«Անգույն» հեղափոխության աշխարհաքաղաքական հետևանքները
Հայաստանի նոր իշխանությունների հավաստմամբ և ժողովրդի լայն հատվածների համոզմամբ՝ 2018թ. ապրիլ-մայիսին տեղի ունեցած իրադարձությունները զուտ ներհայաստանյան զարգացումների արդյունք էին և չունեին որևէ աշխարհաքաղաքական ենթատեքստ։ Կամ ինչպես ասում են, Հայաստանում հեղափոխությունը գունային երանգավորում չուներ, այն պարզապես «թավշյա» էր։
«Գունավոր» է ընդունված անվանել հետխորհրդային երկրներում տեղի ունեցող այն արմատական փոփոխությունները, որոնք բերում են ոչ միայն երկրի ներքաղաքական կյանքի ժողովրդավարացում ու ազատականացում, այլ նաև աշխարհաքաղաքական շրջադարձ՝ Ռուսաստանից դեպի Արևմուտք։ Լավագույն օրինակները Վրաստանի վարդերի և Ուկրաինայի նարնջագույն հեղափոխություններ են։ Հայաստանի դեպքում, զանգվածային բողոքների առաջին օրերից իսկ հայտարարվել է, որ շարժումը կապված է միայն ներքաղաքական խնդիրների և դժգոհությունների հետ։ Հետագայում այս գիծը պահպանվել է, և Հայաստանի նոր կառավարությունը՝ ի դեմս վարչապետի, բազմիցս վերահաստատել է, որ Ռուսաստանը մնում է Հայաստանի ռազմավարական գործընկերը, և արտաքին քաղաքական որևէ կտրուկ տեղաշարժեր չեն լինելու։
Հաշվի առնելով ընդհանուր միջազգային և տարածաշրջանային անվտանգության իրավիճակը, առկա քաղաքական մարտահրավերներն ու տնտեսական հնարավորությունները՝ նման զգուշավոր և չափավոր մոտեցումը կարևոր երաշխիք էր Հայաստանում ներքաղաքական իրավիճակի կայունացման և իշխանության անցնցում փոխանցման համար։ Ներհայաստանյան իրադարձությունների աշխարհաքաղաքական գունազրկումը կարողացավ ապահովել այդ արդյունքը, սակայն այն ունեցավ նաև կողմնակի, ինչ-որ առումով նաև անցանկալի ազդեցություններ։ Արևմտյան երկրների ոգևորությունը թավշյա հեղափոխության նկատմամբ սպասվածից ցածր է մնում, իսկ ռուսական կասկածամտությունը՝ բարձր։
Մարտի 4-5-ին տեղի ունեցավ վարչապետ Փաշինյանի երկրորդ այցելությունը Բրյուսել, որի շրջանակերում նա հանդիպումներ ունեցավ ԵՄ կառույցների բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ։ Կայացան կարևոր քննարկումներ Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների, միջազգային ու տարածաշրջանային հարցերի շուրջ։ ԵՄ հանձնաժողովի նախագահ Յունկերի խոսքերով՝ ինչքան ավելի շատ Հայաստանի Հանրապետությունը բարեփոխվի, այնքան ավելի շատ ԵՄ-ն կաջակցի ՀՀ-ին՝ և՛ ֆինանսապես, և՛ քաղաքականապես: «Մենք պատրաստ ենք Հայաստանին օգնել այնքան, ինչքան կցանկանա, որ մենք օգնենք», - ասել էր Յունկերը։
ԵՄ խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկ ևս գովասանական խոսքեր է շռայլել Հայաստանի հասցեին և վերահաստատել է, որ «ԵՄ-ն կշարունակի աջակցել Հայաստանին ավելի համախմբված ժողովրդավարություն դառնալու և իր քաղաքացիների համար ավելի լավ տնտեսական ապագա ստեղծելու ճանապարհին»: ԵՄ արտաքին հարաբերությունների և անվտանգության քաղաքականության հարցերով բարձր ներկայացուցիչ Ֆեդերիկա Մոգերինին ևս աջակցություն է հայտնել հայաստանյան բարեփոխումներին։
Այս ամենը հիանալի է թվում, և կարծես համապատասխանում է ԵՄ հետ հարաբերությունների Հայաստանի ակնկալիքներին՝ «ավելին ավելիի դիմաց» սկզբունքին։ Բայց խնդիրն էլ հենց այդ սկզբունքի մեջ է, որը հստակ պայմանականություն է պարունակում, աջակցությունը պայմանավորվում է որոշակի գործողություններով։ Անցած տարվա ապրիլ-մայիսյան իրադարձություններից հետո հանրային ակնկալիքն այն էր, որ Հայաստանն իր մասն արել է, և ԵՄ-ն պետք է ավելի մեծ աջակցություն ցույց տա։ Սակայն Հայաստանին աջակցելու շտապողականություն ԵՄ կողմից չնկատվեց, ինչպես Ուկրաինայի կամ Վրաստանի դեպքում։ Եվ պատճառներից մեկը հենց հայաստանյան քաղաքական գործընթաների աշխարհաքաղաքական գունազրկումն էր։ Սա անուղղակի կերպով ցույց տվեց, որ ԵՄ-ի ու նաև ԱՄՆ-ի համար արտաքին քաղաքական ուղենիշները ոչ այնքան նորմատիվ արժեքներն են՝ ժողովրդավարություն, մարդու իրավունքներ և այլն, որքան որ դասական, ռազմավարական շահերը։
Երկակի ստանդարտների պարզ կիրարկում, որն այս դեպքում գուցե և լավ էր։ Համեմատության համար ասենք, որ մարտի 5-ին Բրյուսելում էր նաև Վրաստանի վարչապետ Մամուկա Բախտաձեն, ով Ֆեդերիկա Մոգերինիի հետ համանախագահում էր ԵՄ-Վրաստան Ասոցացման խորհրդի 5-րդ նիստը։ Հանդիպման ամփոփիչ համատեղ հայտարարության մեջ ԵՄ-ն գրեթե բոլոր, այդ թվում՝ հակամարտությունների հետ կապված հարցերում, միանշանակորեն աջակցում է Վրաստանին։ Սա այն դեպքում, երբ վերջին համապետական ընտրությունները Հայաստանում ավելի լավ են անցել, քան Վրաստանում։ Հարևանի նախանձ, կասեն շատերը, աշխարհաքաղաքական հաշվարկ՝ կհամաձայնեն բոլորը։
Ինչևէ, թավշյա հեղափոխության աշխարհաքաղաքական գունազրկումը, որի հիմնական հասցեատերը Ռուսաստանն էր, բավարար չեղավ հյուսիսային բարեկամին համոզելու, որ ժողովրդավարական Հայաստանը ևս կարող է լինել նրա դաշնակիցը։ Այդ անվստահությունը ստիպում է Հայաստանին անընդհատ վերահաստատել իր բարեկամական մտադրությունների մասին, հրապարակային ժեստեր կատարել, որոնք մասամբ արդեն խանգարում են արտաքին քաղաքականությունը հավասարակշռելուն։
Այսպես, Բրյուսելում վարչապետ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել ռուսական ՏԱՍՍ գործակալությանը և ընդգծել, որ «այս գործընթացում (ԵՄ հետ հարաբերություններում) մենք միանգամայն թափանցիկ ենք մեր ռուսաստանցի գործընկերների համար: Եվ, որ շատ կարևոր է, որ Եվրամիությունը ոչ մի աշխարհաքաղաքական և արտաքին քաղաքական հարցեր կամ պայմաններ այս գործընթացում չի առաջադրում: Այս համագործակցությունը վերաբերում է միայն Հայաստանում ներքին ժողովրդավարական բարեփոխումներին, հատկապես՝ անցյալ տարի երկրում տեղի ունեցած իրադարձություններից հետո»։ Նշենք նաև, որ Փաշինյանի Բրյուսել այցին արդեն անդրադարձել է ՌԴ փոխարտգործնախարար Ալեքսանդր Պանկինը՝ նշելով, որ այցի ոչ մի ենթատեքստ փնտրել պետք չէ։
Այսինքն, ինչ որ մեկը կասկածել է, որ կարող է ենթատեքստ լինել։ Մի խոսքով, դժվար գործ է՝ բազմագույն աշխարհաքաղաքական մրցակցային բևեռների միջև հայտնված երկրին այնպիսի մի գունային երանգ ընտրել, որ կգոհացնի բոլորին։ Ճիշտը մնում է եռագույնը։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Դուք մասնակից եք դարձել պետականության կործանմանը. Բագրատ Սրբազանը՝ ՔՊ-ականներին
