Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ նպաստառուների մասին գրառումը լուրջ մտահոգություններ է առաջացրել սոցիալական ոլորտի մասնագետների, քաղաքացիների շրջանում։ Խնդրի վերաբերյալ Փաշինյանի նշած լուծումը գրառման ներքո մեկնաբանություն թողածները պրիմիտիվ մոտեցում են որակել, նկատել, որ քաղաքացիները չպետք է որոշեն նպաստից զրկելու կամ չզրկելու հարցը։ Շատերն էլ առաջարկել են նույն խստությունը ցուցաբերել պարգևավճարների  տրամադրման հարցում։ Եղան մարդիկ էլ, որ անընդունելի համարեցին մյուս նժարին զինվորականների աշխատավարձի բարձրացման հարցը դնելը։

Այն, որ սոցիալական աջակցության համակարգը բարեփոխվելու կարիք ունի, միանշանակ է, բայց  կարևոր է՝  թե ինչպես է այն արվելու։

«Վորլդ Վիժն Հայաստան»-ի հասանելի համայնքային սոցիալական ծառայություններ ծրագրի ղեկավար Աիդա Մուրադյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ընդգծում է՝ առաջարկվող լուծումը շատ մեխանիկական է, կարող է աղետալի հետևանքներ ունենալ, նախ պետք է հստակեցնել ու հրապարկայնացնել, թե որն է այս գործընթացի նպատակը։

«Սա մեխանիկական լուծում է։ Եթե այդքան մարդու հանենք նպաստի համակարգից ու փոխարենը նրանց ոչինչ չառաջարկենք, ապա չի բացառվում, որ 11 հազար քաղաքացին կարող է հայտնվել անդունդում։ Եթե պրոցեսը կապում ենք վարկերի հետ, ապա պետք է հարցին համակողմանի նայել։ Յուրաքանչյուր մարդ, ով ունի անձնագիր ու 10 րոպե ժամանակ, կարող է մտնել բանկ ու բարձր տոկոսադրույքներով վարկ վերցնել։ Հետո մի ուրիշ վարկ վերցնել նախորդը փակելու համար, ժամկետը լրանալուց հետո մի հատ ավելի վատ պայմաններով վարկ  ստանալ։ Ու այսպես ընկնել ցիկլի մեջ։ Այս երկու գործոններն իրար կապելը, կարծում եմ, ճիշտ մոտեցում չի»,-ասում է  նա։

Ծրագրերի  իրականացման շրջանակում տարբեր բնակավայրերում եղած Մուրադյանը պնդում է՝ այսօր Հայաստանում կան գյուղեր, որտեղ մտնող ֆինանսական միջոցները միայն թոշակներն ու  նպաստներն են։

«Ուրիշ «քեշ» գումար այնտեղ չի շրջանառվում։ Եթե դա էլ կտրեն, մարդիկ հո չե՞ն կարող դեղատուն գնալ ու մի գլուխ պանրով դեղ առնել։ Այս պարագայում շատ կարևոր է նպատակը։ Եթե ցանկանում են բյուջեն համալրել, ապա պետք է ուրիշ ուղիներ փնտրել, իսկ եթե նպատակը նպաստի համակարգը բարեփոխելն է, ապա պետք է աստիճանաբար գործել, գործողին զուգահեռ նոր համակարգ ստեղծել, քայլ առ քայլ որոշակի ֆիլտրերով մարդկանց տեղափոխել նոր համակարգ»,- նշում է նա։

 Մինչ ավելի քան 11 հազար մարդու վարկառու լինելու հիմնավորմամբ նպաստից զրկելը, պետք է զարգացնել սոցիալական ծառայությունները, նրանց այլընտրանք առաջարկել։

«Նպաստի համակարգը վաղուց է իրեն սպառել որպես սոցիալական պաշտպանության համակարգի հիմնական կոմպոնենտ։ Այն աղքատությունը դիտարկում է որպես փողի բացակայություն, մինչդեռ ժամանակակից աշխարհում աղքատությունը դիտարկվում է որպես  ավելի բազմաչափ երևույթ, օրինակ կրթական ու առողջապահական ծառայությունների անհասանելիությունը, հանգստի կազմակերպման անհնարինությունը։ Վերջին ցուցիչով Հայաստանում աղքատությունը 42 տոկոս է»,-մանրամասնում է մասնագետը։

Աիդա Մուրադյանի խոսքով, պետք է  նախ հասկանալ, թե ինչպես են մարդիկ ընդգրկվում նպաստի համակարգում, եթե չկա ցուցիչ, ըստ որի վարկառու քաղաքացին չի կարող օգտվել դրանից, ապա հետո որևէ մեկը չի կարող ասել՝ սխալմամբ 11 հազար մարդ է ներառվել։

Մասնագետի խոսքով, անհրաժեշտ է վերափոխել թե նպաստի ողջ գործընթացը, թե այդ համակարգի փիլիսոփայությունը։

«Եթե խոսենք փիլիսոփայության մասին, ապա պետությունը պարտավոր է իր քաղաքացիների նվազագույն սոցիալական երաշխիքներ տրամադրել։ Ու դա պետության բարի կամքը չէ, այլ պարտավորությունը։ Սակայն գործող համակարգը մարդկանց դարձնում է պասիվ ու հավերժ  սպառողներ։ Այս մոտեցումը պետք է փոխվի հենց գնահատման պահից»,-ընդգծեց նա՝ հավելելով, որ կարիքների գնահատումից բացի պետք է գնահատվեն նրանց պոտենցիալ կարողությունները, հակառակ դեպքում աղքատության շղթայից մարդիկ դուրս գալ չեն կարող։

Նա կարևորում է, որ քաղաքացուն դարձնեն որպես այդ պրոցեսի լիիրավ անդամ, հենց սկզբից նրան  տեղեկացնել, որ պետությունը նրան որոշ ժամանակ՝ 6 ամսից մինչև 2 տարի տրամադրում է սոցիալական աջակցություն, որպեսզի այդ ընթացքում քաղաքացին դառնա ինքնաբավ։

«Պետք է ունենալ յուրաքանչյուր քաղաքացու համար անհատական զարգացման ծրագիր։ Ունիվերսալ լուծումներով ոչ մի աղքատություն չի հաղթահարվելու»,-շեշտում է նա։

Ըստ  ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ամփոփ տեղեկատվության, 2018 թ տարեվերջին ընտանեկան և սոցիալական նպաստներ ստացող ընտանիքների քանակը կազմել է 92 564, որի 73%-ը բաժին է ընկել ընտանեկան նպաստ ստացող ընտանիքներին: Մեկ ընտանիքի ամսական նպաստի միջին չափը կազմել է 31 350 դրամ: