Համացանցում գաղտնիքներ չկան
«Սեպտեմբերի 25-ից կարծես տեղափոխվել ենք այլ մոլորակ: Փոխվել է ամեն ինչ՝ քաղաքը, օդը, մարդիկ. հարազատ Երևանում քեզ զգում ես օտար ու խորթ: Չգիտես՝ վախենաս տանկից, թե հայհոյես: Չգիտես՝ ծիծաղես արևի տակ պպզած սոված զինվորիկի վրա, թե խղճաս նրան: Անասելի ճնշում է Հանրապետության հրապարակում կառափնարան հիշեցնող դատարկ պատվանդանի մոտ շարված զինտեխնիկան: Բաց երկնքի տակ զինվորական զուգարանի վերածված այգին երևի դեռ երկար ժամանակ գարշահոտություն կտարածի շրջապատում...»
Մեջբերումը 1996թ. սեպտեմբերի 27-ին գրված իմ մի հոդվածից է: Սա միայն էմոցիոնալ մասն է, հետևանքն այն իրականության, որ գործող իշխանությունը զորք հանեց ժողովրդի դեմ, որովհետև մեր բառապաշարում արդեն հաստատապես տեղավորվել էին ընտրակեղծիք, իշխանությունների նույնականացում պետության հետ, բռնապետություն, ամենաթողություն, իշխանության բռնազավթում հասկացությունները: Եթե ավագները մոռացել են այդ օրերը, կամ իրենց դժգոհությունները նոր առաջնորդներով ու նոր կոչերով բղավել են 2008-ին կամ 2018-ին՝ իրենց ընտրությունն է, իրենց խիղճը, իրենց պատասխանատվությունը... Իմ մտահոգությունը երիտասարդներն են, որոնց հրամցվում է անկախ Հայաստանի դզած-փչած պատմությունը:
Փորձված սորոսական մեթոդներով նրանց ուղեղներում մեխվել է այն տարբերակը, իբր Հայաստանի բոլոր դժբախտությունները կատարվել են վերջին քսան տարիներին: Սա 2018-ին հեղաշրջում իրականացրածների մեծագույն ստերից մեկն է, որին երիտասարդները հակված են հավատալ նաև այն պատճառով, որ ականատեսները չեն հերքում այդ սուտը: Այնպես չէ, որ ընդհանրապես չեն ընդվզում, կամ բոլորն են լուռ ընդունում մատուցվող ստերը, պարզապես այս մարդկանց անվանելով հին ռեժիմին ծախվածներ՝ մի տեսակ նվազեցնում են նրանց խոսքի ազդեցությունը:
Ստի ու ճշտի մեջ մոլորված երիտասարդները, որոնք վստահաբար տիրապետում են համակարգչին, թող ընդամենը google-ում որոնեն «1996թ. սերտեմբերի 25-26»: Համացանցում գաղտնիքներ չկան: Չնայած առանձնապես շատ նյութեր էլ չկան, բայցևայնպես որոշ բաներ կպեղեն ու կկարողանան սեփական կարծիք կազմել ոչ հեռավոր անցյալի մասին: Իսկ ավելի խորամիտները կարող են Ազգային գրադարանում թերթել 1995-96թթ հայկական պարբերականները (ավելի ընդհանրական պատկերացում կազմելու համար կարելի է սկսել 1991-ի մամուլից) : Կհասկանան, որ Հայաստանում եղել է նաև առողջ ընդդիմություն, որ «թալան ու կործանում» պիտակով 20 տարիներն իրականում տնտեսական աճի տարիներն են եղել, որ ատելությունը ԼՏՊ-ի հանդեպ շատ խորը հիմքեր ունի: Եվ անկասկած կկանգնեն հետևյալ հարցի առաջ՝ ի՞նչ զուգահեռներ կան 1996-ի սեպտեմբերի 25-ի և 2008-ի մարտի 1-ի միջև:
Ընդհանուր գծերով երկու դեպքում էլ հանրության դժգոհությունը կապված էր նախագահական ընտրությունների արդյունքների հետ: Բայց եթե 1996-ին արդյունքներից դժգոհ մարդիկ Վազգեն Մանուկյանի գլխավորությամբ ցույցի էին դուրս եկել և պահանջում էին, որ ԿԸՀ-ն գոնե մի քանի տեղամասերում քվեաթերթիկների վերահաշվարկ իրականացնի, ապա 2008-ին 21,5 տոկոս հավաքած Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարում էր իրեն հաղթած նախագահ: Եթե 1996-ին Վ.Մանուկյանը հանդարտության կոչ էր անում, ապա 2008-ին Լ. Տեր-Պետրոսյանը ցասում ու ատելություն էր սերմանում: Եթե 1996-ի սեպտեմբերի 25-ին Լ. Տեր-Պետրոսյանը արտակարգ դրություն հայտարարեց ուղերձով, ապա 2008-ի մարտի 1-ին Ռ. Քոչարյանն արտակարգ դրություն հայտարարեց՝ պահպանելով Սահմանադրության բոլոր պահանջները: Եվ եթե այսօր 2008-ի զանգվածային անկարգությունները դադարեցնելու համար ՀՀ երկրորդ նախագահը մեղադրվում է սահմանադրական կարգը տապալելու մեջ, ապա նույն մեղադրանքը պետք է ներկայացվի նաև ՀՀ առաջին նախագահին՝ 1996-ին նույն արարքի համար: Կամ երկուսը, կամ ոչ ոք...
Այս երկու ընդվզումների առերևույթ տարբերությունն այն է, որ 2008-ին մարդկային զոհեր եղան: Եվ դա այն դեպքում, երբ 1996-ին իշխող վերնախավը հաստատ ավելի մարդասեր չէր, վկա՝ 1996թ.հոկտեմբերի 2-ի Արշալույս գյուղում հայտնի խնջույքը, որտեղ ուժային կառույցների ղեկավարներն իրենք են ասում. «պետք լիներ 800 հոգի էլ կգնդակահարեինք» : Պարզապես 1996-ին Մանուկյանն իր հաղթանակի համար չթեժացրեց իրավիճակը և չգնաց արյուն թափելուն: Իսկ տասնամյա ինքնամեկուսացումից հետո 2008-ին (2007-ի վերջերին) քաղաքականություն վերադարձած Տեր-Պետրոսյանի նպատակն իր կիսատ թողած ավերածությունները շարունակելն էր, ինչի համար քաոս ու արյուն էր պետք: Տասն օրից ավել հանրահավաքներում բորբոքելով թշնամություն ու ատելություն, իսկ մարտի 1-ին այլոց միջոցով հրահրելով ափերից դուրս եկած ամբոխին՝ նա իրականացրեց իր ծրագրերը, ինչի գերին ենք մինչ օրս:
Ի՞նչ արտոնություններ ունի ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, որ քրեական պատասխանատվության չի ենթարկվում 1996-ի սեպտեմբերի 22-ի նախագահական ընտրությունների արդյունքները կեղծելու և 2008-ի մարտի 1-ին զանգվածային անակարգություններ հրահրելու համար (չհաշված նրա նախագահության օրոք քաղաքական դրդապատճառներով իրականացված անհաշիվ հանցագործությունները):
2018-ի մարտիմեկյան իր ուղերձում վարչապետ Փաշինյանը ներողություն խնդրեց «....նաև Հայաստանում տեղի ունեցած բոլոր ընտրակեղծիքների, իշխանության վերնախավի կողմից կազմակերպված և համակարգված ապօրինությունների, կոռուպցիայի, քաղաքական սպանությունների համար...»
Ողջունելի է, բայց այս բառերը հայտարարություն էլ կմնան, եթե հենց վերոնշյալ հանցագործությունները կատարելու համար քրեական գործ չհարուցվի Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դեմ: Նախագահ կալանավորելու նախադեպը մեզանում արդեն կա, ընդ որում երկրորդ նախագահը պատասխանատվության է ենթարկվում առաջինի սարքած «աջաբ-սանդալի» պատճառով... ժամանակն է որ յուրաքանչյուրն իր արածի համար պատասխան տա: Դե, իսկ եթե ներկա իշխանություներն ինչ-ինչ պատճառներով կաշկանդված են առաջին նախագահին մեղադրանքներ առաջադրելու և կալանավորելու հարցում, ապա դրանով միայն խորացնում են այն համոզմունքը, որ նրա հետ միասին նույն դպրոցի սաներն են, նույն ծրագիրն իրականցնողներն են:
Լիա Իվանյան
Լրահոս
Տեսանյութեր
ԱՄՆ-ում հրդեհների հետևանքով մոխրացել է Սահակ-Մեսրոպ հայ քրիստոնյա վարժարանը
