Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր եվրոպական մի շարք երկրներ՝ Իսպանիան, Մեծ Բրիտանիան, Շվեդիան և Դանիան միացան այն պետությունների ցանկին, ովքեր Վենեսուելայի ընդդիմության ղեկավար Խուան Գուայդոյին ճանաչում են որպես Վենեսուելայի ժամանակավոր նախագահ: Ֆրանսիայի ԱԳ նախարարն էլ հայտարարել է, որ նա իրավունք ունի կազմակերպել նախագահական ընտրություններ, քանի որ գործող կառավարությունը մերժում է դա անել։

ԵՄ անդամ երկրների կողմից այս քայլը հետևեց վերջնաժամկետի լրանալուն, որը անցած շաբաթ նրանք տվել էին Վենեսուելայի նախագահ Նիկոլաս Մադուրոյին՝ նոր նախագահական ընտրություններ նշանակելու համար։

Ըստ հաղորդումների՝ հունվարի 31 փետրվարի 1-ին տեղի ունեցած ԵՄ ԱԳ նախարարների ոչ պաշտոնական հանդիպմանը Իտալիան էր արգելափակել ԵՄ հայտարարությունը, որով Գուայդոն պետք է ճանաչվեր Վենեսուելայի նախագահ, եթե նոր նախագահական ընտրություններ չանցկացվեին։

Հիշեցնենք, որ Վենեսուելայի ազգային ժողովի նախագահ Խուան Գուայդոն ինքն իրեն երկրի ժամանակավոր նախագահ է հռչակել հունվարի 23-ին, ինչը լուրջ տարաձայնությունների տեղիք է տվել ոչ միայն Վենեսուելայում, այլ նաև միջազգային ասպարեզում։ Նրա նախագահությունը ճանաչում են ԱՄՆ, Կանադան, Բրազիլիան, Վրաստանը, Կոլումբիան, Պերուն, Չիլին և այլն երկրներ, ինչպես նաև Ամերիկյան պետությունների կազմակերպությունը։ Գործող նախագահ Մադուրոյին աջակցում են Ռուսաստանը, Թուրքիան, Իրանը, Բելառուսը, Չինաստանը, Սիրիան և այլ պետություններ, տարածաշրջանային երկրներից՝ Բոլիվիան, Կուբան, Նիկարագուան, Սուրինամը։

Մի խոսքով հեռավոր թվացող լատինամերիկյան երկրներից մեկի նախագահի հարցը սահուն վերածվել է աշխարհաքաղաքական և գաղափարախոսական պայքարի հերթական հարթակի։

Աշխարհաքաղաքական այն իմաստով, որ նկատելի է ռուս-ամերիկյան գլոբալ մրցակցության ազդեցությունը Վենեսուելայի ներքաղաքական պայքարի և Գուայդոյին կամ Մադուրոյին ճանաչող պետությունների բաշխվածության վրա։ ԱՄՆ դաշնակիցները հիմնականում հետևում են նրա գծին։

Հարցն ունի նաև գաղափարախոսական երանգավորում, ընդ որում երկուսը։ Մի կողմից ականատես ենք սոցիալիստական կառավարման մոդելի նահանջին ընդդեմ կապիտալիզմի (Մադուրոն սոցիալիզմի նվազող պաշտպաններից է), մյուս կողմից՝ միջազգային հարաբերություններում պահպանողական և ավելի լիբերալ մոտեցումների բախմանը։

Պահպանողականները՝ Ռուսաստանի առաջնորդությամբ համարում են, որ պետության ինքիշխանությունն անձեռնմխելի է, և ներքաղաքական պայքարը միայն այդ երկրի ներքին գործն է։ Լիբերալ մոտեցման ներկայացուցիչներն էլ գտնում են, որ առավել կարևոր են մարդու իրավունքները, և միջազգային հանրությունը պատասխանատու է նաև տվյալ երկրում ապրող մարդկանց իրավունքների պաշտպանության համար։

Վենեսուելայի ներպետական ճգնաժամի մյուս կարևոր չափումը աշխարհատնտեսական է։ Չմոռանանք, որ նավթի պաշարներով այս երկիրն աշխարհում առաջինն է, իսկ բնական գազի պաշարներով՝ աշխարհում 8-րդը, իսկ Հարավային Ամերիկայում՝ առաջինը։

Տպավորությունն այն է, որ կրկին գործ ունենք այսպես ասած «հիդրոկարբոնային անեծքի» հետ, երբ մեծաքանակ նավթագազային պաշարները երկրի համար դառնում են ոչ թե հարստացման ու բարեկեցության աղբյուր, այլ բերում են շարունակական հակամարտություններ ու ճգնաժամեր։
Մտավախություն կա, որ Վենեսուելայում հնարավոր է քաղաքացիական պատերազմ բռնկվի, ինչը կարող է զուգորդվել օտարերկրյա ինտերվենցիաներով։ Իրավիճակ, որն էլ ավելի կթուլացնի համաշխարհային ռազմավարական կայունությունը՝ առկա միջպետական խնդիրների ուժային լուծումները դարձնելով ավելի հավանական։

Իհարկե, կա նաև խնդրի արագ կարգավորման հնարավորություն՝ առանց լուրջ աշխարհաքաղաքական ցնցումների։  Մոտ ապագայում պարզ կդառնա, թե որ ուղղությամբ են իրադարձությունների զարգանում։

Այս ամենի մեջ հետաքրքրական է նաև պետության իշխանությունների ճանաչման, ինչ-որ չափով արտաքին լեգիտիմացիայի խնդիրը։ Ինչքա՞ն և ու՞մ կողմից ճանաչումն է բավարար, որ տվյալ սուբյեկտն համարվի պետության օրինական իշխանության կրողը։ Համանման խնդիր կա նաև հենց պետությունների ճանաչման հարցում, երբ համընդհանուր, միասնական մոտեցում չկա այդ նույն հարցերին պատասխանելիս (Կոսովոյի օրինակը)։

Վենեսուելայի ճգնաժամը մարտահրավեր է նաև աշխարհաքաղաքական բևեռների միջև հավասարակշռված կամ բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն իրականացնող երկրների համար, ինչպիսին իրեն դիրքավորում է նաև Հայաստանը։ Մի կողմում ԱՄՆ ու եվրոպական երկրներն են, մյուսում՝ ՌԴ ու նրա համախոհ երկրները։ Երկու կողմի համար էլ կարևոր է ունենալ լրացուցիչ դրոշ իրենց շարքերում՝ անկախ այն ներկայացնող պետության չափից ու հզորությունից։

Երբ չկա հստակ պատասխան, թե ինչն է բավարար ճանաչման իրավազորության համար, կողմերն առաջին հերթին փորձում են մեծացնել կողմնակիցների քանակը։ Իսկ դա լրացուցիչ բարդություններ է առաջացնում նման հեռավոր հարցերում չեզոքություն պահպանելու մարտավարությանը հետևող երկրների, ի թիվս այլի, Հայաստանի համար, որն աշխարաքաղաքական առումով հայտնվել է մի բնագծում, գաղափարախոսական առումով՝ հակառակ ճամբարում։ «Չխոսես, քանի դեռ քո հետ չեն խոսել» բարեկրթության այս հնացած մաքսիմին հետևելն այս դեպքում թերևս ամենավատ ելքը չէ։