Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սա նման էր Գողգոթային ... շատ տարիներ անց». 1992 թ. ապրիլի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղի փոքր Մարաղա գյուղում տեղի ունեցած կոտորածի մասին այսպես է արտահայտվել բարոնուհի Քերոլայն Քոքսը: Վերջիս Մարաղա է այցելել ցեղասպան գործողությունների երրորդ օրը:

Ապրիլի 10-ին լրագրողների հետ հանդիպմանը «Ընդդեմ իրավական կամայականության» ՀԿ գործադիր տնօրեն Լարիսա Ալավերդյանը նշեց, որ Մարաղան Սումգայիթում, Բաքվում, Գանձակում և այլ ավելի քան 300 բնակավայրերում տեղի ունեցած ցեղասպանական գործողություններից մեկ նշանակալից տարբերություն ունի. այն տեղի է ունեցել նորանկախ Ադրբեջանի կողմից:

Ալավերդյանը նշեց՝ Քարին Տակ գյուղում հերոսամարտից հետո, երբ ադրբեջանցիները պարտություն են կրել, չեն կարողացել տեղում, զինված բնակիչների դեմ ձեռնարկել նման գործողություններ և ավարտել այն, ինչ պլանավորել են: Ադրբեջացիներին թվացել է՝ այդ գյուղը վերացնելը հեշտ է, բայց արի ու տես, որ նպատակին չեն հասել, ավելին՝ տեղում են թողել հարյուրից ավելի զոհեր ու վիրավորներ:

Մարաղան մեծ գյուղ է եղել՝ հինգ հազարի չափ բնակիչներով: Ալավերդյանը նշեց՝ Մարաղա գյուղի բնակիչները առևտրի կամ կենցաղային պահանջների համար չէին գնում Ստեփանակերտ, որովհետև շատ հեռու էր այն: Այն բավական զարգացած և հարուստ գյուղ է եղել, այդտեղ ռազմական գործողություններ չեն եղել, դրանք Թալիշի կողմերում են եղել՝ վերևներում, Մատաղիսում և այլուր, բայց բոլոր դեպքերում Մարաղայի բնակիչները ևս ընդգրկված են եղել այն գործողություններում, որոնք եղել են գյուղից վերև՝ հասկանալով, որ այդ վտանգը կա: Գյուղից գրեթե բոլորին տեղահանել են, մնացել են միայն ընդամենը 110 հոգի, ովքեր օբյեկտիվ՝ հիվանդ լինելու կամ փոքր երեխա ունենալու պատճառով, այդտեղից դուրս չեն եկել:

«Ադրբեջանցիները դա հստակ տեսել են, հասկանալով, որ այդտեղ կարող է՝ մնացած լինեին անօգնական, հիվանդ, երեխաներ ունեցող երիտասարդ կանայք, դա ծրագրել են: Սա ցեղասպանական ծրագիր է, որ հասկացել են՝ զուտ խաղաղ բնակիչների դեմ են լինելու այդ գործողությունները»,- ասաց նա:

Լարիսա Ալավերդյանը նշեց, որ իրենց ՀԿ-ն առաջինն է եղել, որ հենց ապրիլի 10-ին Արցախից լուրը ստանալով՝ սկսել է գրի առնել՝ ինչ է տեղի ունեցել: Ապրիլի 11-ին ռուսաստանյան և արտասահմանյան ռադիոներով հաղորդվել է այդ մասին:

«Պատահական չէ, որ երկու-երեք օրից Քերոլայն Քոքսը եկել է գյուղ: Մարաղայում մարդիկ կոտորվել են, որովհետև հայ են, անօգնական են և որևէ դիմադրության հնարավորություն՝ որևէ ձևով, չունեին, սպանդը ծրագրավորված է եղել հենց այս իրավիճակում»,- ասաց նա:

«Ընդդեմ իրավական կամայականության» ՀԿ-ն կարողացել է շատ արագ՝ արդեն 96 թ. կազմել հստակ փաթեթ, վկայություններ են վերցրել, թե ինչ վնաս է կրել գյուղը, գյուղապետը ողջ է եղել, երբ այդ ամենը հանձնել են Արցախի իշխանություններին, նրանք կարողացել են գտնել միջազգային կազմակերպություններ, այդ դեպքը ներկայացվել է ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների կոմիտեին, դա լսվել է արդեն մի անգամ:

«Դրանից հետո գալիս է գործառույթը, երբ հարցումներ են անում պետությանը. քանի որ եղել է Արցախ, և այն Հայաստանի կողմից է ներկայացվել, հարցումներ են արվել, որոնք պետք է պատասխան ստանան, ցավոք, մենք չենք էլ իմացել, իսկ հետագայում որևէ զարգացում պետության կողմից՝ պատասխան կամ ինչ-որ արձագանք տեղի չի ունեցել: Մենք հետագայում էլ փնտրում էինք մարդկանց, ում վերցրել են պատանդ, սպանություններն այնպես են եղել, որ անասելի է, մարդկանց սղոցով մասնատել են, այն անձը, որ կողքից տեսել է՝ ինչ է տեղի ունենում, հետագայում խելակորույս է դարձել»,- ասաց նա:

Ալավերդյանը նշեց, որ պատանդների հետ աշխատել են անմիջապես, դա հաջողվել է, հաստատել են, որ բերել են այդ մարդկանց, այդ թվում՝ բոլոր ինը երեխաներին: Բանախոսը հայտնեց, որ աշխատել են՝ ադրբեջանական ՀԿ-ների հետ համագործակցելով, Մոսկվայում գտնվող որոշ լրագրողների հետ, բայց ուղիղ 19 հոգու մասին մինչ օրս որևէ տվյալ չեն ստացել:

«Սա տեղի է ունեցել ժամանակակից Ադրբեջանի կողմից, նա առնվազն պատասխանատու է՝ ասել՝ ինչ է տեղի ունեցել այդ անձանց հետ: Մենք կարծում էինք, որ պետական որևէ կազմակերպություն կվերցներ, այդ աշխատանքը կկատարեր, մենք մեկ անգամ ևս որոշում ենք կայացրել, որ պետք է իրավական, իրավաբանական փաթեթ կազմվի, և դա հասցվի միջազգային կազմակերպություններին»,- ասաց նա:

Սա, ըստ Ալավերդյանի, գործ է, որ սիրողական մակարդակով չի արվում, պահանջում է ընդգրկուն խմբի մասնագետներ, որոնք պետք է աշխատեն, վարձատրվեն, հետագայում պատասխանատվություն կրեն և մարդկանց զեկուցեն՝ ինչ է արվել: ՀԿ գործադիր տնօրենը դիմեց բիզնես-համայնքի ներկայացուցիչներին, նաև պետական մարմիններին՝ այդ աշխատանքի կազմակերպման համար, նա ընդգծեց՝ պետք է մասնագետների ընդգրկել նաև արտերկրից, ովքեր առավել փորձառու են:

«Ադրբեջանի օրենսդրության մեջ էլ կան կետեր, որով նրանք պարտավոր են հենց նույն պետության մեջ պատասխանատվության կանչվել»,- ասաց նա: