Ձեր վստահելի աղբյուրը

Տնտեսական ակտիվության աճի տեմպը վերջին ամիսներին թուլացել է: Որոշ տնտեսագետներ այն կարծիքին են, որ տնտեսությունն անորոշ վիճակում է և աճի թուլացման միտումը կշարունակվի, ինչը մտահոգիչ է։ Panorama.am-ը թեմայի շուրջ զրուցել է տնտեսագետ, «Այլընտրանք» հետազոտական կենտրոնի ղեկավար Թաթուլ Մանասերյանի հետ:

- Վերջին  ամիսներին  տնտեսական  ակտիվության աճի տեմպը թուլացել է, Հայաստանի տնտեսությունը, կարծես  թե, հայտնվել է մի  տեսակ  դադարի  վիճակում: Արդյոք  դա վտանգավոր չէ՞:

- Այն, ինչ այսօր ունենք, դա իներցիոն զարգացում է: Իհարկե մի կողմից լավ է, որ հեղափոխությունից հետո տնտեսական քաղաքականության շարունակականությունը պահպանվում է, ցնցումներ չկան, բայց, մյուս կողմից, մենք տնտեսական բլոկում չունենք այն ղեկավարները, որոնք կարող են հստակ քաղաքականություն մշակել և իրականացնել: Այս իմաստով բավական լուրջ անելիքներ կան,  և  դեռևս հայտնի չէ անուններն այն մարդկանց, որոնք պետք է պաշտոնավարեն գյուղատնտեսության, տնտեսական զարգացման և ներդրումների ոլորտում: Սա շատ կարևոր խնդիր է:

Բազմիցս նշել եմ, որ հատկապես պարենային անվտանգության մասով մենք լրջագույն խնդիրներ ունենք, բայց  գյուղատնտեսության նախարարությունը՝ որպես այդպիսին, երկու տասնամյակից ավելի այդպես էլ  չի կայացել: Ամենակարևորը՝ չկա  ագրարարային քաղաքականություն: Նույնը վերաբերում է նաև տնտեսության զարգացման համար պատախասխանատու կառույցներին, ուստի կարծում եմ, որ այդ իներցիոն զարգացումը մեզ համար կարող է սպառնալիք լինել և արդեն սպառնալիք է: Եթե մենք չգիտենք, թե որտեղ է գլորվում տնտեսությունը, դա արդեն տնտեսական սպառնալիք է:

Ընդհանուր առմամբ, ես կողմնակից եմ այն մոտեցմանը, որ կարողանանք վեր հանել տնտեսության սպառնալիքները և փորձենք դրանք վնասազերծել: Դա վերաբերում է և էներգետիկ, և պարենային, և ժողովրդագրական անվտանգությանը: Պետք է օգնել կառավարությանը, որպեսզի ճիշտ ախտաճանաչում կատարի, բայց քանի դեռ սպառնալիքները չենք նվազեցրել, մեզ համար շատ դժվար կլինի դրան զուգահեռ տնտեսությունը զարգացնել:

Ուզում եմ նաև նկատել՝  շատ կարևոր է փորձագիտական հանրությանը մասնակից դարձնել այդ գործին:

- Կառավարությունից Ձեզ չե՞ն դիմել,  տնտեսագետների համագործակցություն չկա՞:

- Ես չեմ նկատել այդ համագործակցությունը, երկու-երեք փորձ եմ կատարել՝ առաջարկելով իմ, գործընկերներիս, «Այլընտրանք» հետազոտական կենտրոնի օգնությունը՝ առանց որևէ ակնկալիքի: Պարզապես առաջարկել եմ օգնել  կառավարությունը, քանի որ գիտակցում ենք՝ նոր կառավարությունը բավական լուրջ բեռ է ստանձնել և անհրաժեշտ է մասնագիտական օգնություն: Ցավոք սրտի, որևէ արձագանք չկա: Իհարկե դա չի նշանակում, որ մենք պետք է նեղացկոտ կեցվածք ընդունենք,  ոմանք արդեն սկսել են տնտեսական կամ արժութային ճգնաժամից խոսել, որի հետ համամիտ չեմ, քանի որ դա կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ: 

Նշեմ, որ այսօր պետական ռեզերվները, որոնք տնօրինվում է Կենտրոնական բանկի կողմից, 2 մլրդ դոլարից ավելի են, մինչդեռ որոշ տնտեսագետներ վերջերս հայտարարել են, թե պետական ռեզերվները «մսխվում են», կարող է արժութային ճգնաժամ սկսվել, ինչը ճիշտ չէ: Ավելին, այս տարվա ընթացքում աննախադեպ մի երևույթ է տեղի ունեցել, որին ոչ մեկ ուշադրություն չդարձրեց: Կենտրոնական բանկը 44 մլն դոլար է գնել շուկայից և մեր պետական ռեզերվներից որոշակի գումար ծախսվել է արտաքին պարտքը սպասարկելու համար, իսկ այլ նպատակներով, մասնավորապես, դրամի փոխարժեքը պահելու համար ծախս չի կատարվել: Այսինքն՝ փոխանակ նկատենք դրականը, թույլ ենք տալիս, որ իրենց տնտեսագետ հորջորջողները ապակողմնորոշեն հանրությանը:

Իհարկե խնդիրները բազմաթիվ են, բայց դրանց պետք է փորձել լուծումներ տալ, ճիշտ վերլուծություն կատարել: Այս առումով իհարկե ցանկալի կլիներ, որպեսզի կառավարությունը՝ հատկապես տնտեական բլոկը, ականջալուր լիներ ավելի կառուցողական առաջարկներին, որոնք կարող են բերել տնտեսության զարգացմանը, այլապես, խիստ ծանր իրավիճակ կտեղծվի:

- Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետ ընտրվելուց հետո անցել է մոտ 5 ամիս։ Շատերին է հետաքրքրում՝ ի՞նչ տեղաշարժ ունենք այս ընթացքում, արդյոք դա բավարա՞ր ժամկետ չէր տնտեսական լուրջ փոփոխություններ իրականացնելու համար:

- Այդ 5 ամիսներին որևէ լուրջ տեղաշարժերի սպասել չի կարելի: Ամենակարևորը՝ վստահության գործոնն է, որը ձևավորվել է հենց այս կառավարության օրոք, իսկ նախորդ կառավարության հանդեպ վստահություն չկար: Իշխանափոխության սկզբնական շրջանում որոշ մարդկանց մոտ խուճապ նկատվեց, ավանդները հետ վերցրեցին, բայց մի քանի օր հետո նորից վերադարձրեցին:

Աննախադեպ կարելի է համարել այն, որ հեղափոխություն է տեղի ունենում և ազգային արժույթը բացարձակ չի արժեզրկվում: Համեմատության համար ասենք, որ հարևան Իրանում 100 տոկոսով ազգային արժույթը արժեզրկվել է, Թուրքիայում ևս մոտեցել է 100 տոկոսի, նույն վիճակը Ադրբեջանում է: Այսինքն՝ գոնե պետք է նկատենք վստահության գործոնով պայմանավորված կայունության երևույթը: Դա է պատճառը, որ ավանդները մի քանի ամսում 125-126 մլրդ դրամով աճել են: Սա խոսում է այն մասին, որ մարդիկ վստահում են, բայց ինչպես դա կօգտագործվի, այստեղ մենք պետք է շատ զգույշ լինենք և օգնենք, որ կառավարությունը կարողանա ճիշտ ուղղությամբ գնալ:

Ուզում եմ մեկ անգամ նշել, որ գյուղատնտեսության նախարարությունը, տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախարարությունները, այլ օղակները կարող էին այս ամիսներին ավելին անել, գոնե ներկայացնեին կոնկրետ ծրագրեր, հայեցակարգեր և սկիզբը նախանշեին այն գործընթացների, որոնք կարող են տանել դեպի զարգացում:

Ես ակնկալում եմ, որ նոր նախարարներն այս հարցերին ուշադրություն կդարձնեն:

- Ի՞նչ եք կարծում, արդյոք արտահերթ  ընտրություններից  հետո  մակրոտնտեսական ցուցանիշները  անկում  չե՞ն ապրի:

- Չեմ կարծում: Բոլորը սպասումի մեջ են:  Եթե ձևավորվի Ազգային համաձայնության կառավարություն, ձևավորվի նպաստավոր միջավայր, եթե ճիշտ դրվեն մեկնակետերը, կարծում եմ, որ լուրջ արդյունքներ կարող ենք ակնկալել:

- Խոստացվել էին ներդրումներ, բայց դրանց  մասին  դեռ որևէ տեղեկատվություն չկա: Այս առումով  ինչպե՞ս եք գնահատում  իրավիճակը:

- Ներդրողները, բնականաբար, սպաումների մեջ են, և արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններից առաջ չեմ կարծում, որ որևէ մեկը ռիսկի կգնա, ներդրումներ կանի, քանի որ գործարար միջավայրը զգայուն է: Բայց ես ակնկալում էի, որ վերջին ամիսներին հստակ քաղաքականություն գոնե կմշակվեր և կներկայացվեր հանրությանը, ինչը չարվեց: Երեք տարի առաջ ընդունվել էր տնտեսական զարգացման ռազմավարությունը, որն արհամարհեց նախորդ կառավարությունը և կյանքի չկոչեց, բայց դա պետական փաստաթուղթ էր: Ներկայիս կառավարությունն էլ, հավանաբար, ժամանակ չունեցավ դրան անդրադառնալու: Մինչդեռ տնտեսությունը պետք է ունենա հստակ թիրախներ, ռազմավարություն և դրանից բխող սոցիալ-տնտեսական քաղաքականություն: