Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին օրերին հանրային քննարկումների արտաքին քաղաքական մասում շրջանառվող հիմնական թեմաներից են Սիրիա մարդասիրական առաքելություն ուղարկելու իրավական և ընթացակարգային հիմնավորվածության խնդիրն ու վարչապետ Փաշինյանի՝ Իրան կատարելիք առաջիկա այցը։

Զուգահեռաբար Սիրիայի և Իրանի խնդիրները շարունակում են առաջնային տեղ ունենալ նաև միջազգային քաղաքականության օրակարգում։ Նկատելի են ԱՄՆ ջանքերն՝ ուղղված Իրանի նկատմամբ դիվանագիտական, քաղաքական և տնտեսական ճնշման մեծացմանը, ինչը ոչ միանշանակ է ընդունվում մերձավորարևելյան տարածաշրջանում և ամերիկյան դաշնակիցների շրջանակներում։ Որոշակի դժգոհությունների տեղիք է տվել նաև Սիրիայում ԱՄՆ վարած քաղաքականությունը, մասնավորապես Սիրիայից ամերիկյան զորքերի դուրս բերման մասին նախագահ Թրամպի հայտարարությունից հետո։

Այս տարաձայնությունների վառ դրսևորում է փետրվարի 13-14-ին Վարշավայում տեղի ունեցող՝ Մերձավոր Արևելքին նվիրված համաժողովին երկրների մասնակցության մակարդակը։ Միջոցառումը կազմակերպվում է ԱՄՆ հովանավորությամբ և նվիրված է Մերաձավոր Արևելքի խաղաղությանն ու անվտանգությանը։ Քննարկվող հիմնական թեման լինելու է Իրանը և նաև Սիրիան։ Համաժողովը դիտարկվում է Իրանին մեկուսացնելու ամերիկյան նախաձեռնությունների շարքում, և պատահական չէ, որ Իրանի ԱԳ նախարար Ջավադ Զարիֆն այն անվանել է «հուսահատ հակաիրանական կրկես»։ Համաժողովն հյուրընկալելու պատճառով լարվել են նաև Իրանի և Լեհաստանի հարաբերությունները։

Ի նշան Իրանի և Սիրիայի հարցում Թրամփի վարչակազմի վարած միակողմանի քաղաքականության՝ Եվրոպական մեծ պետությունների մասնակցությունը համաժողովին լինելու է սահմանափակ։ Թեև ամերիկյան կողմից մասնակցում են փոխնախագահ Պենսը, պետքարտուղար Պոմպեոն, նաև Թրամփի ավագ խորհրդական Կուշները,ով նաև նրա փեսան է, եվրոպական երկրներից շատ նախարարներ չեն լինելու։ ԵՄ արտաքին գործերի պատասխանատու Ֆեդերիկա Մոգերինին ևս չի մասնակցելու համաժողովին։ ԵՄ-ն շարունակում է աջակցել 2015թ. Իրանի հետ կնքած համաձայնգիրը, որից ԱՄՆ-ն միակողմանիորեն դուրս եկավ անցած տարի։ Համաժողովին չեն մասնակցելու նաև Կատարը, Թուրքիան, Լիբանանը և Պաղեստինը։

Մյուս կողմից աչքի է ընկնում Իսրայելի, որ մասնակցելու է վարչապետի մակարդակով, և մի շարք արաբական երկրների, մասնավորապես Ծոցի պետությունների ակտիվությունը։ Հակաիրանական օրկարգը կարծես թե միավորում է այս երկրներին։

Թե ինչ արդյունք կտա այս համաժողովը, կերևա առաջիկա օրերին։ Բայց այսօր էլ պարզ է, որ այն կարող է ավելի շատ լարվածություն ու անհամաձայնություն բերել, քան թե լուծումներ։
Հետաքրքրականն այն է նաև, որ փետրվարի 14-ին նույն Սիրիայի հարցը Սոչիում քննարկելու են Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Իրանի առաջնորդները` եռակողմ ձևաչափի հերթական հանդիպմանը։ Այս դեպքում ևս արագ լուծումներ սպասել դժվար է։ Ինչպես հայտնի է, Ռուսաստանն ու Իրանը աջակցում են Սիրիայի գործող նախագահին, իսկ Թուրքիան և ԱՄՆ աջակցում են տարբեր ապստամբ խմբերի։ Կան նաև տարաձայնություններ մի շարք առանցքային հարցերի շուրջ։

Տարածաշրջանում չկա նաև սպառնալիքների պակաս։ Հիշենք հունվարի 14-ին նախագահ Թրամփը սպառնաց «տնտեսապես ոչնչացնել Թուրքիային», եթե Անկարան հարձակվի քրդական ուժերի վրա։ Փետրվարի 12-ին իրանական հեղափոխության 40-ամյակի առիթով տեսաուղերձով ԱՄՆ նախագահի խորհրդական Բոլտոնը խոսքն ուղղելով Իրանի ղեկավարությանը, ասում է, որ «չեմ կարծում, որ դուք կունենաք շատ հոբելյաններ նշելու համար»։ Իսկ Իրան-Իսրայել փոխադարձ ոչնչացման խոստումներն արդեն դարձել են առօրեական։

Մի խոսքով, դրությունը բավականին բարդ է, վտանգերով լի և պայթունավտանգ։ Եվ այս ամենը Հայաստանի անմիջական հարևանությամբ։ Հասկանալի է, որ այս իրավիճակում, երբ խաղադրույքներ են անում մոլորակի հզորները, հակադիր կողմերի միջև հայտնված փոքր երկրների համար դժվար է պահել բազմավեկտորությունը, իսկ որևէ կողմի հետ միանշանակ ասոցացվելը հղի է անկանխատեսելի հետևանքներով։ Նախապատվելի մարտավարություն կարող է լինել խաղի մեջ չմտնելը, չեզոքություն պահպանելը։ Մյուս կողմից եթե կա խաղի մեջ մնալու ցանկություն, ապա դա պահանջում է այնպիսի գործիքների մշակում, որոնք թույլ կտան լինել ներգրավված և ընկալելի բոլորի կողմից։ Սակայն այս մարտավարությունը նույնպես սահմանափակ է, և հմտություն է հարկավոր սահմանները չհատելու համար։