Ոչ ոք իրավունք չունի զրկել երեխային իր միամտությունից
Այսօրերին շատ քննարկվեց երեխա-սեռական դաստիարակություն-«սեռական» «դաստիարակություն»... Panorama.am-ը զրուցեց հոգեբան Կարինե Շիրինյանի հետ, ու ասենք՝ զրույցը սպասելի ոչ ստանդարտ է։
«Երեխայի դաստիարակությունը պասիվ գործընթաց է, ի տարբերություն այսօրվա գոյություն ունեցող պատկերացումների։ Այսօր այդ մասնակցությունը բավականին ակտիվ է»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում իր տեսակետը հայտնեց հոգեբան Կարինե Շիրինյանը։
Նրա խոսքով, այսօր ծնողը դաստիարակություն ասելով հասկանում է՝ ակտիվ ներգործություն երեխայի վրա, ինչն ունի իր վտանգները։
«Դու երեխայի դաստիարակության մասին քո պատկերացումները, մտածելակերպը, կիրառում ես երեխայի վրա՝ թույլ չտալով, որ երեխան ինքը դրսևորի իր էությունը, առանձնահատկությունները: Մինչև 3 տարեկանը երեխայի ձևավորման ամենակարևոր շրջանն է։ Այդ շրջանում դու կարող ես այնպես վնասել, երեխաների մոտ խորքային համոզմունքներ ձևավորել, որոնք երեխան կընդունի առանց վերլուծության կամ քննադատության, որը չի լինի իր կենսափորձի արդյունքում ձևավորված համոզմունք: Երբ մեծանա, նույնիսկ կարող է չհիշել, թե համոզմունքը երբ է իր մոտ ձևավորվել»,- ասաց հոգեբանը։
Կ. Շիրինյանը նշեց, որ նույնը կարելի է ասել նաև սեռական դաստիարակության մասին, ծնողը չպետք է լինի նախաձեռնող, չպետք է ինքը որոշի տրվող ինֆորմացիայի չափը, պետք է սպասի երեխայի հարցին. «Երեխան երբ հարց է տալիս, անպայման պետք է պատասխանել իր պահանջի չափով, լրացուցիչ ինֆորմացիա պետք չէ երեխային, որովհետև որևէ մեկը չգիտի, արդյոք երեխան պետք է այդքան շատ ինֆորմացվի։ Ոչ ոք այսօր չի կարող պատասխանել՝ ծնողի ակտիվ սեռական դաստիարակության արդունքում ձևավորված երեխա՞ն է այդ տեսակետից ավելի առողջ մեծանում, թե՞ այն երեխան, ով ավելի ուշ է ստանում, օրինակ 12-14 տարեկանում»։
Հոգեբանի խոսքով, մինչև հիմա չկա հայ ազգագրական հենքի վրա հոգեբանական գիտական միտք, վերլուծություն, հոգեբանների և ազգագրագետների համագործակցություն։
«Քանի որ չկա ազգային հոգեբանություն, կրթությունը հիմնվում է արևմտյան, ամերիկյան հոգեբանության վրա, որը հիմնված է իրենց հասարակության առանձնահատկությունների վրա։ Ներմուծվում է օտար հոգեբանությանը բնորոշ դրույթներ, մտածելակերպ, սկսում կիրառել դրանք հայ իրականության մեջ, որը շատ հաճախ չի համապատասխանում մեր մտածողությանը, որովհետև ներսից չի գալիս»,- ասաց հոգեբանը՝ բերելով օրինակներ, որոնք հայ ժողովրդի համար, կարելի է ասել, սովորական երևույթներ են, բառեր, իսկ արևմտյան արժեքները կրողների համար՝ այլասերվածություն։
«Օրինակ, կարող են երեխային ասել՝ «տուտուզիկդ ուտեմ», աղջիկներին՝ «ծիծիկդ ուտեմ»։ Բայց մենք գիտենք, որ սա այլասերվածության արդյունք չէ։ Պատկերացնու՞մ եք ինչ տպավորություն կգործեն այս խոսքերը այլազգիների վրա: Խոսքերը, եթե չունեն ներքին սեռական ենթատեքստ, մտադրություն, երբեք չեն կարող առաջացնել որևէ երևույթ»,- ասաց հոգեբանը։
Նրա խոսքով, քանի որ չկա ազգային առանձնահատկությունները հաշվի առնող, հարաբերությունները ներսից կարգավորող գիտական միտք, գիտակցված մոտեցում, Հայաստան է գալիս, լցվում դրսում ձևավորված մոտեցումներ, որոնք արդյունավետ չեն։ Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ Արևմուտքում վաղ տարիքից սեռական դաստիարակությունը չի նվազեցնում մանկապղծության, ընտանիքում բռնության դեպքերը։ Այդ մոտեցումներին հայ ժողովուրդն ինտուիտիվ դիմադրում է, որովհետև դա իրենը չէ։
Կարինե Շիրինյանի կարծիքով, երեխան իրավունք ունի, որպես իր կյանքի միակ շրջան, լինել միամիտ, հավատացող, ոչ մի բանի մասին չմտածող, ոչ մի հոգս չունեցող անհատ. «Դա իր իրավունքն է, որովհետև կյանքում նման այլ շրջան չի ունենալու։ Ո՞վ է իրավունք տվել երեխային զրկել դրանից։ Ոչ ոք։ Կարող է ծնողը զգուշացել օտար մարդկանց մասին, որովհետև պետք է երեխան տարբերի օտարին, հարազատին, բայց հետևելը, անմեղ, երջանիկ մանկություն ապահովելը ծնողի խնդիրն է, ոչ թե երեխայի։ Վստահելու ունակությունը կարևոր բազային հատկություն է մարդու համար, որից զրկելը ավելի մեծ աղետ կարող է լինել մարդու ձևավորման մեջ, քան մենք կարծում ենք: Պետք է երեխան մեծանա այնքան, որ հնարավորություն ունենա քո ասածը վերլուծել, հետո եզրակացություն անել։ Հենց այդ ժամանակ կարող ես նրա հետ շատ բաների մասին խոսել, ամեն տարիքին բնորոշ առանձնահատկությունների, երևույթների մասին խոսել, որովհետև գրագիտությունն էլ շատ կարևոր է»։
Նա ասաց, որ հայերը շատ հետաքրքիր տեղում են ապրում՝ արևելյան և արևմտյան քաղաքակրթությունների մեջտեղում, շատ հետաքրքիր կարողանում են այդ երկուսի տարրերը միավորել։
«Մենք ունենք արևմուտքին բնորոշ զարգացած անհատականության և արևելքին բնորոշ կոլեկտիվիզմի զգացում, ինչը կարևոր բազային հանգամանք է երեխայի զարգացման ընթացքում։ Մարդը երջանկության զգացում ունի, հանգիստ, ապահով է իրեն զգում «մենք»-ի դեպքում, իսկ «ես»-ը քեզ առանձնացնում է շրջապատից ու դու զգում ես վտանգը։ «Ես»-ը քեզ հնարավորություն է տալիս պաշտպանվել, առանձնանալ, «մենք»-ը տալիս է հաճույքի, երջանկության մեծ զգացում։ Այդ երկուսի համադրությամբ է մարդն առողջ։ Արևմտյան քաղաքակրթությանը բնորոշ է «ես»-ի չափազանցումը, «մենք»-ի թուլացումը։ «Ես»-ի ուժեղացումը կբերի վտանգի զգացողության մեծացման, տագնապայնության, որին երեխան չգիտի ինչպես դիմադրել: Մոտ հարազատների (տատիկ, պապիկ, քեռի, հորեղբայր, մորաքույր, հորաքույր) նկատմամբ վստահությունը մեծ հարստություն է: Մենք այդ երկուսը համակցելու փոխարեն, հայացքով նայում ենք Եվրոպա, որտեղ «ես»-ի ահավոր կենտրոնացում կա, ինչի հետ կապված այսօր բազմաթիվ խնդիրներ ունեն։ Մենք զգում ենք, որ դա մերը չէ, բայց չկա դաշտը լրացնող բան»,- նշեց հոգեբանը։
Կարինե Շիրինյանը կրկնեց ու ընդգծեց այն միտքը, որ պետք է հոգեբաններն ու ազգագրագետները համագործակցեն, հետազոտություններ անեն, գրագիտության ձևեր գտնեն, թե երեխային ինչպես տալ անհրաժեշտ սեռական դաստիարակություն հայ ժողովրդին բնորոշ մտածելակերպով։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Իմ կարծիքով, շատ տգեղ բան եք անում. Եղոյանը՝ Լուսինե Հակոբյանին
