Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր լույս կտեսնի ադրբեջանցի գրող Աքրամ Այլիսլիի «Քարե երազներ» գրքի անգլերեն թարգմանությունը։ Այլիսլին 5 տարի առաջ Ադրբեջանում ամենասիրված ու հարգված մարդկանցից էր, սակայն երբ 2013թ.-ին հրապարակվեց գիրքը, որում նա հայերին համակրանքով էր ներկայացրել, Այլիսլին հայտնվեց վարկաբեկման թիրախում։ Այս մասին գրում է Eurasianet-ը։

Այժմ արդեն 80-ամյա Այլիսլիի կյանքն ավելի հանգիստ է, նրա նկատմամբ բողոքի ակցիաները խամրել են ու նրա անունը հազվադեպ է հայտնվում մամուլում։ Սակայն այսօր՝ նոյեմբերի 21-ին լույս տեսնող «Քարե երազները»՝ ևս երկու գրքի՝ «Եմեն», «Ֆանտաստիկ խցանում»,  հետ միասին եռապատումի անգլերեն թարգմանությունը կրկին ուշադրություն է հրավիրում հեղինակի վրա։

«Եթե գիրքը գտնի իր ընթերցողին, լսարանին, ինչ-որ ձևով ռեզոնանս առաջացնի որոշ երկրներում, ապա սա իմ ուժն է, անմահությունը»,- eurasianet-ին ասել է Այլիսլին ու հավելել, որ իր համար այդքան խնդիրներ առաջացրած իշխանությունները գիտեն, որ իրեն ֆիզիկապես ոչնչացնելը շատ հեշտ է, բայց բարոյապես՝ նրանք անզոր են։

Այլիսլին Ադրբեջանի ու Սովետական միության ամենահայտնի գրողներից էր, նրա աշխատությունները ուսուցանվում էին դպրոցներում, 2005-ից 2010թթ.-ներին նա խորհրդարանի անդամ էր։ Սակայն հակասությունները սկսվեցին 2013թ.-ին, երբ «Քարե երազներ»-ը ռուսերեն թարգմանությամբ հրապարակվեց ռուսական գրական ամսագրում։

Վեպը ներկայացնում է համեմատություններ Այլիսլիի հայրենական՝ Նախիջևանի Այլիս գյուղի հետ, որտեղ հայ բնակիչները սպանվեցին ու արտաքսվեցին Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, և Բաքվի, Սովետական Միության փլուզումից հետո, երբ հայերը ենթարկվեցին ջարդերի։

«Եթե դաժանորեն սպանված ամեն մի հայի համար մի մոմ վառվեր, ապա այդ մոմերի պայծառությունն ավելին կլիներ, քան լուսնի լույսինը»,-ասում է «Քարե երազներ»-ում Այլիսլիի հերոսներից մեկը։

Այլիսլին պնդում է, որ «Քարե երազները» ադրբեջանցիներին դրականորեն է ներկայացնում, որպես հումանիստներ, ովքեր փորձում են պահպանել բարոյական արժեքները, մինչդեռ մյուսները տրվել էին ազգայնական ատելությանն ու անիմաստ օպորտունիզմին։

««Քարե երազների» հիմնական թեման գլխավոր հերոսի ողբերգությունն է, ով չի կարողանում գտնել հասարակության մեջ իր տեղը, որը քաղաքական անբարոյականությունը վերածել է ազգային գաղափարախոսության, ով միայնակ կանգնում է ժամանակի դեմ»,-գրում է Այլիսլին գրքում։

Այլիսլին նաև պնդում է, որ խնդիրը «Քարե երազներն» ու հայերի նկատմամբ համակրանքը չէ, այլ եռապատումի մյուս վեպը՝ «Ֆանտաստիկ խցանումը», որտեղ ներկայացվում է դիկտատորի, ում նմանեցրել են Հեյդար Ալիևին՝ Իլհամ Ալիևի հորը, ով համարվում է ժամանակակից Ադրբեջանի հայրը։

Այնուամենայնիվ, Ադրբեջանում ավելի հեշտ է մանիպուլյացիայի ենթարկել հակահայկական համակրանքը, որի արդյունքում էլ բողոքի ակցիաներ սկսվեցին հեղինակի դեմ, այրեցին նրա գրքերը։ Քաղաքական գործիչներից մեկն էլ խոստացավ 10 հազար դոլար նրան, ով կբերի Այլիսլիի ականջը, նրան զրկեցին «Ժողովրդական գրող» կոչումից ու հատուկ թոշակից։

«Այդ ամենը նման էր փսիխոզի, դա սարսափելի էներգիա էր, դիվային ուժ»,-ասում է Այլիսլին ու հավելում, որ եթե մի քիչ երիտասարդ լիներ, ապա դա կլիներ ստեղծագործական ոգեշնչում։

Ինչպես գրում է կայքը, գիրքը ուրախությամբ է ընդունվել Հայաստանում, եղել են մի քանի չարտոնված հայերեն, անգլերեն հրապարակումներ, սակայն դեռևս ոչ մի հայ գրող չի արձագանքել Այլիսլիի կոչին՝ ուսումնասիրել ադրբեջանցիների նկատմամբ հայերի կատարած հանցագործությունները։

2013թ.-ին Այլիսլին RFE/RL-ին տված հարցազրույցում ասել էր, որ այս վեպը մի տեսակ ուղերձ է Ղարաբաղում ապրող հայերին. «Մի մտածեք, որ մենք մոռացել ենք բոլոր վատ բաները, որ արել ենք ձեզ։ Մենք ընդունում ենք դա։ Դուք ևս վատ բաներ եք արել մեր նկատմամբ։ Հայ գրողների գործն է գրել այդ վատ բաների մասին»։

Սակայն Այլիսլին ասում է, որ ոգեշնչված է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալով։

«Նա ոչնչացրեց հին գաղափարախոսությունը։ Սկիզբը, մինչ չկա արդյունք, հետաքրքիր է ու նա ևս հետաքրքիր անձնավորություն է։ Այնպես որ, չնայած արդյունքին, թե ինչպես այս ամենը կավարտվի, սա խրախուսող փաստ է»,-ասում է Այլիսլին։

Այլիսլին նշում է, որ ինքն այժմ ամբողջովին մեկուսացված է հասարակությունից, կարծեք աքսորված լինի ու այս գրքի թարգմանությունը նշանակում է կոտրել մեկուսացումը։

«Իմ ճակատագիրը, ինչպես պարզվեց, այժմ կախված է միջազգային հանրությունից։ Ես սա չէի ցանկանում, բայց եղավ այն, ինչ եղավ»,-ասել է Այլիսլին։

Հ.Գ panorama.am-ից.
Չգիտեմ ով է, որ հայն է ուրախությամբ ընդունել այս գիրքը: Որովհետև այն հայերի ջարդերի մի մասի հայտնի փաստեր է ընդամենը վավերականացնում, բայց փոխարենը պահանջում է հայերն ընդունեն «իրենց մեղքերը»:

Եթե, ինչպես գրքում է գրված, ադրբեջանցիները իրոք իմանային իրենց վայրագությունները հայերի նկատմամբ ու ընդունեին դրանք, ապա ոչ դրանք կկրնեին՝ ինչպես Ապրիլյանի ժամանակ, ոչ էլ Արցախի մասով պահանջներ կներկայացնեին:

Տոլմա մի կախեք մեր ականջներից: