Ձեր վստահելի աղբյուրը

Նախորդ տարվա համեմատ հանրապետությունում անմշակ հողերի մակերեսն ավելացել է,  բանջարաբոստանային ցանքատարածությունները, այդ թվում կարտոֆիլի,  նվազել են մոտ 6500 հա-ով։ Միայն 1730 հա-ով պակասել է լոլիկի ցանքատարածությունները։ Սա «Հայաստանի ագրարագյուղացիական միավորում» հ/կ նախագահ Հրաչ Բերբերյանի ներկայացրած տվյալներն են։

Ցանքատարածությունների նվազման մասին ավելի վաղ Panorama.am-ի հետ զրույցում փաստել էր գյուղատնտեսության փոխնախարար Գառնիկ Պետրոսյանը։

Սրան զուգահեռ նախորդ տարվա համեմատ ավելացել է Սևանից բաց թողնված ջրի ծավալը։ «Էկոլուր»-ի  փոխանցմամբ, 2018 թ-ի ընթացքում սեպտեմբերի 10-ի դրությամբ Սևանա լճից արդեն բաց է թողնվել 193.033 միլիոն խմ ջուր։ Այս տարվա ընթացքում Սևանա լճից նախատեսված է բաց թողնել 210 միլիոն խմ ջուր՝ 40 միլիոն խմ-ով ավելի օրենքով նախատեսված չափաքանակից:

Panorama.am-ի  հետ զրույցում թե Հրաչ Բերբերյանը, թե բնապահպան, «Հանուն մարդկային կայուն զարգացման» ՀԿ նախագահ Կարինե Դանիելյանը կարծիք հայտնեցին, որ ստեղծված իրավիճակի պատճառը ոլորտի վատ, անարդյունավետ կառավարումն է, այսպես շարունակվելու դեպքում իրավիճակն ավելի վտանգավոր, հետևանքներն անդառնալի կլինեն։

Հրաչ Բերբերյանի կարծիքով, խնդիրը բարդացնում են ՀԷԿ-երը, որոնց մի մասը տեղադրված են գետերի, մի մասն էլ՝ ջրամբարների վրա։

«Արփի լճի ջրի ծավալը պետք է լինի 110 մլն խմ, ամենացածր հայելին պետք է լինի 40 մլն խմ, որովհետև այնտեղ կան կղզիներ, որտեղ թռչունների ձվադրում  է լինում։ Այս տարի ջուրն իջել էր 10 մլն խմ-ի, կղզիները դարձել էին թերակղզիներ։ Անձրևներ եկան, լիճը լցվեց դարձավ 90 մլն, բայց էլի հէկ-երն աշխատեցին։ Բացի այդ, լճի ջուրը գնում է Ախուրյանի ջրամբար, այնտեղից էլ՝  Թուրքիա, թուրքերն այդ ջուրը վերցնում են, օգտագործում։ Այ քեզ տնտեսվարություն, ահա թե ոնց ենք խնայում ջուրը»,-մտահոգություն հայտնեց Բերբերյանը։

Նրա խոսքով, ջրային պետական կոմիտեում պետք է պրոֆեսիոնալ, ոռոգման համակարգին լավատեղյակ մարդիկ հավաքվեն ու ՀԷԿ-երի հարցը լուծեն։ Սակայն Ջրպտեկոմի պաշտոնին ՀԷԿ-եր ունեցող անձի նշանակումն այս հարցում Բերբերյանին լավատեսություն չի հաղորդում։

«Պետք է ճիշտ հասկանալ՝ ջրամբարները կառուցվել են գյուղատնտեսության ու գյուղացիների համար, ոչ թե էներգետիկների։ Ոռոգման համակարգը էներգետիկայի նախարարության ենթակայության ներքո լինելը սխալ է, պետք է ստեղծվի բանիմաց մարդկանցից բաղկացած հանձնաժողով, ջրի հարցը շատ արագ լուծել»,-նշեց ՀԿ նախագահը։

Նա հիշում է, որ 1988 թվականին, երբ ինքն էր Էջմիանծնի տարածաշրջանի գյուղատնտեսության ոլորտի ատասխանատուն, կարողացել են հրաժարվել Սևանի ջրից։ Ի պատասխան պաշտոնյաների, որոնք հայտարարում են, թե Սևանի ջուրը պետք է հասցնել Արմավիրի մարզի չորացող դաշտերին, Բերբերյանը պնդում է՝ լճի ջուրը այդ մարզ չի հասնում, Արմավիրի դաշտերը ոռոգվում են Ախուրյանի ջրամբարի ջրով։

Գյուղատնտեսը պատասխանատու կերպով հայտարարում է՝ Հայաստանն ի վիճակի է արտադրել մինչև 300 հազար տոննա լոլիկ, մինչդեռ այսօր բաց հողում արտադրում է լավագույն դեպքում 50 հազար տոննա։

«Սևանն ասենք  երկու տարի էլ մեզ փրկեց, բա հետո՞։ Չէ՞ որ Սևանը մեկ հատ է Հայաստանում, մենք ունենք ջրային պաշարներ, դրանք այսօր մի քանի հոգու են հարստացնում, որոնք հոսանք են արտադրում, փող շինում։ Ջրամբարները գյուղացունն են, որևէ մեկը չպետք է փորձի գյուղացու ջուրը խմել»,-ասաց նա։

Բերբերյանը նշում է, եթե առաջիկայում լուրջ փոփոխություններ չլինեն, ապա ինքն այլ մասնագետների հետ դիմելու է գյուղապետերին, որպեսզի հէկ-երի աշխատանքի դադարեցման մասին ավագանու որոշումներ լինեն։

«Դատախազությունը հայտարարել է՝ 150 հէկ նորմատիվային խախտում է կատարել, այսինքն սահմանվածից շատ են ջուր օգտագործել, բայց որևէ մեկը չի պատժվել։ Անտերություն է, անպատասխանատվություն»,-ասաց Բերբերյանը։

Բնապահպան Կարինե Դանիելյանը մտահոգիչ է համարում իրավիճակը մի քանի առումներով՝
շուկայից անհետացել է հայկական լոլիկը, վտանգի ուղին բռնել է Սևանա լիճը։

«Իհարկե, կլիմայի փոփոխության հարցն էլ կա, տեղումները նվազել են, սեպտեմբեր-հոկտեմբերին գրեթե տեղումներ չեն եղել։ Բայց հիմնական խնդիրը ոռոգման համակարգի՝ ահավոր վիճակում գտնվելն է։ Կորուստներն այնքան մեծ են, համակարգն այնպիսի վիճակում է, որ լուրջ կառավարման մասին խոսելն անիմաստ է»,-ասաց նա։

Բնապահպանին զարմացնում է հատկապես հանգամանքը, որ նախորդ տարիներին վերցված պարտքերի մի զգալի մասն ուղղվել է ոռոգման համակարգի բարելավմանը, ենթակառուցվածքների վերանորոգմանը, կարգի բերմանը, տարբեր ծրագրերի  կողմից էլ եղել են ֆինանսական աջակցություններ, սակայն որևէ էական բարելավում չի եղել։

«Հիմա շատ դժվար է ասել, վերլուծություն անել, թե ինչ կարելի է անել, որովհետև բացարձակ անկառավարելի վիճակ է եղել։ Այս պարագայում, հենց խնդիր է լինում, ձեռքը գցում են Սևանին։ Սա շատ լուրջ խնդիր է, Սևանի՝  այս տարի ծաղկելը պատահականություն չէ։ Խնդիրները կուտակվել են, լիճն անընդհատ օրգանիկ նյութեր է ընդունում, աղտոտվում է, մենք լճի ինքնամաքրման հնարավորությունները պակասեցնում ենք։ Երբ լճից ջուր ենք վերցնում, մենք խախտում ենք էկոհամակարգի մաքրման հնարավորությունները»,-մանրամասնում է մասնագետը։

Կարինե Դանիելյանը հիշեցնում է բնապահպանները, ոլորտով մտահոգ մարդիկ նախորդ տարի պայքարում էին Սևանից լրացուցիչ 100 մլն խմ ջրառի դեմ, սակայն լսող չեղավ։

«Իմ խորին համոզմամբ, շատ լուրջ հարված էր լճին, ու ես գտնում եմ, որ դրա ներդրումն այս տարի լճի ծաղկման գործում շատ մեծ էր»,-ընդգծեց Դանիելյանը։

Նա էլ է համարում, որ մեծաթիվ ՀԷԿ-երի աշխատանքը բարդացնում է իրավիճակը, գետեր կան, որ վերածվել են ջրանցքների (կանալ)։ 

«Բայց այստեղ խնդիրը երկու կողմ ունի։ ՀԷԿ-երի սեփականատերերն ասում են, գումար են ծախսել, թույլտվություն են ստացել, բայց հիմա ցանկանում են իրենց արգելել ջուր վերցնել։ Ես զարմանում եմ, ի՞նչ փորձաքննություն է եղել։ Գիտե՞ք ինչ,  բոլոր խնդիրները կապված են վատ կառավարման հետ։ Խնդրի լուծումը պետք է սկսել կադրերի ընտրությունից, պաշտոններին պետք է նշանակել նվիրված պրոֆեսիոնալների, լսել փորձագետների։ Այդ բոլոր խնդիրները մենք նախկինում բարձրացել ենք, լսող չի եղել, ներքևից վերև ինֆորմացիա չի գնում, կամ էլ գնում է՝ չեն լսում։ Մոտեցումը պետք է փոխվի»,-նշեց «Հանուն մարդկային կայուն զարգացման» ՀԿ նախագահը։