Լեզվա-կրոնական գործոնի շահարկումը ղարաբաղյան հակամարտության լուծման մեջ
Սեպտեմբերի 3-ին ղրղզական Չոլպոն-Աթա քաղաքում կայացած թուրքալեզու պետությունների համագործակցության 6-րդ գագաթնաժողովին, որի թեման էր «Երիտասարդությունը և ազգային սպորտը», մասնակցել և ելույթ է ունեցել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը: Եվ անկասկած, անկախ քննարկվող թեմատիկայից, ելույթի մի մասը նվիրել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը, ներկայացրել հարցի վերաբերյալ ադրբեջանական մոտեցումները, խոսել 20% հողերի, 7 շրջանների, ՄԱԿ ԱԽ բանաձևերի ու Խոջալուիի դեպքերի մասին։ Վերջում հույս է հայտնել, որ Հայաստանի նոր ղեկավարությունը կառուցողական դիրքորոշում կընդունի և շուտով «մեր տարածքները կազատվեն օկուպացիայից, կվերականգնվի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, տարածաշրջանում կտիրի խաղաղությունն ու համագործակցությունը»։
Նախ անդրադառնանք հանդիպման ձևաչափին, ապա այս հայտարարության բովանդակությանը։
Թուրքալեզու երկրների խորհրդի նիստին մասնակցեում էին 4 անդամ երկրների՝ Ադրբեջանի, Ղազախստանի, Ղրղզստանի և Թուրքիայի նախագահները, ինչպես նաև որպես հյուր Ուզբեկստանի նախագահը և Հունգարիայի վարչապետը։
Եթե առաջին հինգ պետությունների մասնակցությունը լեզվական հիմքով ձևավորված այս միավորմանը հասկանալի ու տրամաբանական է, Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանի մասնակցությունը նման ձևաչափով հանդիպումներին ոչ միանշանակ է։ Վերջինս իր վարած ոչ-լիբերալ և ավտորիտար քաղաքականության համար հակասական կերպար է դարձել Եվրոպայում։ Նա հարում է նաև ազգայնական շրջանակներին, որոնք քարոզում են սպիտակ ռասայի գերակայությունը, և միաժամանակ փորձում է վերադառնալ էթնիկ արմատներին՝ գովաբանելով թյուրքական ժողովուրդների հետ ունեցած հունգարացիների արյունակցական կապը։ 2015թ. Ղազախստան կատարած այցի ժամանակ Օրբանը նույնիսկ հայտարարել էր, որ այդտեղ իրեն զգում է տանը՝ ի տարբերություն ԵՄ-ի։ Օրբանը հայ հանրությանը հայտնի դարձավ Ռամիլ Սաֆարովին Ադրբեջանին արտահանձնելու խայտառակ գործարքով, որի հետևանքով կասեցվեցին հայ-հունգարական դիվանագիտական հարաբերությունները։
Այս ձևաչափով, այն է՝ լեզվական և էթնիկ արյունակցական հիմքով գումարված հանդիպմանը նախագահ Ալիևի հայտարարությունը գալիս է ևս մեկ անգամ փաստելու, որ ադրբեջանական կողմը ԼՂ հակամարտության շրջանակներում չի խորշում, ավելին, ակտիվորեն շահարկում է և լեզվական, և էթնիկ և նաև կրոնական գործոնը (Իսլամական համագործակցության կազմակերպության միջոցով)։ Այդ կերպ փորձ է արվում աղավաղելու հակամարտության պատճառները և նրան հաղորդելու կրոնական ու էթնիկ վտանգավոր երանգներ, ինչը չի նպաստում խաղաղ կարգավորման գործընթացին։ Հասկանալի է, որ այդ միջոցով Ադրբեջանը ցանկանում է մոբիլիզացնել իր բարեկամ երկրներին և լրացուցիչ ճնշում բանեցնել հայկական կողմի վրա։
Միաժամանակ էթնիկ ու կրոնական գործոնի շահարկումը վկայում է, որ հակամարտության բուն պատճառների վերաբերյալ ադրբեջանական փաստարկները բավարար չափով ամուր չեն առանց հուզական գունավորումների քննարկումների համար։
Բովանդակային առումով Ալիևը այս հայտարարությունում կրկնում է իրենց հայտնի մոտեցումները և միաժամանակ հայկական կողմից ակնկալում է կառուցողականություն։ Այս հասկացության ադրբեջանական մոտեցումն է, որ զարմացնում է․ լինել «կառուցողական» նշանակում է, որ Հայաստանը պետք է գնա միակողմանի զիջումների և հակամարտությունը պետք է լուծի ադրբեջանական ըմբռնումներին համահունչ։ Լավ կլիներ, որ ադրբեջանական իշխանությունները կառուցողականության կոչ անելուց բացի հանդես գան նույն կերպ և սեփական վարքագիծն ու դիրքորոշումը բերեն կառուցողական դաշտ։
Այդ ժամանակ թերևս կարիք չէր լինի սպորտին կամ այլ ոլորտներին նվիրված միջոցառումների ընթացքում խոսել անվտանգության ու հակամարտության մասին, իսկ էթնիկ-արյունակցական կապերը և կրոնական համերաշխությունը կծառայեր համակեցության ու խաղաղության մեջ միասին ապրելու համամարդկային նպատակների իրագործմանը։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե Ադրբեջանը վստահ է, ինչո՞ւ է դատական գործընթացները դադարեցնելու մասին գաղափար առաջ քաշում
