Մշակույթ 09:37 28/05/2018 Հայաստան

Իսրայելյանը որոշում է, որ Սարդարապատի հերոսամարտի համար այդպիսի հասարակ հուշարձան չի կարելի կանգնեցնել

Սարդարապատի հերոսամարտի հուշահամալիրը Սարդարապատի ճակատամարտի վայրում կանգնեցված ճարտարապետական-քանդակագործական համալիր է, հայոց ազգագրության և ազատագրական պայքարի պատմության ազգային թանգարան, որը նվիրված է 1918 թվականին թուրքական կանոնավոր բանակի նկատմամբ հայ ժողովրդի տարած հաղթանակին:

Գտնվում է Հայաստանի Արմավիրի մարզի Արաքս գյուղի մոտ` Հայաստանի պատմական մայրաքաղաք Արմավիրից 10 կմ հեռավորության վրա։ 1918 թվականին Արմավիր քաղաքի անունը Սարդարապատ էր, որի հետ էլ կապված է հուշահամալիրի անվանումը։ Համալիրի հանդիսավոր բացումը կատարվել է Սարդարապատի ճակատամարտում հայ ժողովրդի հաղթանակի 50-ամյակի կապակցությամբ` 1968 թվականի մայիսին։

Սարդարապատի հուշահամալիրի հեղինակներն են Հայաստանի արվեստի և մշակույթի գործիչներից ճարտարապետ Ռաֆայել Իշխանյանը, քանդակագործներ Արշամ Շահինյանը, Սամվել Մանասյանը և Արա Հարությունյանը։

Ճարտարապետի էջից տեղականում ենք, որ Թե՛ իր չափերով, թե՛ իր նշանակությամբ Սարդարապատի հերոսամարտի հուշահամալիրը իր արժանի տեղն է զբաղեցնում ինչպես Իսրայելյանական և ընդանրապես հայկական ճարտարապետության, այնպես էլ համաշխարհային ճարտարապետական դասագրքային կոթողների շարքում: 

Սադարապատի հերոսամարտի հուշահամալիրի պատմությունը սկսվում է 1965 թվականին: Այն ժամանկվա Հոկտեմբերյանի (այժմ Արմավիր) կուսշրջկոմի քարտուղար Վլադիմիր Դարբինյանը քանդակագործ Սամվել Մանասյանին առաջարկել էր Սարդարապատի հերոսամարտի 50-ամյակին նվիրված մի հուշաքանդակ կանգնեցնել: Քանդակագործ Մանասյանը մտածում է քանդակել ավտոմատավոր զինվորի արձան` պատվանդանի վրա: Այնուամենայնիվ քանդակագործը որոշում է խորհուրդ հարցնել ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանից: Իսրայելյանը գտնում է, որ մտահղացումը նոր չէ, կրկնվող է. այն ժամանակ շատ-շատ էին այդպիսի հուշարձանները ողջ Խորհրդային Միության տարածքով մեկ` զինվոր` ավտոմատով, զինվոր` երեխան գրկին, վիրավոր, ծնկաչոք զինվոր… Իսրայելյանը որոշում է, որ Սարդարապատի հերոսամարտի համար այդպիսի հասարակ հուշարձան չի կարելի կանգնեցնել՝ պետք է ստեղծել հզոր գործ:

Ռաֆայել Իսրայելյանն իր իսկ նախաձեռնությամբ իրականացնում է հոյակերտ հուշահամալիրի նախագիծը: Իսրայելյանի նախագծային տարբերակները բազում էին:

Ռաֆայել Իսրայելյանի` Սարդարապատի հուշարձանախմբի առաջարկած նախագծի առաջին տարբերակը ավելի պաթետիկ էր ստացվել. նա նախատեսել էր զանգաշտարակի տեղում 40 մետր բարձրությամբ վիթխարի, երկնասլաց թուր կանգնեցնել: Այս գաղափարը դուր չի գալիս Հայաստանի կոմկուսի կենտկոմի առաջին քարտուղար Անտոն Քոչինյանին: Քոչինյանն ասել էր. «Ռաֆո', էդ երբվանի՞ց ես մատիտի փոխարեն թրով ման գալիս»: Քոչինյանն ակնարկում էր, որ վրեժխնդրության ձգտում հիշեցնող որևէ բան չի կարող հաստատվել Կենտկոմում: Ռաֆայել Իսրայելյանը թրի փոխարեն նախագծում է զանգաշտարակը: Հետագայում ճարտարապետն ինքն էլ այս տարբերակն արդարացված համարեց, քանի որ Սարդարապատի ճակատամարտի մասնակիցները հավաքվել ու թուրքական բանակին դիմավորել էին եկեղեցու զանգերի ղողանջներով:

Հոկտեմբերյանցիները շատ էին ոգևորված հերոսամարտի հաղթանակին նվիրված հուշահամալիրի կառուցմամբ: Համալիրի կառուցման միջոցները հատկացրել էին Հոկտեմբերյանի սովխոզներն ու կոլխոզները:

Համալիրի կառուցումը ընդմիջվում է, երբ պարզ է դառնում, որ միջոցները չեն բավարարում թանգարանի շինության կառուցման համար: Իսրայելյանը բոլորովին հուսահատվում է, որ իր նախատեսած «Ազգային ազատագրական պայքարի թանգարանաը» անորոշ վիճակում է մնացել. նա «Իմ գործերի մասի» հոդվածում գրել է. «Իմ մյուս աշխատանքը, որը ինձ համար նույնպես կենսական է, Հոկտեմբերյանում կառուցվող թանգարանի շենքն է, որի վրա մինչև հիմա էլ աշխատում եմ և հետևում շինարարությանը:

Ցավոք, այս կառույցը շինարարական ծանր վիճակում է և պահանջում է հատուկ ուշադրություն և վերաբերմունք, քանի որ դա մեր երիտասարդ սերնդիդաստիարակության համար կկատարի շատ կարևոր դեր»:

Սակայն Հնագետ Լավրենտի Բարսեղյանը նրան առաջարկում է տեր կանգնել այդ թանգարանին և այն նվիրել Հայաստանի ազգագրությանը: Այդ միտքը շատ էր ոգևորել հեղինակին, որը, դժբախտաբար չտեսավ այն ավարտված վիճակում: Բարսեղյանի ջանքերով գլուխ է գալիս թանգարանի ավարտման գործը: Հենց նա էլ դառնում է առաջին, հիմնադիր տնօրենը և մեծ ջանքերով ստեղծում հիանալի ազգագրական թանգարան, որը բացվեց 1978 թվականին: Այժմ այն կոչվում է Հայոց ազգագրության և ազատագրական պայքարի պատմության ազգային թանգարան: Փաստորեն, ի վերջո իրականացավ և' Իսրայելյանի մտահղացումը ազատագրական պայքարի ցուցադրման առումով, և' Բարսեղյանի գաղափարը` որպես Հայոց ազգագրության թանգարան:

<Համալիրի ընկալումը` հերթականորեն բացվող ճարտարապետաքանդակային բաղադրիչների հստակ մտածված հաջորդականությունն ու ինտերվալները, հեղինակի կողմից դրված է որպես ծավալատարածական հորինվածքի հիմնադրույթ: Համալիրին մոտենալիս ուշադրությունդ միանգամից գրավում է ուղղաձիգ աստիճանավոր բարձրությունը, որի վրա տեղադրված են երկու առասպելական թևավոր ցուլերի կերպարները` աջ և ձախ կողմերում, ասես մուտքը պահպանող պահապաններ: Մեջտեղում, ուղղահայաց առանցքով ձգվում է զանգաշտարակը` չորս պիլոններից կազմված: Երեք ուղղահայաց շարքերով բարձրանում են բարակիրան կամարները, ստորին կամարները խիստ բարձր, վերջին երկու շարքը ավելի ցածր, մեկական և երեքական զանգեր` կախված կամարներից: Զանգաշտարակը տեղադրված է աստիճանավոր պատվանդանի վրա: Զանգաշտարակի խորհրդանշական իմաստը, ինչպես նշվեց, մարտի կանչելն է, ինչպես 1918 թվականին բոլոր եկեղեցիների զանգերն են ղողանջել, կանչելով սուրբ պայքարի` հանուն Հայաստանի գոյատևման: Բայց զանգերը բազմիմաստ են: Այս զանգերը նաև անմահ փառքի, հաղթանակի օրհներգման և երջանիկ կյանքի խորհուրդ են ստացել: Նախկինում ևս զանգի ղողանջը կապվում էր ուրախության և Աստծո հետ: Կարելի է օրինակ բերել Տաթևի վանքի զանգի արձանագրությունը. «Լսելի արա ինձ. տէր, զձայն ցնծութեան եւ զուրախութեան: ՉԾԱ թվ»:
Զանգաշտարակի վեց զանգերը ձուլված են Ֆրանսիայում: Մեղեդին մշակել է անվանի երաժշտագետ Ռոբերտ Աթայանը>,-կարդում ենք էջում:



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

13:57
Դուք, նաև ես տասնամյակներ կերակրվել ենք բաներով, որի հետևանքով տեղի է ունենում պետության կորուստ. Գևորգ Պապոյան
«Երկար ժամանակ տնտեսությունը, ներդրումները չեն եղել առաջնություն և հիմա ամեն դեսպանի առաջ չափելի ու կարևոր խնդիրը մենք պետք է դնենք՝...
Աղբյուր` Panorama.am
13:40
ՈՒՂԻՂ. Մ. Մանուկյանը ներկայացնում է «Թել-Սել»-ի և քաղաքապետարանի միջև «աբսուրդային» գործարքից ուշագրավ մանրամասներ
Երևանի ավագանու «Հայաստան» խմբակցության անդամ Մեսրոպ Մանուկյանը հրավիրել է ասուլիս հենց քաղաքապետարանի դիմաց՝ ներկայացնելու...
Աղբյուր` Panorama.am
13:06
ՀՀ քաղաքացիների մեծամասնությունը ՀՀ-ի անկախության օրը ճշգրիտ չգիտի. Փաշինյան
«Հարցման արդյունքում ՀՀ քաղաքացիների մեծամասնությունը ՀՀ-ի անկախության օրը ճշգրիտ չգիտի։ Էդ հարցումն իմ սեղանին դրված է»,-...
Աղբյուր` Panorama.am
13:05
«Գոյ» թատրոնի դերասանները դուրս են եկել թատրոնի շենքից, սպասում են ԱՆ վերլուծությանը
«Գոյ» թատրոնի դերասանները երեկ երեկոյան դուրս են եկել թատրոնի շենքից։ Նրանք հոկտեմբերի 28-ին մուտք էին գործել թատրոնի տարածք, ուր...
Աղբյուր` Panorama.am
13:02
Մելիքյան. Զենք պահելու մասին ֆեյք «օպերատիվ տվյալների» հիման վրա լուսաբացին ձերբակալվել է ևս 4 քաղաքացի
«Զենք պահելու մասին ֆեյք «օպերատիվ տվյալների» հիման վրա լուսաբացին ձերբակալվել է ևս 4 քաղաքացի։ Վերջին 2 օրերին մեզ հայտնի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:58
Իջևանում մեքենան բախվել ճանապարհի եզրաքարերին. Կան տուժածներ
Տավուշի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն հոկտեմբերի 31-ին, ժամը 09:30-ին տեղեկություն է ստացվել, որ Իջևան քաղաքի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:41
Որ չմոռանամ Հադրութս
«Մեկ մեկ թվում ա, թե որ Հադրութի հետ կապված մի բան մոռանամ, հավասար կլինի նորից կորցնելուն։ Ու անընդհատ հիշում եմ, ամբողջ ուժով, մեծ ու...
Աղբյուր` Panorama.am
12:36
Պարենային և ոչ պարենային ապրանքների առևտրով զբաղվող ընկերության պատասխանատու անձինք պետբյուջե են վճարել չվճարված 100 մլն դրամ հարկեր
Քննչական կոմիտեի տնտեսական հանցագործությունների և մաքսանենգությունների քննության գլխավոր վարչությունում քննվող քրեական վարույթով բացահայտվել է...
Աղբյուր` Panorama.am
12:27
Արմինե Օհանյան. Ոչ թե ներդրումները հոսեցին դեպի Հայաստան, այլ Հայաստանի պետական պարտքը կրկնապատկվեց
«Կարելի է 24 ժամ միալար թվարկել բոլոր այն խոստումները, որոնք տվել են 2018-ին իշխանության եկած անձինք, և որոնք, իրենցից կախված կամ չկախված...
Աղբյուր` Panorama.am
12:16
Փաստաբան. Ձեր ապագա ՄԻԵԴ գանգատների համար ունիվերսալ հիմնավորում է տվել Արայիկ Հարությունյանը
«Այսպես կոչված ապօրինի ծագում ունեցող գույքի իբր բռնագանձման գործընթացներում ներգրավված հարգելի կոլեգաներ, ձեր ապագա եվրոպական դատարան...
Աղբյուր` Panorama.am
12:16
Մեր կողմից փոխզիջման առաջարկի հերն անիծեցիք. Արարատ Միրզոյանն՝ ընդդիմադիր պատգամավորին
«Ես չեմ կարող առանձին կտորներ հանրայնացնել։ Մեր բանակցություններում բազմաթիվ հարցեր կան, որոնք կողմերից որևէ մեկը բարձրացնում է և պարտադիր...
Աղբյուր` Panorama.am
12:15
Փորձեցի «Անա նանան քյե ղուրբան» երգը փնտրել Youtube-ում կամ համացանցում՝ 0 արդյունք.Նիկոլ Փաշինյան
«Որոշման նախագծի մեջ կար մի երգ «Անա նանան քյե ղուրբան» վերնագրով, երբ կարդացի, փորձեցի այս անունը փնտրել Youtube-ում կամ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:34
Կառավարությունը բյուջեից մոտ 3 մլրդ դրամ հատկացրեց համայնքների սուբվենցիոն ծրագրերի համաֆինանսավորմանը
«Որոշմամբ առաջարկում ենք մարզերին 2 մլրդ 903 մլն դրամի չափով գումար հատկացնել, որպեսզի մի շարք սուբվենցիոն ծրագրերի համար պետության...
Աղբյուր` Panorama.am
11:18
Հայոց ցեղասպանnւթյան միջազգային ճանաչումը մեր թիվ մեկ առաջնահերթությունը չէ. Միրզոյան
«Հայաստանի ԱԳՆ թիվ մեկ առաջնահերթությունը  Հայաստանի շուրջ խաղաղության և կայունության ապահովումն է»,- ԱԺ-ում 2025 թվականի...
Աղբյուր` Panorama.am
11:11
Ագրարային համալսարանի դասախոսները գործադուլ և բողոքի ակցիա են իրականացնում կառավարության դիմաց
Ագրարային համալսարանի դասախոսները  գործադուլ և բողոքի ակցիա են իրականացնում: Ակցիայի մասնակիցները, ոստիկանների ուղեկցությամբ համալսարանից...
Աղբյուր` Panorama.am
11:10
Մենուա Սողոմոնյան. Ես վերադառնալու եմ ԵՊՀ
«Երևանի պետական համալսարանից ինձ ապօրինաբար ազատելը վիճարկող հայցադիմումս երկարատև արհեստական ձգձգումներից հետո ի վերջո ընդունվել է...
Աղբյուր` Panorama.am
11:04
Գիտությունը՝ արվեստի լեզվով. Կապի թանգարանում կայացավ Գիտության շաբաթվա մրցանակաբաշխություն
 Գիտության շաբաթվա մրցանակաբաշխությունը Կապի թանգարանում էր համախմբել տաղանդաշատ երիտասարդների։ Պարգևատրվեցին «Գիտության շաբաթը` իմ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:01
Չենք բացառում մեր մասնակցությունը COP-29-ին. Միրզոյան
«Մեր մասնակցությունը COP-29-ին որևէ կերպ հաստատված չէ։ Հրավերը ստացել ենք, որևէ պաշտոնական արձագանք և վերաբերմունք այս հարցում չենք...
Աղբյուր` Panorama.am
11:00
Կոնվերս Բանկը Կենտրոնական դեպոզիտարիայի Most Progressive Member of the Depositary system առաջին մրցանակակիրն է
Կոնվերս Բանկը կրկին AMX Հայաստանի ֆոնդային բորսայի ու Կենտրոնական դեպոզիտարիայի ամենամյա համատեղ մրցանակաբաշխության մրցանակակիր է։ Բանկի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:51
Կառավարությունն այսօր Ագրարային համալսարանից տարածք կհատկացնի Ֆրանսիական համալսարանին
Կառավարությունն այսօր չզեկուցվող հարցերի թվում որոշում կընդունի Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարանից տարածք հատկացնել Հայաստանում Ֆրանսիական...
Աղբյուր` Panorama.am
10:45
ՌԴ հետ արտաքին քաղաքական որոշ հարցերում կան տարակարծությունները. Արարատ Միրզոյան
«Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերությունները շատ թափանցիկ են, ամուր տնտեսական կապերով ենք կապված»,- ԱԺ-ում 2025 թվականի բյուջեի նախագծի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:30
Ապագայում մեզ կհաջողվի համաձայնության գալ մեկ-երկու ձևակերպումների շուրջ ու պայմանագիրը պատրաստ կլինի ստորագրման. Միրզոյան
«Առաջիկայում, ըստ էության, Հայաստանը և Ադրբեջանը պաշտոնապես կծանուցեն միմյանց սահմանազատման հանձնաժողովների կանոնակարգի ուժի մեջ մտնելու...
Աղբյուր` Panorama.am
10:24
Թրամփն ի պատիվ Բայդենի ու Հարիսի աղբատար մեքենայից է զրուցել լրագրողների հետ, իսկ Բայդենն արդարացել է
ԱՄՆ նախագահական ընտրություններին ընդառաջ ուշագրավ զարգացումներ են տեղի ունենում։ Օրինակ, երեկ նախընտրական քարոզարաշավ աղբատար մեքենայով Թրամփի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:21
Երևանում հարազատ պապը պարբերաբար ոտնձգություն է կատարել իր 6-ամյա թոռան նկատմամբ
Հոկտեմբերի 26-ին ՀՀ ներքին գործերի նախարարության ոստիկանության Կենտրոնական բաժին է դիմել Երևանի 36-ամյա բնակչուհի և հայտնել, որ իր երեխայի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:03
Կարեն Խաչանովը հաղթել է Փարիզի «Մասթերսի» երկրորդ շրջանում
Երրորդ տուրում Կարեն Խաչանովը կհանդիպի ավստրալիացի Ալեքսեյ Պոպիրինի հետ,
Աղբյուր` Panorama.am
10:02
Կառավարությունը որպես տարվա հաջողություն կարող է ներկայացնել ջանքերը Թուրքիային ռեգիոնալ պրոցեսներում ընդգրկելու համար. Աբրահամյան
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. «Հայաստանի գործող իշխանությունը խիստ մրցակցության մեջ...
Աղբյուր` Panorama.am
09:53
«Այս մարդը իրեն նույնացրել է պետության հետ, չի տեսնում իրեն առանց իշխանության»
«Մենք խուսափում ենք բաց խոսել այն մասին, թե ինչու չեն հաջողում մեկը մյուսին հաջորդող շարժումները։Մենք չենք էլ փորձում հասկանալ խորքային...
Աղբյուր` Panorama.am
09:50
Մանկապիղծ հայրը վեց ամիս շարունակ բռնաբարել է իր վեցամյա դստերը
Պերմում տեղի բնակիչը, ով վեց ամիս բռնաբարել է իր վեցամյա դստերը և տեսանկարահանել այդ ամենը, մեղադրվել է բռնության 19 դրվագներով և դատապարտվել 23...
Աղբյուր` Panorama.am
09:42
Բռնցքամարտի ԱԱ. Արցախցի Էրիկ Առստամյանը հաղթել է Ադրբեջանի մարզիկին՝ դուրս գալով կիսաեզրափակիչ
Բուդվայում ընթացող երիտասարդների աշխարհի առաջնությունան 1/8 եզրափակչում թուրք մրցակցին հաղթելուց հետո, 1/4 եզրափակչում արցախցի Էրիկ Առստամյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
09:23
Երբ տեսնում եմ ինչեր են գրում իրար մեր սոց կայքերում, մանավանդ մի խազ հայտնի արտիստուհու. Նազենի Հովհաննիսյան
«Մարդիկ տարբեր են, իրարից տարբեր ու անգամ իրենք իրենցից տարբեր: Ես էլ»,-ինսթագրամի իր էջում հրապարակած լուսանկարներին կից գրել է...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Ապագայում կհաջողվի համաձայնության գալ մեկ-երկու կետերի շուրջ ու պայմանագիրը պատրաստ կլինի ստորագրման
11:21 31/10/2024

Ապագայում կհաջողվի համաձայնության գալ մեկ-երկու կետերի շուրջ ու պայմանագիրը պատրաստ կլինի ստորագրման

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}