Ձեր վստահելի աղբյուրը

ԵԱՀԿ գործող նախագահի ներկայացուցչի և Մինսկի խմբի համանախագահների մասնակցությամբ Վիեննայի «Բրիսթոլ» հյուրանոցում կացածաց Փաշինյան-Ալիև մոտ 40 րոպե տևած պաշտոնական հանդիպումը, ապա երկու հակամարտող երկրների ղեկավարների հաջորդած կեսժամանոց առանձնազրույցը և հանդիպումը եզրափակող ընդլայնված կազմով 45 րոպեանոց քննարկումը ոչինչ չտվեցին։

Երբ այս ֆորմատով հանդիպումն ամփոփող պաշտոնական հաղորդագրության մեջ տեղ է գտնում «քննարկել են հակամարտությունը կարգավորելու հարցեր» տավտոլոգիան, ուրեմն այն ի զուր է անցել։ Երբ լուն դավա դարձնելու սովորություն ունեցող Փաշինյանը հանդիպման արդյունքները գնահատում է ոչինչ չասող մեկ` «նորմալ» բառով, ուրեմն պաշտոնական հանդիպման, ինչպես նաև` ողջ թավշյա դիվանագիտության արդյունքը ոչինչն է։ Մինչդեռ սա այն ոչինչն է, որ կարող է ոչնչացնել նախորդ տասնամյակների քայլ առ քայլ արձանագրած բանակցային հայանպաստ սկզնունքներն ու դրույթները, ջնջել վերջին քսան տարիներին դիվանագիտական ջանքերով ձեռք բերած միջազգային գործընկերային հարաբերությունները։

Սա հենց այն դեպքն է, երբ նույնիսկ մեծ ցանկության դեպքում արդարացված չէ` ասել, թե վատ բանակցությունները նախընտրելի են լավ պատերազմից, քանի որ` դատարկ բանակցություններով մենք կարող ենք ավելին կորցնել, քան` դա կարող է թշնամին հնարավոր համարել պատերազմի դեպքում: Փաշինյան-Ալիև մեծ ու շինծու աղմուկով ուղեկցվող, բայց բովանդակային ու տեղեկատվական առումով` խոհամիտ լռության արժանի հանդիպումը մերկացրեց մեր թավշյա գարշապարը։

Լրահոսից ու թավշյա դիվանագետներին տրվող հարցերի արձագանքներից ակամա տպավորություն առաջանում, որ համանախագահներն ու միջազգային հանրությունը վերադառնում են Հայաստանը և Ադրբեջանը նույն հարթությունում դիտարկելու վաղուց մոռացված տրամաբանությունը։ Մինչդեռ մեկ տարի առաջ թեև Արցախի հակամարտությունը նույնքան հեռու էր կարգավորման վերջնակետից, բայց կար երկու երկրների հստակ տարբերակում` Հայաստանի անվերապահ նախընտրելի դիրքերում էր, նաև ոչ մի խոսք չկան Արցախի ինքնիշխան հանրապետության ստաուս-քվոն վերանայելու մասին։

Իսկ հիմա, երբ պաշտոնական հանդիպումից հետո Ալիևը պաուզա է ձգում, ԵԱՀԿ համանախագահներից առաջ չի ընկնում` ինչպես նախկինում միշտ լինում էր, այլ ինքնավստահ տոնով «ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները ամեն բան կպատմեն» հորդորն է փոխանցում։ Տպավորություն է առաջանում, որ նա համարում է` հասել է իր նպատակին։ Մինչդեռ Փաշինյանի խուսափողական լռությունը մնայուն տպավորություն է ստեղծում, թե հանդիպման հենց սկզնին կամ ընթացքում, ավարտին կամ անընդհատ (նշանակություն չունի` երբ) նրան այլաբանորեն հարցրել են. «ինչո՞ւ ես դո՛ւ եկել հանդիպման` տանը մեծերից ո՛չ ոք չկա՞ր»։

Համոզված եմ, որ Փաշինյանը առարկայորեն զգացել է. Վիեննայից հետո բոլորին հրաժեշտ տալու և սուսուփուս հեռանալու ճիշտ ժամանակն է։ Գիտակցել է, որ եթե իր անիրազեկության ու անկարողության պատճառով Իլհամը պատերազմ սկսի, ապա ինքը չի էլ հասցնի զգալ գերագույն գլխավոր հրամանատար լինելու ո՛չ բեռը, ո՛չ էլ «հաճույքը»։ Պարզապես, դա կարող է րոպեներ տևել, քանի որ պատերազմող զինվորներից յուրաքանչյուրը կարող է մոռանալ բոլոր նրբանկատությունների մասին ու հայրենիքի պաշտպանի ի՛ր վճիռը կայացնել։

Հասկացել է, որ բանակային ծառայություն չանցածի իր պատկերացումները զինված ուժերի մասին` պարտադիր զինվորական ծառայություն անցնող որդուն այցելությունների ու նրա պատմածների վրա են միայն կառուցված։ Իսկ այդպիսի հրամանատարը վատթար է ամենավատ դիվանագետից։ Հաստատ համոզված եմ նաև, որ Փաշինյանը Վիեննայում հստակ գիտակցել է, որ այլևս չի էլ կարող անգործությամբ ու իր հնարած «օրենքներով» կառավարել։

Նայելով թավշյա իշխանությանը` կառավարության ու խորհրդարանի կազմին, իրազեկվելով այս շրջանակից տեղ հասնող տրամադրություններին` խիստ որոշակի ու հիմնավոր մտավախություններ առաջացան դեռ երեկ։ Եթե, ասենք, պատերազմը վերսկսվի և ազատամարտիկներն ու նրանց զավակները «պահեստներից» հանեն իրենց մարտական զենքերն ու շարժվեն դեպի ռազմաճակատ, թավշյա իշխանությունը չի՞ ձերբակալի նրանց` անօրինական զենք-զինամթերք պահելու համար, չի՞ մեղադրի` անօրինական զիված ջոկատներ կազմավորելու համար։ Վստահ չեմ, թե թավշյա «իրավապահ համակարգը» հայ ազատամարտիկների ու կամավորականների դեմ «պատերազմը» չի՛ սկսի Երևանի փողոցներում։

Հիմա՛ է հրաժեշտ տալու ճիշը ժամանակը։ Վիեննայից վերադառնալուց հետո այլևս պետք չէ՛ հապաղել։

Սիմոն Գյուրջյան