

Ախոյանի գնահատմամբ՝ Աթեշյանի վերջին «պնակալեզ» քայլն աբսուրդի շարքից էր. ամբողջ աշխարհն այսօր դատապարտում է Թուրքիայի զորքերի ներխուժումը Սիրիայի, Իրաքի տարածք, հատկապես՝ այն վայրերը, ուր կա ազգաբնակչություն, ու հանկարծ հոգևոր առաջնորդը ինքնամատույց, սկուտեղի վրա իրեն մատուցելով՝ բարձր գնահատականի է արժանացնում թուրքական բանակը, փոխանակ զբաղվի իր գործառույթներով:

«Նա զբաղված է իշխանության գովերգով՝ հույս ունենալով, որ մի օր կբազմի Պոլսո պատրիարքի աթոռին։ Ես ցավում եմ և ամաչում, որ ունենք նման մարդկային կերպար ունեցող հոգևորականներ, որոնք հանուն այդ աթոռի պատրաստ են ամեն ինչի: Այսօր նա դրանցից մեկն է»,- ասաց Ախոյանը:

Նա նշեց, որ Թուրքիայի հայ համայնքում պառակտումներ կան, տեղեկացրեց, որ շուտով իրենք լինելու են Ստամբուլում, հանդիպելու են բոլոր կողմերին: Ախոյանի խոսքով՝ նաև հոգևոր դասի գնահատականն է պետք, քանի որ ընդամենը ծնողական ժողովի պես մի բան էր, որ արեցին ու ասացին՝ «լավ, ժողովուրդ, մենք այլ բան չենք կարող անել, դա Թուրքիան է»:

Ըստ Ախոյանի՝ Թուրքիային մենք ենք հաճախ Թուրքիա դարձնում մեր վարքագծով: «Աթեշյանը թուրքական իշխանությունների դուռը ծեծել է և ասել՝ ձեզ ձրի ծառա պե՞տք է, նրանք էլ ասել են՝ համեցեք: Թուրքիան չի դնելու, ստուգի՝ հայ համայնքում ով է ճիշտ, ով սխալ»,- ասաց նա:

ԳԱԱ Գրականության ինստիտուտի տնօրեն, գրականագետ Վարդան Դևրիկյանի խոսքով՝ ժամանակագրական առումով Գարեգին արքեպիսկոպոս Բեկչյանի՝ Պոլսից հեռանալը, նաև Աթեշյանի ակտիվացումը համընկան երկու իրադարձության հետ. Թուրքիան ասաց, որ որոշում է հրաժարվել Լոզանի կոնֆերանսից, և երկրորդ՝ Թուրքիան ներխուժեց Սիրիայի և Իրաքի քրդաբնակ տարածքներ:

«Աթեշյանի պահվածքն աստիճանաբար ավելի գետնաքարշ դարձավ: Ես ժամանակին ասել եմ՝ եթե նա մտնի Մայր Տաճար, այն կպղծվի և վերաօծվելու կարիք կունենա: Խնդիրը սա է: Ինչպես կարող ենք հակազդել, կտրել այդ քայլերի առաջը: Այստեղ երկու ճանապարհ կա, որոնցից մեկը ամենավիրահատականն է՝ կարգալուծությունը կամ կախակայումը: Եթե այսպիսի քայլ արվի, հարաբերությունների ճշտման հարցեր կառաջանան, էլ չասած, որ թուրքական իշխանությունները դա չեն ընդունի: Սա բարդ ճանապարհ է»,- ասաց նա։

Ըստ Դևրիկյանի՝ գոյություն ունի երկրորդ՝ բավական արդյունավետ ճանապարհ, որին ականատես եղանք Սուրբ Զատկի տոնին Ամենայն հայոց կաթողիկոսի խոսքերում, երբ նա իբրև Պոլսո պատրիարք նշեց Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Մութաֆյանին։ Ըստ Դևրիկյանի՝ միջամտելու փորձերն անհեռանկար են, քանի որ եթե Թուրքիան Սիրիա մտավ, ապա ներքին հարցերը լուծելը խնդիր չի լինի, եթե անգամ արդյունավետ քայլ արվի, թուրքական իշխանությունները կհարվածեն՝ Պոլսո հայոց պատրիարքարանը Էջմիածնից կտրելու համար:

«Մայր Աթոռը որպես նվիրապետական աթոռի տեղապահ ճանաչեց Բեկչյանին, բայց ուրիշ ոչինչ չի կարող անել, միայն կարելի է բոյկոտել Թուրքիայի սահմաններից դուրս, այդ բոյկոտը նաև ներսում կա, նրանք ինչ-որ տեղ բոյկոտում են Աթեշյանի գործողությունները: Եթե Աթեշյանը գնա որևէ արարողություն կատարելու, պետք է դա բոյկոտել: Թուրքական իշխանությունները կհասկանան, որ նա սպառված է»,- ասաց նա։

Ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանը համոզմունք հայտնեց՝ այս խնդիրն այսքան չէր հասունանա, եթե հենց վերջին տասը տարիների ընթացքում տարբեր ձևերով այս խնդրի շուրջ ուշադրություն հրավիրելու փորձեր չարվեին, և դրանցում լիներ քիչ թե շատ ադեկվատ պատասխան:

«Աթեշյանն էլ ֆիզիկական մարդ է, ով հարյուր ու մի տեսակ զգայական և վարչական հարաբերությունների է ենթակա, նա չէր կարող հասնել այս աստիճանի, թող ներվի ինձ ասել, լկտիության, եթե ժամանակին իրեն պատասխանատվության ենթարկեին կամ նա իրեն պատասխանատու զգար՝ թե իր մայր եկեղեցու, թե Պոլսի ազգային ինստիտուտների առաջ»,- ասաց նա։

Խառատյանը նշեց, որ համաձայն չէ տեսակետի հետ, թե պոլսահայ համայնքը կարող էր ըմբոստանալ, եթե Մայր Աթոռը ինչ-որ կտրուկ միջոցների դիմեր։ Նրա համոզմամբ՝ պոլսահայ համայնքը սպասում է այդպիսի միջամտության, չասել այդ մասին, նշանակում է՝ այդ համայնքի սպասումները ջուրը թափել։ Ըստ Խառատյանի՝ պոլսահայ համայնքում բավականաչափ պատրաստ են, և շատերը այդ մասին տարբեր ձևերով բարձրաձայնել են ու դրանով անգամ իրենց հարվածի տակ դրել:

«Ոչ Աթեշյանի պահվածքն է նորություն, ոչ էլ Թուրքիայում այս իրավիճակը: Ես տարակույս չունեմ, որ Աթեշյանի հետ համաձայնեցված են գործողությունները, պարտադրանք միշտ կա և կա ոչ միայն Աթեշյանի նկատմամբ։ Այո, Էրդողանն այսօր շատ ագրեսիվ՝ աշխարհին տիրելու և այլ կոչերով իրականացնում է իր իշխանությունը և այլն, բայց ես ուզում եմ հարցնել՝ եկեք, կշեռքի նժարի վրա դնելով՝ հասկանանք.

մեր աշխարհիկ և հոգևոր բարձրագույն իշխանությունների, Հայ առաքելական եկեղեցու այսքան ներողամտության ձեռքբերումը ո՞րն է, այն, որ իբրև թե ստամբուլահայերի և այն քիչ գավառահայերի նկատմամբ, որ մնացել են, լինելու է թուրքական իշխանությունների կողմից բարեհաճ վերաբերմու՞նք։ Սպասու՞մ ենք մենք սրան, որ կանխվելու է որևէ ագրեսիվ գործողություն, եթե Կառավարությունը ծրագրում է այդպիսի գործողություն, կամ հենց հիմա որևէ բան փոխվու՞մ է հայ համայնքի նկատմամբ այս աստիճան նվաստացման, ստորացման պարագայում»,- ասաց նա։

Խառատյանն ասաց՝ ինքն անձամբ կարծում է, որ Աթեշյանի արածը նրա անձի հարաբերություններն են մի իշխանության հետ, որն այդ անձի՝ տարբեր ձևերով սպառմանը լիակատար օրհնություն է տվել։