Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ավրորա 2018»-ի մրցանակի հավակնորդներից է իրավաբան և ռոհինջա ժողովրդի առաջնորդ Չո Լա Աունը։ Հունիսի 9-ին Aurora Dialogues երևանյան երրորդ համաժողովի շրջանակներում նա պատասխանել է Լոնդոնի կայսերական քոլեջի Գլոբալ առողջապահական նորարարությունների ինստիտուտի տնօրեն Լորդ Արա Դարզիի հարցերին։

- Կպատմե՞ք մահմեդականների պատմությունները։

- Մենք այնտեղ ապրում ենք տասնամյակներ, մերն պապերն են ապրել այնտեղ, 1962 թ.-ից, երբ Մյանմարում իշխանության ղեկին եկան ներկայիս իշխանությունները, փորձեցին մեզ զրկել աշխատանքից, 78 թ.-ից մոտ 400 հազար ռոհինջացիչներ ստիպված եղան փախչել Բանգլադեշ. երբ ՄԱԿ-ը դիմեց Մյանմարի կառավարությանը այս հարցով, պահանջ դրեց, որպեսզի վերադարձվեն բոլոր փախստականները Բանգլադեշից, և նրանց հնարավորություն ընձեռվի՝ բնակվել սեփական հողի վրա։ Այսօր մենք դարձյալ ստիպված եղանք փախչել մեր երկրից: 1962-ից գրեթե 23 տարի աշխատել եմ Կառավարության համար, հետո, երբ սկսեցին ճնշումներ գործադրել մահմեդականների հանդեպ, լքեցի պետական աշխատանքը, և սկսեցի զբաղվել այս գործով:

- Դուք քաջություն եք դրսևորել, որը դյուրին չէ, ի՞նչ ծառայություն եք իրականացրել հանուն Ձեր համայնքի։

- Եղավ տարածքների լուրջ կոնսոլիդացում Կառավարության կողմից, տները-տարածքները ռոհինջայի ներկայացուցիչների կողմից հետ վերցվեցին, նպատակն էր դպրոցներն ու մզկիթները քանդել, ու մարդիկ դիմեցին ինձ, որովհետև ես ճանաչված էի, ընդ որում՝ ես էլ էի իրենց հետապնդման առարկան դարձել, բավական լուրջ հետապնդում էր։ Մոտ 500 տուն ոչնչացվել էր, մեծ տարածքներ էին ոչնչացվել, ինձ խնդրեցին դիմել նախագահին, երկար գործընթաց էր, ամփոփեմ՝ ասելով հետևյալը. դիմում ներկայացրի Կառավարությանը, ինչպես նաև գնացի Յանգուն՝ ներկայացնելու այդ փաստաթղթերը, երբ հայտնվեցի այնտեղ, ձերբակալեցին ինձ, նաև տասը այլ անձանց, ովքեր գյուղական համայնքների ղեկավարներ էին, ու մենք հայտնվեցինք դատարանում:

Դատավարությունը ներկայացվեց ամբողջ համայնքին, բանտի վրա հարձակում եղավ, ես փախուստի չդիմեցի, սակայն ձևավորվեց կոմիտե, որը եկավ բանտ, և ինձ ազատ արձակելու որոշման հասան: Երբ ինձ բանտից արձակեցին, բավական հիվանդ էի, հետո ստեղծվեց մի իրավիճակ, երբ իշխանություն չկար, ձևավորվեց հանձնաժողով, որ ղեկավարում էր քաղաքը, հետո ձևավորվեցին կուսակցություններ, այդ թվում՝ ազգային ժողովրդավարականը, ես փորձեցի ռոհինջայի ներկայացուցիչներին կազմակերպել, որ յուրաքանչյուր քաղաքում լինի կուսակցության մասնաճյուղ, նրանք անդամագրվեն այդ կուսակցությանը, սպասվում էին նաև ազգային խորհրդարանի ընտրություններ:

Երբ ես առաջին տեղը գրավեցի, հրահանգ տրվեց ինձ ձերբակալել: Կանգնեցրեցին զինվորական դատարանի առջև, դրանից հետո ինձ դատապարտեցին 14 տարվա բանտարկության:

- Եթե դառնաք հաղթողը՝ երեք հավակնորդներից, ի՞նչ պետք է անեք, որ միջավայրը փոխվի: Ի՞նչ մտքեր ունեք, ի՞նչ է անհրաժեշտ՝ Ձեր ժողովրդի համար հույս ձևավորելու նպատակով։

- Ինձ 2012-ից ի վեր բազմաթիվ լրագրողներ են այցելում, 2012-ին, երբ այս հակամարտությունը սրվեց, ինձ կրկին ձերբակալեցին, ծայրահեղական տները այրեցին մեր տները, վերջում հասան մեր գյուղին, որ այրեն։ Մեր գյուղն ընդամենը 46 տուն ունի, նրանք չուզեցին գյուղն այրել, որ նաև մյուս տները չայրեն, վախեցան, որ այլ խմբերի ներկայացուցիչների տներ էլ կայրեն, սակայն գրադարանս ոչնչացվեց, գրքերս դուրս շպրտեցին, տունը քանդեցին, ինձ կրկին ձերբակալեցին:

Ես այդ ժամանակ հոլանդական «Բժիշկներ առանց սահմանների» կազմակերպության ադմինիստրատորն էի, ձերբակալությունիցս հետո Փիթեր Փոլը, ով Յանգունում էր ու այդ կազմակերպության ղեկավարն էր, դիմում ներկայացրեց, որ ինձ ազատեն, քննությունից հետո երկրի նախագահը հրահանգեց կարճել գործս և ազատել ինձ, օգոստոսին ինձ ազատ արձակեցին: Ես մինչ այդ չգիտեի՝ ուր է իմ ընտանիքը, ինչ է եղել իրենց հետ, այդ ժամանակ նոր միացա նրանց:

Արդեն 35 տարի է՝ կառավարությունը մեր երեխաներին անգամ ծննդյան վկայական չի տալիս, և ես այդ հարցը փոխանցել եմ դեսպաններին: Ինձ իբրև տարբերակ ասել են՝ համայնքային քարտերում չի նշվելու երեխայի ազգությունը. ես կարող եմ կազմակերպել, որ իմ ժողովուրդը ընդունի դա, բայց ավելի վտանգավոր է այն, որ նրանք ուզում են ընդունել, թե մենք բենգալի ենք՝ բանգլադեշցի, մինչդեռ մենք բանգլադեշցի չենք, ռոհինջա ենք, մահմեդական, և չենք ուզում մեր հողը փոխանցել Բանգլադեշին: